Thuốc lá mới: Những ảnh hưởng cấp tính nguy hiểm và phát sinh các vấn đề xã hội

Một trong những ảnh hưởng phải kể đến là hội chứng tổn thương phổi cấp (EVALI). Nhiều ca tổn thương phổi nghiêm trọng và cấp tính, gây tử vong đã được báo cáo trên toàn cầu, chủ yếu ở Mỹ (2.807 ca chấn thương phổi do hút thuốc lá điện tử, bao gồm 68 ca tử vong, tính đến ngày ngày 18/2/2020); các ca tổn thương này cũng đã được ghi nhận cả ở Canada, Nhật Bản, Anh, Malaysia, Bỉ do việc sử dụng thuốc lá mới.

Đồng thời, với việc sử dụng thuốc lá điện tử ngày càng tăng, hàng ngàn trường hợp ngộ độc nicotine, cả vô tình (chủ yếu là ở trẻ nhỏ) và cố ý (trong thanh thiếu niên và người lớn), đã được báo cáo ở Mỹ, Châu Âu và các quốc gia khác trong những năm gần đây.

Từ năm 2015 đến năm 2022, tổng cộng 66 trường hợp ngộ độc được báo cáo tiếp xúc với thuốc lá điện tử và chất lỏng của thuốc lá điện tử ở Malaysia. Hơn một nửa (40 trường hợp) liên quan đến trẻ em dưới 5 tuổi. Hầu hết các trường hợp đều vô tình nuốt phải chất lỏng của thuốc lá điện tử (76%) tại nhà và các triệu chứng do phơi nhiễm dao động từ nhẹ đến nặng, bao gồm nhiễm toan chuyển hóa, co giật và suy nhược hệ thần kinh trung ương.

Vào năm 2022 và 2023, Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận gần 130 trường hợp nhập viện bị ngộ độc sau khi sử dụng thuốc lá điện tử.

Bên cạnh đó, việc sử dụng thuốc lá điện tử còn có thể gây thương tích và tử vong do cháy, nổ thiết bị điện tử. Ngoài độc tính hóa học, các thiết bị thuốc lá điện tử bị lỗi/hỏng đã gây ra các vụ cháy nổ dẫn đến thiệt hại tài sản và thương tích nghiêm trọng (ví dụ như chân, tay, cổ và bỏng mặt, chấn thương mặt (mắt, mũi, miệng), và gây tổn thương tâm lý, chấn thương sọ và gãy xương cổ).

Chỉ riêng tại Mỹ từ năm 2015 đến năm 2017, ước tính có khoảng 2.035 vụ nổ thuốc lá điện tử và các tổn thương do bỏng tại các khoa cấp cứu của bệnh viện Mỹ. Từ năm 2016 đến năm 2019, 15 thanh thiếu niên Mỹ (13-18 tuổi) bị chấn thương do nổ thiết bị thuốc lá điện tử. Các chấn thương bao gồm bỏng mặt, đùi, háng, bàn tay, mắt, mất nhiều răng, chấn thương dây thần kinh hướng tâm, rách mặt và gãy xương hàm dưới. Ít nhất hai trường hợp chết đã được ghi nhận ở Mỹ do thuốc lá điện tử phát nổ.

Bên cạnh nguy cơ gây ra nhiều ảnh hưởng cấp tính nguy hiểm, thuốc lá mới còn có thể làm phát sinh các vấn đề xã hội nghiêm trọng hơn rất nhiều so với thuốc lá điếu thông thường. Theo ThS. Nguyễn Thị Thu Hương, Trưởng phòng Nghiệp vụ - Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá - Bộ Y tế, các sản phẩm thuốc lá mới có nguy cơ cao tiềm ẩn và phát sinh các tệ nạn xã hội, nhất là sử dụng ma túy và các chất gây nghiện đồng thời với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, ảnh hưởng đến sức khỏe, an ninh trật tự xã hội

Thực tế cho thấy, thuốc lá điện tử và kể cả một số loại thuốc lá nung nóng mới phát sinh, có sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất không phải là từ nguyên liệu lá thuốc lá điếu thông thường. Nguyên liệu phối trộn nhiều loại thành phần khác nhau nên có thể bị lợi dụng để sử dụng ma túy. Thông qua việc phối trộn, người sử dụng có thể tự ý tăng tỷ lệ nicotine quá mức hoặc thêm ma túy và các chất gây nghiện khác vào để sử dụng mà khó bị phát hiện.

Các nghiên cứu trên thế giới đã cho thấy rõ mối liên quan giữa sử dụng thuốc lá điện tử với các tệ nạn xã hội khác như ma túy, hút shisha và các chất gây nghiện khác. Điều tra ở Mỹ cho thấy 30,6% thanh thiếu niên (lớp 6-12) sử dụng thuốc lá điện tử đã từng phối trộn chất ma túy từ cây cannabis với dung dịch điện tử.

ThS. Nguyễn Thị Thu Hương cho biết, trong những năm gần đây, nhiều loại ma túy mới đã bị trà trộn có trong thuốc lá điện tử, đặc biệt hàng trăm hóa chất ma túy tổng hợp thế hệ mới thuộc nhóm cần sa tổng hợp. Đây là nhóm ma túy thế hệ mới lớn nhất, với số lượng các chất lớn nhất, liên tục được tạo mới và thay đổi vượt ra khỏi các danh mục kiểm soát. Các loại ma túy cần sa tổng hợp là các chất độc mạnh với thần kinh, tâm thần, tim mạch và đa cơ quan, rất khác nhau tùy theo từng chất cụ thể.

Trong khi đó, việc xét nghiệm phát hiện được toàn bộ các ma túy cần sa tổng hợp là hoàn toàn không khả thi với tất cả các phòng xét nghiệm hàng đầu trên thế giới. Đặc biệt, việc xét nghiệm các ma túy mới chỉ có thể tiến hành bởi các phương tiện xét nghiệm chuyên sâu của đất nước, do đó, tại các cửa khẩu, các nguyên liệu và sản phẩm ma túy nhóm cần sa tổng hợp có thể dễ dàng công khai được vận chuyển qua mà không thể bị phát hiện.

Trước những ảnh hưởng và nguy cơ trên, có thể thấy, các sản phẩm thuốc lá mới rất độc hại, tác hại ngay cả trước mắt và lâu dài. Do vậy, cần ngăn chặn kịp thời các sản phẩm thuốc lá mới để không tạo ra một thế hệ trẻ nghiện nicotine và không phá bỏ những kết quả của hoạt động phòng chống tác hại của thuốc lá mà chúng ta đã đạt được trong nhiều năm qua.

Mai Anh