Cần thúc đẩy bảo trợ xã hội trong bối cảnh khủng hoảng khí hậu

Theo Báo cáo “Bảo trợ Xã hội Thế giới giai đoạn 2024-2026: Bảo trợ xã hội toàn cầu cho hành động ứng phó với khí hậu và quá trình chuyển đổi công bằng”, khoảng 50% chúng ta có quyền tiếp cận ít nhất một chế độ bảo trợ xã hội - nhưng 3,8 tỷ người không có bất kỳ mạng lưới bảo vệ an toàn nào, bao gồm 1,8 tỷ trẻ em trên toàn thế giới.

"Biến đổi khí hậu không phân biệt biên giới và chúng ta không thể xây dựng một bức tường để ngăn chặn cuộc khủng hoảng. Cuộc khủng hoảng khí hậu ảnh hưởng đến tất cả chúng ta và là mối đe dọa nghiêm trọng nhất đối với công lý xã hội hiện nay”, ông Gilbert Houngbo, Tổng Giám đốc ILO cho biết.

Báo cáo cho thấy, các chính phủ đang không tận dụng hết tiềm năng mạnh mẽ của bảo trợ xã hội để chống lại những tác động của cuộc khủng hoảng khí hậu và hỗ trợ quá trình chuyển đổi công bằng sang một tương lai xanh hơn.

Vai trò của bảo trợ xã hội

Theo báo cáo, lần đầu tiên, hơn một nửa dân số toàn cầu (52,4%) có một số hình thức bảo trợ xã hội, tăng từ 42,8% vào năm 2015, năm mà các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG) được thông qua. Tuy nhiên, tại 20 quốc gia dễ bị tổn thương nhất về khí hậu, 91,3% người dân, tương đương 364 triệu người, vẫn không được bảo trợ. Nhìn rộng hơn, tại 50 quốc gia dễ bị tổn thương nhất về khí hậu, 75% dân số - hay 2,1 tỷ người - không được bảo trợ.

Bà Mia Seppo, Trợ lý Tổng giám đốc ILO cho biết: "Sự chênh lệch rõ rệt về quyền được bảo trợ xã hội phản ánh thế giới chia rẽ sâu sắc. Thách thức cấp bách nhất là bảo vệ những người ở tuyến đầu của cuộc khủng hoảng khí hậu".

Trên toàn cầu, hầu hết trẻ em (76,1%) vẫn chưa được hưởng chế độ bảo trợ xã hội hiệu quả và vẫn tồn tại khoảng cách giới tính đáng kể, với mức độ bảo trợ hiệu quả của phụ nữ thấp hơn nam giới lần lượt là 50,1% và 54,6%. Những khoảng cách này không hề nhỏ, nhất là khi xét đến vai trò tiềm năng của bảo trợ xã hội trong việc làm giảm tác động của biến đổi khí hậu, giúp mọi người và xã hội thích nghi với thực tế mới dễ biến động do khí hậu và tạo điều kiện cho quá trình chuyển đổi công bằng sang tương lai bền vững.

Tổng giám đốc ILO cảnh báo rằng nhiều quốc gia đang phải gánh chịu hậu quả tàn khốc nhất của cuộc khủng hoảng này không đủ khả năng để xử lý hậu quả về môi trường và sinh kế. "Chúng ta phải nhận ra rằng những gì xảy ra với các cộng đồng bị ảnh hưởng sẽ ảnh hưởng đến tất cả chúng ta", ông Houngbo nói.

Bảo trợ xã hội có thể giúp mọi người thích nghi và ứng phó với những cú sốc liên quan đến khí hậu bằng cách cung cấp các chế độ bảo trợ xã hội, như an ninh thu nhập và tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe, đồng thời hỗ trợ cho các gia đình, người lao động và doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh. Bảo trợ xã hội cũng có thể tạo điều kiện cho các hoạt động kinh tế bền vững hơn, bao gồm hỗ trợ nhân viên đào tạo và nâng cao kỹ năng để làm việc trong các lĩnh vực xanh và ít carbon.

“Bảo trợ xã hội là điều cần thiết để đảm bảo quá trình chuyển đổi năng lượng xanh và ít carbon đang diễn ra không để ai bị bỏ lại phía sau. Yêu cầu bắt buộc phải phổ cập bảo trợ xã hội không chỉ mang tính đạo đức mà còn là vấn đề rất thực tế”, Tổng giám đốc ILO nhấn mạnh.

Ông cho biết thêm: “Bằng cách hỗ trợ và bảo vệ người lao động ở mọi nơi, chúng ta có thể giúp xoa dịu nỗi lo sợ về quá trình chuyển đổi, điều này rất cần thiết để huy động sự ủng hộ của cộng đồng cho quá trình chuyển đổi bền vững và công bằng”.

Chính phủ phải vào cuộc

Báo cáo chỉ rõ, mặc dù bảo trợ xã hội đóng vai trò là chất xúc tác và là động lực thúc đẩy hành động tích cực về khí hậu, nhưng các chính phủ vẫn chưa tận dụng được tối đa tiềm năng của bảo trợ xã hội, chủ yếu là do khoảng cách bao phủ kéo dài và tình trạng đầu tư thiếu hụt đáng kể.

Trung bình, các quốc gia chi 12,9% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho bảo trợ xã hội, không bao gồm y tế. Tuy nhiên, trong khi các quốc gia có thu nhập cao chi trung bình 16,2% , các quốc gia có thu nhập thấp chỉ phân bổ 0,8% GDP cho bảo trợ xã hội. Các nước có thu nhập thấp, bao gồm cả các nước dễ bị tổn thương nhất về khí hậu, cần thêm 308,5 tỷ USD mỗi năm, tương đương 52,3% GDP, để đảm bảo ít nhất phạm vi bao phủ cơ bản và cần có sự hỗ trợ quốc tế để đạt được mục tiêu này.

Báo cáo của ILO kêu gọi hành động chính sách quyết đoán và tích hợp để thu hẹp khoảng cách bảo vệ, đã đến lúc tăng cường và đầu tư đáng kể vào bảo trợ xã hội. Các khuyến nghị giúp định hướng chính sách và đảm bảo kết quả hiệu quả và bền vững bao gồm chuẩn bị cho cả rủi ro vòng đời "thường xuyên" và các cú sốc liên quan đến khí hậu với các hệ thống bảo trợ xã hội và sử dụng bảo trợ xã hội để hỗ trợ các nỗ lực giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu trong khi đảm bảo sự hưởng ứng của cộng đồng đối với các biện pháp đó.

Báo cáo cũng khuyến nghị ưu tiên đầu tư vào bảo trợ xã hội, bao gồm hỗ trợ bên ngoài cho các quốc gia có khả năng tài chính hạn chế.

Mai Đan