Bộ công cụ hướng đến hành động mới: Đẩy nhanh cuộc đua năng lượng tái tạo toàn cầu

Tổng thư ký Liên hợp quốc cho biết, báo cáo của Nhóm về Khoáng sản chuyển đổi năng lượng quan trọng là hướng dẫn giúp tạo ra sự phát triển và bình đẳng cùng với năng lượng sạch. Nhiều công nghệ năng lượng sạch đang phát triển nhanh chóng hiện nay, từ tua bin gió và tấm pin mặt trời đến xe điện và lưu trữ pin, phụ thuộc vào các khoáng sản chuyển đổi năng lượng quan trọng như đồng, lithium, niken, coban và các nguyên tố đất hiếm.

Báo cáo chỉ ra các giải pháp để đưa cuộc cách mạng năng lượng tái tạo vào nền tảng công lý và công bằng để thúc đẩy phát triển bền vững, tôn trọng con người, bảo vệ môi trường và thúc đẩy sự thịnh vượng ở các nước đang phát triển giàu tài nguyên.

5 đề xuất cho tương lai sạch , xanh và thịnh vượng hơn

7 nguyên tắc chỉ đạo cho hành động trực tiếp và 5 khuyến nghị giúp đưa chúng vào thực tiễn và giải quyết những khoảng cách chính trong quản trị quốc tế được nêu trong báo cáo “Resourcing the Energy Transition” dài 35 trang do các bộ trưởng năng lượng và các chuyên gia khác trên khắp thế giới chấp bút.

Công bằng, minh bạch, đầu tư, tính bền vững và quyền con người thúc đẩy các khuyến nghị của hội đồng, tập trung vào nơi khai thác khoáng sản và toàn bộ chuỗi giá trị, từ tinh chế và sản xuất đến vận chuyển và tái chế sử dụng đến tận cùng.

Hội đồng khuyến nghị thiết lập một bộ công cụ chính, từ sáng kiến ​​trao quyền cho thợ mỏ thủ công và quy mô nhỏ trở thành tác nhân chuyển đổi trong việc thúc đẩy phát triển, quản lý môi trường và quyền con người cho đến quỹ di sản khai thác toàn cầu để xây dựng lòng tin và giải quyết các vấn đề liên quan do các mỏ bị bỏ hoang, vô chủ gây ra và tăng cường các cơ chế đảm bảo tài chính cho việc đóng cửa và phục hồi mỏ.

Hội đồng cũng khuyến nghị xây dựng khuôn khổ truy xuất nguồn gốc, minh bạch và trách nhiệm giải trình toàn cầu dọc theo toàn bộ chuỗi giá trị khoáng sản cũng như một nhóm cố vấn chuyên gia cấp cao để đẩy nhanh việc chia sẻ lợi ích và đa dạng hóa kinh tế hơn nữa trong các chuỗi giá trị khoáng sản chuyển đổi năng lượng quan trọng.

Đồng chủ tịch hội đồng Nozipho Joyce Mxakato-Diseko, người từng là Đại sứ Liên hợp quốc tại Nam Phi cho biết, điểm cốt lõi trong các nguyên tắc hướng dẫn của báo cáo là nhu cầu hợp tác, công lý và công bằng và trên hết là phát triển với sự tôn trọng nhân quyền. “Đây là thời điểm mà sự hợp tác là tối quan trọng để các quốc gia giải quyết các cuộc khủng hoảng một cách hiệu quả”, bà cho biết, đồng thời nhấn mạnh phát triển là điều bắt buộc đối với tăng trưởng kinh tế toàn cầu.

“Trong bối cảnh biến đổi khí hậu là trung tâm của những cuộc khủng hoảng này, chúng ta cần phải hợp tác với nhau, nếu không chúng ta sẽ cùng nhau “chìm xuống” hoặc cùng nhau “phát triển” dựa trên các giá trị chung đã gắn kết các quốc gia với nhau cho đến nay, với nhân quyền, công lý, công bằng và chia sẻ lợi ích giúp chúng ta hướng tới sự thịnh vượng chung trên toàn cầu”, bà Mxakato-Diseko cho biết thêm.

“Không thể để lặp lại những sai lầm trước đây”

Đồng chủ tịch hội đồng Ditte Juul Jorgensen, Tổng giám đốc Năng lượng của Ủy ban Châu Âu đã đánh giá cao sự lãnh đạo của người đứng đầu Liên hợp quốc trong việc giải quyết vấn đề mang tính chuyển đổi này. “Đây chính là mục đích của chủ nghĩa đa phương”, bà cho biết và nhắc lại rằng tất cả các quốc gia đã nhất trí tăng gấp ba công suất năng lượng tái tạo toàn cầu và tăng gấp đôi hiệu quả năng lượng tại Hội nghị về Biến đổi Khí hậu của Liên hợp quốc (COP28) vào năm ngoái.

“Chúng ta không thể để lặp lại những sai lầm trong quá khứ. Bây giờ chúng ta phải nắm bắt cơ hội để phát triển nền kinh tế, bảo vệ xã hội, bảo vệ môi trường và chia sẻ lợi ích một cách công bằng hơn trong quá trình giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu”, bà Jorgensen nói thêm.

Khi thế giới chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng tái tạo để giảm lượng khí thải carbon dioxide toàn cầu xuống mức bằng 0 vào năm 2050, bà Jorgensen cho biết “nhu cầu về các khoáng sản quan trọng sẽ tăng vọt”. Việc hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C để ngăn chặn những tác động tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu sẽ phụ thuộc vào nguồn cung cấp các khoáng sản này đủ, đáng tin cậy và giá cả phải chăng.

Đẩy nhanh cuộc đua năng lượng tái tạo

Theo hội đồng, với trữ lượng lớn các khoáng sản chuyển đổi năng lượng quan trọng, các nước đang phát triển có cơ hội chuyển đổi và đa dạng hóa nền kinh tế của mình, tạo ra việc làm xanh và thúc đẩy phát triển bền vững tại địa phương. Tuy nhiên, việc phát triển tài nguyên khoáng sản không phải lúc nào cũng đáp ứng được cam kết này.

Đáp lại lời kêu gọi từ các nước đang phát triển về hướng dẫn được thống nhất trên toàn cầu để đảm bảo chuỗi giá trị có trách nhiệm, công bằng và chính đáng, hội đồng đã tập hợp các chính phủ, tổ chức liên chính phủ và quốc tế, ngành công nghiệp và xã hội dân sự để xây dựng lòng tin, hướng dẫn quá trình chuyển đổi công bằng và đẩy nhanh cuộc đua năng lượng tái tạo.

Khi cửa sổ đóng lại để hạn chế mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu ở mức 1,5 độ C so với mức ở thời kỳ tiền công nghiệp và đáp ứng các mục tiêu của Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, người đứng đầu Liên hợp quốc đã vạch ra hướng đi phía trước. "Trong các bước tiếp theo, tôi đã yêu cầu các đồng chủ tịch và hội đồng tham vấn và chia sẻ báo cáo cùng các khuyến nghị của báo cáo với các quốc gia thành viên và các bên liên quan khác trước COP29 vào cuối năm nay", ông Guterres cho biết và cam kết Liên hợp quốc sẽ hỗ trợ hội đồng trong việc bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trong toàn bộ chuỗi giá trị khoáng sản quan trọng.

Trong suốt quá trình này, ông cho biết, ý kiến của xã hội dân sự, thanh niên và người dân bản địa phải được lắng nghe và họ phải có một vị trí tại bàn đàm phán.

“Chúng ta hãy cùng nhau nỗ lực cung cấp năng lượng tái tạo để tạo ra một tương lai công bằng hơn, chính đáng hơn và thịnh vượng hơn cho tất cả mọi người”, Tổng thư ký Liên hợp quốc kêu gọi.

Mai Đan