Châu Phi tăng cường hành động phối hợp: Biến khủng hoảng môi trường thành cơ hội phát triển

Tác động của ba cuộc khủng hoảng hành tinh gồm biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học và ô nhiễm đang làm tổn hại đến cảnh quan của châu Phi, làm cạn kiệt các đại dương và nguồn nước ngọt của châu lục này, đồng thời khiến tình trạng ô nhiễm không khí đô thị lên mức nguy hiểm. Một số tác động lan rộng của ba cuộc khủng hoảng hành tinh có thể là tác động tàn phá nhất: Châu Phi là khu vực bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất do sa mạc hóa và suy thoái đất, với khoảng 45% diện tích đất bị ảnh hưởng.

Riêng ở vùng Sừng châu Phi và Sahel, suy thoái đất đã gây ra tình trạng thiếu lương thực cho hơn 23 triệu người. Chỉ tính riêng tháng trước, hơn 700.000 người đã bị ảnh hưởng bởi lũ lụt ở Trung và Tây Phi, và hàng chục triệu người ở miền Nam châu Phi đang phải đối mặt với hạn hán.

Sa mạc hóa, hạn hán và suy thoái đất không xảy ra trong một sớm một chiều, nhưng lại gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với chủ quyền lương thực lâu dài, bình đẳng giới, hòa bình và các mục tiêu phát triển khác.

Châu Phi là lục địa trẻ nhất thế giới, và tiềm năng cũng như nguồn lực của lục địa này rất lớn. 54 quốc gia của lục địa này có triển vọng và sức mạnh to lớn khi họ hợp tác với nhau, như Hiệp định Thương mại tự do Lục địa châu Phi đang phát triển là minh chứng. Và những gì có thể đúng đối với thương mại thì hoàn toàn rõ ràng để giải quyết các thách thức chung về môi trường.

Tương lai bền vững

Châu Phi đang sẵn sàng chứng minh rằng thông qua sự thống nhất và hành động phối hợp, châu lục này có thể dẫn dắt thế giới hướng tới một tương lai công bằng và bền vững hơn.

Quay trở lại tháng 11/2022, tại Hội nghị về Biến đổi Khí hậu của Liên hợp quốc tại Sharm El Sheikh, Ai Cập, các chính phủ châu Phi đã cùng nhau làm trung gian cho một thỏa thuận lịch sử về việc thành lập Quỹ Tổn thất và Thiệt hại để hỗ trợ các nước đang phát triển đặc biệt dễ bị tổn thương trước những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu.

Các cuộc họp tiếp theo của các bộ trưởng môi trường châu Phi vào năm ngoái tại Nairobi (Kenya) cho Tuần lễ khí hậu châu Phi, Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu châu Phi và Hội nghị bộ trưởng châu Phi về môi trường, đã tạo thêm sức mạnh cho động lực này.

Vào cuối năm 2023, các quốc gia đã tập trung tại Dubai (COP28) để đảm bảo rằng Quỹ Tổn thất và Thiệt hại sẽ không chỉ là một lời hứa mà sẽ được bổ sung bằng các nguồn lực thực tế. Khi các quốc gia châu Phi đoàn kết nỗ lực, họ có thể đạt được những kết quả đáng kể cho người dân lục địa.

Tiềm năng của châu Phi cũng thể hiện rõ trong nhiều vấn đề khác, như: Quan hệ đối tác tăng cường về năng lượng tái tạo tại châu Phi tập hợp các quốc gia như Kenya, Ethiopia, Namibia, Rwanda, Sierra Leone và Zimbabwe để đẩy nhanh việc triển khai năng lượng tái tạo trên khắp lục địa và thúc đẩy công nghiệp hóa xanh.

Ngoài ra, quan hệ đối tác giữa Zambia và Cộng hòa Dân chủ Congo để thành lập các khu kinh tế đặc biệt về pin và xe điện là một ví dụ khác về cách các quốc gia châu Phi đang tận dụng tài nguyên thiên nhiên của họ để phát triển bền vững, đưa lục địa này trở thành một nhân tố chủ chốt trong nền kinh tế xanh.

Cơ hội cuối cùng

Hội nghị Bộ trưởng Môi trường Châu Phi tại Abidjan, Bờ Biển Ngà diễn ra đến ngày 6/9 là một cơ hội khác để Châu Phi thể hiện sức mạnh ngoại giao của mình. Đây có thể là cơ hội cuối cùng để tất cả các bộ trưởng môi trường Châu Phi tập trung tại cùng một phòng để thống nhất các chính sách và hành động trước ba hội nghị toàn cầu quan trọng về đa dạng sinh học, khí hậu và sa mạc hóa vào cuối năm nay.

Trong các cuộc thảo luận này, tầm quan trọng của tài chính không thể được cường điệu hóa. Hãy nhìn nhận thực tế 33 quốc gia Châu Phi nằm trong nhóm các Quốc gia kém phát triển nhất, khiến họ dễ bị tổn thương trước các cú sốc kinh tế và môi trường. Đồng thời, hãy xem xét tỷ lệ nợ trung bình ở Châu Phi cận Sahara đã tăng gần gấp đôi kể từ năm 2013 và đang đạt đỉnh ở mức hơn 60%, khiến việc tài trợ mới trở nên tốn kém và buộc phải cắt giảm chi tiêu.

Ngoài ra, có nhu cầu mạnh mẽ về đầu tư lớn hơn vào khoa học - chính sách để dự báo tốt hơn hạn hán và các thảm họa môi trường khác bằng cách áp dụng các công cụ khoa học và biện pháp thích ứng tốt nhất hiện có.

Một khởi đầu tốt là tăng cường phối hợp xuyên biên giới, nâng cao vị thế chính trị của các vấn đề môi trường và huy động các nguồn lực cần thiết để chống lại các mối đe dọa này.

Một giải pháp quan trọng khác là tăng cường hiểu biết rằng đảo ngược xu hướng phá rừng, đất khô cằn và suy thoái đất là một cơ hội kinh tế mạnh mẽ. Cần phải tập trung cộng đồng địa phương vào việc ra quyết định về các chính sách môi trường ảnh hưởng đến họ, cũng như đảm bảo quyền của họ được tôn trọng và họ có thể hưởng lợi đầy đủ từ các cơ hội kinh tế phát sinh từ đất đai của họ.

Từ Mauritania đến Djibouti, sáng kiến Bức tường xanh vĩ đại đang liên tục ngăn chặn sa mạc lan rộng hơn. Các sáng kiến ​​phủ xanh trên khắp Ethiopia, Ghana, Kenya, Mali, Niger, Rwanda, Senegal và Somalia, các dự án nông nghiệp như ở Kenya, Tanzania và Uganda đang phục hồi đất đai và thúc đẩy sinh kế của cộng đồng. Nghiên cứu cho thấy mỗi USD đầu tư vào việc phục hồi có thể tạo ra tới 30 USD lợi ích kinh tế.

Khi nói đến việc định hình chương trình nghị sự về môi trường toàn cầu, Châu Phi có vai trò dẫn dắt. Người dân Châu Phi ở mọi tầng lớp đều sẵn sàng làm phần việc của mình và gặt hái những lợi ích mang lại. Và chúng ta biết rằng khi 54 chính phủ cùng nhau thể hiện sức mạnh của mình, lục địa này sẽ tiến nhanh về phía trước.

Mai Đan