Mưa lớn, bão lũ phức tạp vào cuối năm
(TN&MT) - Bắc Bộ và Tây Nguyên đang trải qua khoảng thời gian mưa lũ chính trong năm. Từ tháng 9, mùa mưa ở Trung Bộ sẽ bắt đầu và dự báo sẽ có nhiều diễn biến phức tạp do cộng hưởng từ hiện tượng La Nina.
Cảnh giác với mưa lớn cục bộ
Từ tháng 6 đến nay, miền Bắc đã xảy ra 6 đợt mưa lớn diện rộng. Số liệu từ Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn Quốc gia (Tổng cục Khí tượng thủy văn, Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho thấy, tổng lượng mưa ở Bắc Bộ trong tháng 6/2024 phổ biến cao hơn so với trung bình nhiều năm (TBNN) cùng thời kỳ, trong đó các trạm quan trắc ở các tỉnh phía Đông Bắc và Đồng bằng Bắc Bộ đạt mức cao hơn từ 20 - 60%.
Trong cả tháng 7/2024, khu vực Bắc Bộ có tổng lượng mưa phổ biến từ 250 - 500mm, cao hơn 30 - 55% so với trung bình cùng thời kỳ. Cá biệt tại một số trạm quan trắc có lượng mưa tương đối lớn. Lượng mưa trung bình cả tháng 7 tại một số khu vực vượt trên 500mm và cao hơn so với cùng thời kỳ các năm trước, như: Sơn La 599mm (cao hơn 119% so với trung bình cùng thời kỳ); Hà Giang 917mm cao hơn 65%; Bắc Quang 1058mm cao hơn 31%; Bãi Cháy 950mm cao hơn so với TBNN 123%...
Theo ông Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn Quốc gia, hình thế gây mưa chủ yếu trong giai đoạn chuyển tiếp từ trạng thái El Nino sang trung tính ở Bắc Bộ là không bất thường: bao gồm rãnh áp thấp có trục đi qua khu vực, dải hội tụ nhiệt đới kết hợp bão, áp thấp nhiệt đới.
Tuy nhiên đi kèm với các hình thế này là có kết hợp với hội tụ gió Đông Nam hoặc Tây Nam dày từ tầng thấp lên tầng cao nên mưa thường xảy ra trên những khu vực hẹp cấp tỉnh như: Hà Giang, Quảng Ninh, Thái Nguyên, Sơn La, Điện Biên...
Cường độ mưa rất lớn và xảy ra trong một khoảng thời gian ngắn nên đã gây lũ quét, sạt lở đất, ngập úng ở nhiều nơi. Ngoại trừ đợt mưa do tác động trực tiếp của bão số 2 thì các đợt mưa còn lại, thời gian mưa chủ yếu xảy ra vào chiều tối và đêm, do đó thiệt hại cũng lớn hơn do khó khăn trong việc quan sát, ứng phó.
Thực tế, tháng 6 - 7 là tháng mùa mưa chính ở Bắc Bộ, tổng lượng mưa trung bình trong 2 tháng này chiếm khoảng 30 - 35% tổng lượng mưa năm. Năm nay, khoảng thời gian này trùng với giai đoạn chuyển từ pha nóng (El Nino) sang trạng thái trung tính nên hệ thống khí quyển toàn cầu có sự biến động lớn, quy luật thời tiết nói chung trên thế giới cũng như tại Việt Nam có sự xáo trộn, gây ra mưa lũ bất thường hơn.
Theo dự báo mới nhất, từ ngày 8 - 10/8, miền Bắc giảm hẳn mưa, nắng nóng diện rộng với mức nhiệt cao từ 36-38 độ. Sau đó, từ ngày 11 - 15/8 ở Bắc Bộ có khả năng xuất hiện một đợt mưa dông mới, trong đó khu vực vùng núi phía Bắc có những điểm mưa to. Những ngày cuối tháng 8/2024, Bắc Bộ có thể sẽ xuất hiện khoảng 2 đợt mưa vừa, mưa to trên diện rộng, thời gian mưa tập trung nhiều vào khoảng sau ngày 20/8/2024.
Hiện nay, các thủy điện lớn trên lưu vực sông Hồng đang vận hành điều tiết theo Quy trình vận hành liên hồ chứa. Ông Mai Văn Khiêm nhận định, với dự báo diễn biến mưa trong thời gian tới như trên, dòng chảy đến các hồ chứa thủy điện lớn khu vực Bắc Bộ sẽ có xu thế biến đổi chậm và giảm dần từ nay đến khoảng 10/8. Trong khoảng thời gian nửa cuối tháng 8/2024, trên lưu vực các hồ chứa lớn khu vực Bắc Bộ có khả năng xuất hiện 1 - 2 đợt lũ ở mức trung bình.
Nguy cơ thiên tai từ La Nina
Chia sẻ về thiên tai nguy hiểm trong những tháng cuối năm, ông Mai Văn Khiêm cho biết, hiện nay, hiện tượng ENSO vẫn đang ở pha trung tính và tiếp tục duy trì đến khoảng cuối tháng 8. Dự báo có thể chuyển sang trạng thái La Nina từ tháng 9 - 11/2024 với xác suất 60 - 70%. Khí quyển đại dương chuyển trạng thái nhanh từ nóng sang lạnh như vậy sẽ là yếu tố bất lợi có thể gây ra hệ quả thời tiết xấu ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
Trước mắt từ nay đến hết tháng 9 là mùa mưa lũ chính ở Bắc Bộ nên các địa phương vẫn phải đối mặt với các đợt mưa lớn. Hệ quả nguy cơ gắn liền là lũ quét và sạt lở đất ở vùng núi nên cần phải cảnh giác ở mức cao.
Dự báo xa hơn, trong khoảng thời gian nửa cuối năm 2024, La Nina xuất hiện, phát triển và tác động đến nước ta đúng thời kỳ mùa mưa, bão ở Trung Bộ. Do đó, khả năng bão, mưa, lũ sẽ có nhiều diễn biến phức tạp.
Trong đó, cần đặc biệt lưu ý nguy cơ mưa nhiều, lớn hơn bình thường ở ven biển Trung Bộ, làm tăng nguy cơ lũ lụt và ngập lụt đô thị. Với lượng mưa gia tăng, nguy cơ lũ quét, sạt lở đất cũng tăng, đặc biệt ở các vùng núi cao nơi có tính chất đất không ổn định” - ông Mai Văn Khiêm nhấn mạnh.
La Nina có thể làm gia tăng tần suất và cường độ của bão và áp thấp nhiệt đới, đặc biệt là trong giai đoạn cuối năm. Từ nay đến hết năm 2024 trên Biển Đông có khả năng xuất hiện khoảng từ 8 - 10 cơn bão/ATNĐ; trong đó có 4 - 5 cơn ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền Việt Nam. Nguy cơ tác động đến hoạt động tàu thuyền và nuôi trồng thủy sản ven biển.
Ngoài ra, một điều gần như chắc chắn là hiện tượng dông lốc cả trên đất liền và trên biển, mưa lớn cực đoan thời đoạn ngắn gây ngập úng đô thị sẽ xuất hiện nhiều hơn gây ảnh hưởng đến hoạt động phát triển kinh tế - xã hội.
Các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như bão/ATNĐ, gió mùa Tây Nam có khả năng gây ra gió mạnh, sóng lớn ảnh hưởng đến các hoạt động trên khu vực Biển Đông. Mưa dông mạnh kèm theo lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh có thể ảnh hưởng lớn đến sản xuất và các hoạt động dân sinh - ông Khiêm nhấn mạnh.