Phải hoàn thành bố trí tái định cư trước khi thu hồi đất

“

Thời gian qua, công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất còn không ít bất cập, hạn chế dẫn tới nhiều khiếu kiện, khiếu nại. Để giải quyết vấn đề này, Luật Đất đai 2024 có hiệu lực từ 1/8 đã có sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung nhằm đáp ứng quyền lợi các bên liên quan khi thu hồi đất.

Phải tái định cư trước khi thu hồi đất

Cụ thể, Luật quy định nguyên tắc bồi thường theo hướng đa dạng các hình thức bồi thường về đất, hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi được bồi thường bằng đất có cùng mục đích với đất bị thu hồi hoặc bằng tiền, bằng đất khác hoặc bằng nhà ở phù hợp với nhu cầu của người có đất bị thu hồi và quỹ đất của từng địa phương.

Bên cạnh đó, Luật cũng cụ thể hóa nguyên tắc “có chỗ ở, đảm bảo thu nhập và điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ” thông qua quy định tiêu chí khu tái định cư về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, địa điểm thực hiện tái định cư… Khu tái định cư có thể bố trí cho một hoặc nhiều dự án. Khi Nhà nước thu hồi đất mà phần diện tích còn lại của thửa đất sau khi thu hồi nhỏ hơn diện tích tối thiểu, nếu người sử dụng đất đồng ý thu hồi đất thì UBND cấp có thẩm quyền quyết định thu hồi đất và thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ, quản lý diện tích đất này theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, quan tâm đến đối tượng chính sách xã hội, đối tượng trực tiếp sản xuất nông nghiệp; các bước thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất đảm bảo nguyên tắc có sự tham gia của người dân ở các giai đoạn, đảm bảo nguyên tắc người có đất bị thu hồi được bồi thường, tái định cư trước khi thu hồi đất... để người dân có đất bị thu hồi phải có chỗ ở, bảo đảm cuộc sống bằng hoặc tốt hơn. Luật cũng đã quan tâm để chủ sở hữu tài sản mà không đồng thời là chủ sử dụng đất, người bị ảnh hưởng bởi việc thu hồi đất được biết khi Nhà nước thu hồi đất.

Đặc biệt, theo quy định tại Luật Đất đai 2013, chỉ cần hoàn thành xây dựng nhà ở, cơ sở hạ tầng của khu tái định cư thì sẽ được ra quyết định thu hồi đất và quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trong cùng một ngày. Điều này dẫn tới thực trạng, việc xây dựng các khu tái định cư không được đầu tư theo quy định, chưa quan tâm đầy đủ đến nhu cầu và điều kiện của người được tái định cư. Có nơi xảy ra tình trạng các khu nhà ở xã hội, nhà tái định cư được xây dựng nhưng bị bỏ hoang; do không được sử dụng, nhiều nhà tái định cư bị xuống cấp, gây lãng phí.

Khắc phục bất cập này, Luật Đất đai 2024 quy định phải bố trí tái định cư xong mới được ra quyết định thu hồi đất. Đây là quy định hoàn toàn mới thực hiện theo đúng tinh thần của Nghị quyết số 18 nhằm bảo đảm điều kiện về chỗ ở ổn định cho người dân có đất bị thu hồi.

Theo đó, tại Khoản 3 Điều 80 Luật Đất đai 2024 quy định, một trong những điều kiện thu hồi đất là phải hoàn thành việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và việc bố trí tái định cư theo quy định của luật này. Khoản 6 Điều 91 quy định, việc này phải được hoàn thành trước khi có quyết định thu hồi đất, tức là tái định cư phải đi trước một bước.

Hướng dẫn cụ thể để thực thi hiệu quả

Để hướng dẫn cụ thể những quy định này, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 88/2024/NĐ-CP quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Trong đó, đã quy định chi tiết về cách tính giá đất để tính tiền sử dụng đất, thuê đất khi bồi thường bằng đất có mục đích sử dụng khác với loại đất được bồi thường.

Trong trường hợp có giá trị giữa tiền bồi thường, hỗ trợ về đất với tiền sử dụng đất, tiền thuê đất mà người có đất bị thu hồi phải nộp khi được giao đất, thuê đất khác hoặc tiền mua nhà ở xã hội, Nghị định cũng quy định cụ thể cách xử lý.

Đồng thời, giao UBND cấp tỉnh căn cứ quỹ đất, quỹ nhà và tình hình thực tế tại địa phương để quy định tỉ lệ quy đổi, điều kiện bồi thường bằng đất.

Nghị định cũng hướng dẫn, trường hợp hộ gia đình, cá nhân, người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài đủ điều kiện được hỗ trợ tái định cư theo quy định trên mà có nhu cầu tự lo chỗ ở thì ngoài việc được bồi thường về đất bằng tiền còn được nhận tiền hỗ trợ để tự lo chỗ ở.

UBND cấp tỉnh căn cứ quy mô diện tích đất ở thu hồi, số nhân khẩu của hộ gia đình và điều kiện cụ thể tại địa phương quy định mức hỗ trợ.

Về suất tái định cư, Nghị định suất tái định cư tối thiểu được quy định bằng đất ở, nhà ở hoặc bằng nhà ở hoặc bằng tiền để phù hợp với việc lựa chọn của người được bố trí tái định cư. Trong đó, trường hợp suất tái định cư tối thiểu được quy định bằng đất ở, nhà ở thì diện tích đất ở tái định cư không nhỏ hơn diện tích tối thiểu theo quy định của UBND cấp tỉnh về diện tích tối thiểu tại khoản 2 Điều 220 Luật Đất đai 2024 và diện tích nhà ở tái định cư không nhỏ hơn diện tích căn hộ tối thiểu theo quy định của pháp luật về nhà ở.

Trường hợp suất tái định cư tối thiểu được quy định bằng nhà ở thì diện tích nhà ở tái định cư không nhỏ hơn diện tích căn hộ tối thiểu theo quy định của pháp luật về nhà ở; Trường hợp suất tái định cư tối thiểu được tính bằng tiền thì khoản tiền cho suất tái định cư tối thiểu tương đương với giá trị một suất tái định cư tối thiểu bằng đất ở, nhà ở tại nơi bố trí tái định cư.

Nghị định cũng giao căn cứ vào một số quy định tại Nghị định và tình hình cụ thể của địa phương, UBND cấp tỉnh quy định suất tái định cư tối thiểu bằng đất ở, nhà ở, bằng nhà ở và bằng tiền…

Như vậy có thể nói, các chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trong Luật Đất đai 2024 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã thể hiện sự công bằng, rõ ràng của Nhà nước đối với người bị thu hồi đất, vừa thể hiện tính nhân văn của Đảng và Nhà nước trong việc quan tâm tạo lập chỗ ở ổn định cho người dân có đất bị thu hồi.

Trường Giang