Trái ngọt trên cao nguyên trắng Bắc Hà

Đặt chân lên Bắc Hà những ngày này, ở ngay trung tâm thị trấn hay ở các xã Tả Chải, Na Hối, Bản Phố đâu đâu cũng nhìn thấy mầu hồng đỏ của những trái đào và mầu xanh, màu tím lấp ló của những trái mận tam hoa, mận Tả Van hay màu xanh pha chút ửng vàng của những trái lê sắp đến ngày thu hoạch.

Những vườn cây ăn quả tại Bắc Hà đều được bà con trồng kết hợp với các loại cây ăn quả khác như cây mận, cây lê. Cũng bởi vậy mà cuối mùa đào thì những trái mận tam hoa từ xanh cũng bất đầu chín đỏ. Khi trái mận thu hoạch xong thì những trai lê cũng bắt đầu vào mùa hái quả. Do vậy suốt mùa hè khi chúng ta đặt chân đến cao nguyên trắng Bắc Hà chúng ta sẽ được thưởng thức những trái ngọt mà núi rừng đã ban tặng cho bà con nơi đây.

Lê Bắc Hà không ngọt lịm như các giống lê khác nhưng ăn vào rất chắc thịt, giòn tươi, bởi vậy mà mê hoặc biết bao người. Ai lên Bắc Hà đúng mùa lê sẽ được tự tay lựa chọn, thưởng thức những trái lê to, chín vàng và tận hưởng không khí trong lành dịu mát giữa một vùng thiên nhiên tuyệt đẹp. Đặc biệt, trong hành trình trải nghiệm, còn được khám phá nét đặc sắc kiến trúc nghệ thuật dinh thự Hoàng A Tưởng, thư thái “trecking” những bản làng của người Tày, người Mông… thưởng thức các món đặc sắc và tìm hiểu văn hóa cộng đồng các dân tộc. Bắc Hà vùng Cao Nguyên trắng đẹp mê mẩm lạ kỳ là thế, những ai mà chưa được trải nghiệm mùa thu hoạch đào đặc sản ở vùng cao Bắc Hà thì hãy một lần dành thời gian để đến.

Mận Bắc Hà một loại nông sản không chỉ là cây ăn quả mà nó còn là cây đem lại cuộc sống ấm no cho người dân vùng cao nơi đây. Miền cao nguyên trắng Bắc Hà hiện nổi tiếng với thương hiệu sản phẩm du lịch như mận hậu, mận Tả Van thường được trồng nhiều ở các xã vùng cao, vùng đồng bào dân tộc Mông khu vực thượng huyện mà nổi tiếng nhất là vùng cao Tả Văn Chư với mùa xuân hoa trắng tinh khôi, mùa hạ trái chín, thu hút đông đảo khách du lịch.

Dẫn chúng tôi đi dạo một vòng quanh vườn mận đang thời kỳ thu hoạch, những trái mận tím nằm xen kẽ giữa những lớp lá xanh tạo lên một bức tranh cây trái đẹp đến nao lòng. Anh Giàng Seo Dìn, một hộ trồng mận ở xã Lùng Cải, Bắc Hà chia sẻ “nhà mình trồng hơn 70 cây mận, xem giữa mận thì mình trồng thêm cả lê nữa, mỗi năm nhà mình thu được gần tấn mận và khoảng 5 tạ lê.

Năm nay cơ bản được mùa xong đồi mận nhà mình bị gặp gió bão nên không sai như trước. Với mức giá 20-25 ngàn đồng/kg, gia đình mình cũng thu được gần 20 triệu đồng từ quả mận và khoảng 10 triệu từ quả lê. Nói chung trồng cây mận, cây lê này có thu nhập thêm ổn định. Nhờ trồng mận, trồng lê mà mấy đứa con nhà mình được ăn học tử tế, nhà cửa cũng được xây dựng khang trang hơn.

Nhờ mận Tả Van được mùa, năng suất cao nên những hộ trồng nhiều mận đều có thu nhập khá. So với trồng lúa, ngô thì cây mận Tả Van thu nhập cao hơn nhiều. Hộ gia đình anh Giàng Seo Sì, thôn Lả Gì Thàng, xã Tả Văn Chư là 1 trong số hộ khá giả nhờ trồng mận tại xã Tả Van Chư, tiếp chúng tôi anh Sì vui vẻ khoe, "chiếc xe ô tô bán tải này là tôi vừa mới mua để trở mận đi bán đó. Có được nó là nhờ 2 mùa mận năm ngoái và năm nay".

Nhà tôi trồng gần 300 gốc mận đã được 3 - 15 năm tuổi, trong đó hơn 200 gốc đang cho thu hoạch. Mỗi ngày nhà mình hái bán hơn 50 kg mang ra chợ bán với giá 30- 35 ngàn đồng/kg, hiện vẫn còn nhiều và mình sẽ thu dần để mang ra chợ bán. Năm nay nói chung được mùa hơn các vụ trước, vụ này gia đình sẽ có nguồn thu khá. Nói chung giữ cây mận cũng được, có thêm thu nhập từ quả. Lúc nở hoa có nhiều khách du lịch lên đây tranh thủ bán hàng, nước giải khát, cành mận trắng…

Đến nay, xã Tả Văn Chư có 110 ha cây mận tả van... diện tích cho thu hoạch khoảng 80 ha, hàng năm thu hoạch đem lại nguồn thu đáng kể cho đồng bào Mông nơi đây. Đặc biệt cuối năm 2023 sản phẩm quả mận tả van đã được công nhận sản phẩm Ocop 3 sao cấp tỉnh, mở ra cơ hội mới phát triển bền vững vùng chuyên canh mận tả van gắn với du lịch. Ông Giàng Seo Sáng phó chủ tịch UBND xã Tả Văn Chư ( Bắc Hà) cho biết: “Năm nay về cơ bản qua đánh giá của chính quyền và người dân mận tả van được mùa hơn vụ trước. Thời tiết thuận lợi, mưa thuận gió hòa, không dính mưa đá. Hiện mận đã chín, bà con thu hoạch mang ra chợ bán, nhiều hộ bán cả vườn cho khách, tư thương từ huyện lên mua, một số khách du lịch đã đến tận đây để chụp ảnh và mua mận”.

Hiện tại thị trường Bắc Hà, giá mận xô từ 10.000 - 15.000 đồng/kg, mận chọn từ 20.000 - 30.000 đồng/kg và mận ngố từ 35.000- 50.000 đồng/kg, giá lê thì cũng giao động từ 25.000 – 40.000/kg, đây là mức giá khá cao, duy trì ổn định nhiều vụ qua đã tạo niềm tin cho người dân giữ gìn, chắm sóc và phát triển cây mận, cây lê.

Với lợi thế đất đai màu mỡ, khí hậu mát mẻ quanh năm, Bắc Hà phù hợp để phát triển nhiều loại cây ăn quả ôn đới, trong đó có cây lê, cây mận. Những năm gần đây, diện tích lê, mận tại Bắc Hà liên tục được mở rộng, không chỉ để cung ứng hàng hoá mà còn gắn với phát triển Du lịch.

Từ thị trấn Bắc Hà đi đến các bản làng, không khó để tìm vườn mận, vườn lê trải nghiệm. Các nhà vườn đều đề biển và chỉ dẫn từ ngoài đường lớn; bố trí nhân lực hướng dẫn, tiếp đón du khách thưởng thức đặc sản của quê hương. Vườn cây ăn quả tại đây chủ yếu là trồng với quy mô gia đình. Khi đến với Bắc Hà vào mùa hè du khách sẽ được trải nghiệm tự tay hái những trái mận, trái lê tươi dói, thơm ngon và tận hưởng không khi trong lành đặc trưng mát mẻ nơi đây.

Sau khi đi dạo một vòng quanh những đồi, nương cây trĩu quả của các xã như Hoàng Thu Phố, Bản Già, Lùng Cải, Lùng Phình, Na Hối ngăm nhìn búc tranh đồng quê với những ngôi nhà khang trang lấp ló sau những nương mận, những nương đào chín đỏ… chúng tôi ngược về trung tâm thị trấn Bắc Hà, tới phòng nông nghiệp của huyện Bắc Hà. Tiếp chúng tôi bên ly trà nóng hổi, ông Nguyễn Xuân Giang, Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Bắc Hà vui vẻ chia sẻ, tại huyện Bắc Hà các loại cây ăn quả ôn đới hay gọi gần gũi hơn là cây đào, cây mận đang là một trong những loại cây chủ lực giảm nghèo của huyện.

Bắc Hà chúng tôi có 1.352 ha, trong đó đã có 593 ha diện tích cho thu hoạch, 486 ha diện tích kiến thiết cơ bản và 273 ha diện tích trồng mới. Sản lượng thu hoạch 4.028 tấn gồm Đào khoảng 33 tấn; Mận Tam hoa 2.235 tấn; Mận địa phương( Tả Van) 416 tấn; Lê VH6 928 tấn; Lê địa phương 416 tấn, giá trị thu được đạt 100,7 tỷ đồng chiếm 7,5% tổng giá trị ngành nông nghiệp.

Điều này có thể thấy các loại cây ôn đới này cơ bản đã tạo ra công ăn việc làm hay chính xác nó là một sinh kế giúp người dân Bắc Hà thoát nghèo và làm giàu trên chính nơi mình sinh ra.

Năm 2023, toàn huyện Bắc Hà chúng tôi đã giảm 1.053 hộ nghèo, tương đương tỷ lệ giảm nghèo 8,97%; đồng thời đưa tỷ lệ hộ nghèo khu vực nông thôn còn 49%. Tỷ lệ giảm nghèo đa chiều bình quân giai đoạn 2021 - 2025 đạt từ 8,52%/năm; trong đó, tỷ lệ hộ nghèo vùng DTTS giảm bình quân trên 9,7%/năm trở lên.

Các loại cây ăn quả này đã mang lại lợi ích kép cho người nông dân, không chỉ mang lại thu nhập từ việc thu hoạch quả mà còn thu hút khách du lịch đến thăm quan các bản làng, trải nghiệm hái quả tại vườn. Sự sáng tạo ấy đã làm cho các sản vật Bắc Hà thêm phần phong phú, phục vụ đa dạng nhu cầu của du khách. Đến Bắc Hà bạn đừng bỏ lỡ những hành trình khám phá trải nghiệm hái quả tại vườn và thưởng thức mùa quả ngọt đặc trưng của cao nguyên trắng này.

Bích Hợp