Những thay đổi toàn cầu thúc đẩy 3 cuộc khủng hoảng trên hành tinh

Giám đốc điều hành Chương trình Môi trường Liên hợp quốc Inger Andersen cho biết: “Tốc độ thay đổi nhanh chóng, sự không chắc chắn và sự phát triển công nghệ mà chúng ta đang chứng kiến, trong bối cảnh bất ổn địa chính trị, tất cả những điều này đồng nghĩa rằng bất kỳ quốc gia nào cũng có thể bị chệch hướng dễ dàng hơn và thường xuyên hơn”.

Những thay đổi này bao gồm sự suy thoái của thế giới tự nhiên của con người, sự phát triển nhanh chóng của các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), cạnh tranh về tài nguyên thiên nhiên, sự bất bình đẳng ngày càng gia tăng và niềm tin vào các tổ chức giảm sút.

Những thay đổi trên đang cùng nhau tạo ra cái gọi là đa khủng hoảng, trong đó các cuộc khủng hoảng toàn cầu đang ngày càng mở rộng và đồng bộ hóa - gây ra những tác động to lớn đối với phúc lợi của con người và hành tinh.

Tín hiệu thay đổi

Bên cạnh những sự thay đổi trên, báo cáo còn chỉ ra 18 tín hiệu thay đổi. Những tín hiệu này - được xác định bởi hàng trăm chuyên gia toàn cầu thông qua tham vấn khu vực và các bên liên quan trong đó có cả giới trẻ - mang lại cái nhìn sâu sắc hơn về những gián đoạn tiềm ẩn, cả tích cực và tiêu cực, mà thế giới phải chuẩn bị.

Trong đó có nhu cầu ngày càng tăng đối với các nguyên tố đất hiếm, khoáng chất và kim loại quan trọng, kéo theo nhu cầu khai thác dưới biển sâu và vượt ra ngoài tầng bình lưu - khai thác trong không gian. Điều này đặt ra những mối đe dọa tiềm ẩn đối với thiên nhiên và đa dạng sinh học, có thể làm tăng ô nhiễm và rác thải, đồng thời gây ra nhiều xung đột hơn.

Sự tan băng của lớp băng vĩnh cửu do khí hậu ấm lên cũng dẫn đến những tác động lớn đến môi trường, động vật và con người do sự giải phóng các sinh vật cổ xưa có thể gây bệnh. Nó đã dẫn đến sự bùng phát bệnh than, một căn bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng do vi khuẩn gây ra, ở vùng Siberia rộng lớn của Nga.

Sự gia tăng xung đột vũ trang và bạo lực, cùng với các tác động của việc di dời cưỡng bức đến sức khỏe con người và môi trường, cũng được xác định trong báo cáo là những tín hiệu quan trọng về sự thay đổi cần phải được dự đoán trước.

Tầm nhìn xa có vai trò quan trọng

Trước thực tế những cuộc khủng hoảng đang xuất hiện, báo cáo cũng nhận thấy rằng việc áp dụng các công cụ dự đoán tốt hơn sẽ là cách tốt nhất để giúp thế giới lường trước những gián đoạn trong tương lai.

Ông Peter Gluckman, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Quốc tế cho biết: “Tầm nhìn xa cung cấp một bộ công cụ hữu ích để “bước ra ngoài” chủ nghĩa ngắn hạn nhằm giúp xác định các cơ hội và rủi ro trong tương lai với điều kiện là nó được thực hiện theo cách tiếp cận đa nguyên”.

Để đảm bảo cách tiếp cận đa nguyên này, báo cáo khuyến nghị áp dụng một khế ước xã hội (hay hợp đồng xã hội) mới có sự tham gia của nhiều bên liên quan, bao gồm cả người bản địa, mang lại cho giới trẻ tiếng nói mạnh mẽ hơn và xem xét lại các biện pháp để vượt ra ngoài tổng sản phẩm quốc nội (GDP).

Giám đốc điều hành UNEP Inger Andersen cho biết, trong bối cảnh tác động của nhiều cuộc khủng hoảng ngày càng gia tăng, giờ là lúc phải đón đầu xu hướng và bảo vệ chúng ta khỏi những thách thức mới. “Bằng cách theo dõi các tín hiệu thay đổi và sử dụng phương pháp tiếp cận tầm nhìn xa, thế giới có thể tránh lặp lại những sai lầm trước đây và tập trung vào các giải pháp có thể chống chọi với sự gián đoạn trong tương lai”, bà Inger Andersen nhấn mạnh.

Mai Đan