Độc đáo câu chuyện tái sử dụng rác thải nhựa ở Nam Sudan

Sáng kiến trên nhận được sự giúp đỡ từ một nhóm nhỏ gồm các chuyên gia do nhà khoa học khí hậu và môi trường Shazneen Cyrus Gazdar tại Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại Nam Sudan (UNMISS) dẫn đầu.

Nhóm đang làm việc với chính quyền địa phương và xã hội dân sự để tìm ra giải pháp mới cho những thách thức môi trường của đất nước non trẻ này, thông qua chai nhựa tái sử dụng. Không có vấn đề về nguồn cung.

“Mỗi khi trời mưa ở Juba, chẳng hạn như trong một ngày mưa cuối tuần, bạn có thể thấy khoảng 25.000 kg rác thải nhựa và bùn chảy vào cống rãnh và cuối cùng vào trại Tomping”, bà Gazdar cho biết khi nói về một trong hai căn cứ của Liên hợp quốc ở thủ đô Juba, nơi sinh sống của gần 18.000 lính gìn giữ hòa bình.

“Cuối cùng, rác thải nhựa theo các cống thoát nước chảy vào sông Nile, dòng sông dài, đẹp đẽ, trong lành và càng ngày càng kém hoang sơ sau cơn mưa. Vì vậy, chúng tôi đang cố gắng xây dựng các hệ thống để có thể thu gom rác thải trước khi nó chảy đến sông Nile”, bà Gazdar nói thêm.

Ứng phó với các cú sốc khí hậu

Kể từ khi Nam Sudan giành độc lập vào năm 2011 sau cuộc trưng cầu dân ý lịch sử, nước này đã phải đối mặt với nhiều thách thức chính trị, kinh tế xã hội và môi trường. Theo Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), mặc dù có đa dạng sinh học tốt, những dòng sông tràn đầy sự sống và nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào, nhưng đây lại là một trong 5 quốc gia dễ bị tổn thương nhất về khí hậu trên thế giới.

Trong những năm gần đây, chu kỳ lũ lụt và hạn hán tàn khốc đã làm gián đoạn nền nông nghiệp, làm trầm trọng thêm an ninh lương thực và ảnh hưởng đến khoảng một triệu người mỗi năm. Lượng mưa trên mức trung bình đã làm ngập các con sông và nhánh sông, nhấn chìm những vùng đất rộng lớn, bao gồm nhà cửa, trang trại và trường học.

Sự bất ổn về chính trị và kinh tế đã gây thiệt hại cho sự phát triển của các dịch vụ công như quản lý và tái chế rác thải. Rác thải làm tắc nghẽn các tuyến đường thủy và vùng đất ngập nước của đất nước khi nó chảy đến sông Nile, dòng sông chảy qua 11 quốc gia châu Phi, trong đó có Nam Sudan.

Sông Nile là nguồn sống của hơn 200 triệu người, tuy nhiên việc quản lý rác thải kém có thể dẫn đến rò rỉ hóa chất và nhựa, đe dọa các dịch vụ hệ sinh thái, sức khỏe con người và sự thịnh vượng kinh tế.

Trước thực trạng trên, bà Gazdar và nhóm của bà đã phối hợp với những người trong cộng đồng - chính quyền địa phương và các tổ chức phi chính phủ (NGO) như Tổ chức Trao quyền cho Thanh niên Xanh cũng như các thành viên cộng đồng được truyền cảm hứng để tìm ra giải pháp sáng tạo cho những thách thức môi trường của Nam Sudan.

Bà Gazdar, người đã hợp tác với hai thanh niên Nam Sudan, Alice Sabuni và Andrew Ugalla, để xây dựng các công trình thiết yếu tái sử dụng chai nhựa 1 gallon làm gạch cho biết: “Ngay cả trong những tình huống khó khăn nhất, bạn vẫn có khả năng sáng tạo, vì vậy hãy đổi mới, sử dụng những gì bạn có và xác định giải pháp”.

Theo bà Gazdar, ông Ugalla, một giáo viên đã yêu cầu học sinh của ông mang hai chai nhựa đến trường mỗi ngày thay vì đóng phí để các em có thể đóng vai trò giúp dự án phát triển. Bằng cách này, học sinh của ông học được bài học về ý nghĩa của việc tái chế.

Mang lại “cuộc sống thứ hai” cho chai nhựa

Bà Gazdar cho biết: “Vì Nam Sudan hiện không có cơ sở tái chế nên nhóm nghiên cứu đang tái sử dụng những chai nhựa này bằng cách đổ đất vào chúng và sau đó sử dụng để xây dựng”. Với độ bền và khả năng chống phân hủy, nhựa tạo nên những viên gạch chắc chắn.

Theo bà, các tổ chức phi chính phủ đã xây dựng rất nhiều công trình kiến trúc đáng kinh ngạc. Các trường học cũng như các ngôi nhà, bể chứa nước và trung tâm cộng đồng đã được xây dựng từ những chai nhựa tái chế này.

Không thiếu rác thải nhựa để tái sử dụng. Ngày 5/6/2023, tại một sự kiện làm sạch do UNMISS tổ chức nhân Ngày Môi trường Thế giới, lực lượng gìn giữ hòa bình đã nhặt được 1.500 túi rác thải.

Lấy cảm hứng từ umuganda, có nghĩa là “đến với nhau vì mục đích chung” tại Kinyarwanda - một chiến dịch làm sạch cộng đồng hàng tháng ở Rwanda, UNMISS có kế hoạch tổ chức nhiều sự kiện như vậy hơn để gắn kết mọi người chung tay bảo vệ môi trường.

Giảm khí thải, tạo việc làm

Việc chấm dứt sử dụng nhựa dùng một lần bằng cách thay đổi mô hình sản xuất và tiêu dùng cũng giúp chống lại khủng hoảng khí hậu. Nhựa gây bất lợi cho môi trường và sự sống trên hành tinh trong suốt vòng đời của chúng. Theo UNEP, chúng chủ yếu được sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch và có thể tạo ra 2,1 tỷ tấn khí thải nhà kính mỗi năm vào năm 2040.

Bà Gazdar cho biết: “Việc sử dụng ít xi măng hơn 1/3 trong những tòa nhà này và không sử dụng gạch truyền thống góp phần giảm thiểu rất nhiều khí nhà kính và những tòa nhà này có thể chịu được những cơn bão nhiệt đới lớn, thậm chí cả những trận động đất nhỏ”.

Ngày nay, có rất nhiều tòa nhà được xây dựng bằng gạch nhựa ở Juba. Bên cạnh việc cung cấp nơi ở và bảo vệ, việc xây dựng các tòa nhà còn tạo việc làm cho phụ nữ và thanh niên địa phương.

Thời gian tới, nhóm của bà Gazdar sẽ xây dựng các điểm thu gom rác thải để hỗ trợ Nhà máy Quản lý Rác thải Thành phố mới của Juba và Trung tâm Phụ nữ Cảnh sát An ninh Biên giới Nam Sudan thông qua cơ chế Dự án Tác động Nhanh của UNMISS.

Trung tâm sẽ phục vụ cho các nữ cảnh sát, cung cấp cho họ một không gian làm việc ổn định và an toàn. Hiện tại, không có nhà vệ sinh hay không gian riêng để họ thay đồng phục.

Bà Gazdar cho biết: “Tất cả chúng ta đang cùng nhau xây dựng trung tâm. Các nữ cảnh sát (sĩ quan) đã chia sẻ với chúng tôi danh sách các công trình mong muốn của họ - văn phòng, phòng thay đồ, nhà kho, nhà vệ sinh và phòng huấn luyện. Đối tác của chúng tôi, các tổ chức phi chính phủ, về cơ bản sẽ xây dựng trung tâm bằng cách sử dụng chai nhựa tái chế và bóng đèn không tốn năng lượng”.

Mai Đan