Lo ngại trước hàng loạt vụ cháy rừng thảm khốc
Năm 2023, các vụ cháy rừng đã phá hủy gần 400 triệu héc-ta đất trên toàn cầu, cướp đi sinh mạng của 250 người và tạo ra 6,5 tỷ tấn khí thải CO2. Tính từ đầu thế kỷ 21, đây là năm xảy ra các vụ cháy rừng gây thương vong nhiều nhất.
Rừng được biết đến là "bể chứa carbon" rất quan trọng của hành tinh. Tuy nhiên, khi rừng bị cháy, sẽ giải phóng một phần carbon vào khí quyển. Điều này làm gia tăng tốc độ nóng lên toàn cầu và tạo ra một vòng phản hồi nguy hiểm khi làm phát sinh các điều kiện khiến rừng dễ bị cháy hơn.
Nhiều nước ghi nhận cháy rừng thảm khốc
Năm 2023, cháy rừng không chỉ bùng phát tại những khu vực dễ xảy ra cháy rừng như Hy Lạp, Italy, Tunisia, Algeria, Bắc Mỹ và Australia, mà cả những khu vực ít xảy ra cháy rừng như Hawaii hay Tenerife.
Đáng chú ý, năm 2023, các vụ cháy rừng ở châu Mỹ gây thiệt hại cao nhất trong lịch sử khi phá hủy gần 80 triệu ha rừng tại lục địa này tính đến ngày 23/12. Theo Hệ thống Thông tin về cháy rừng toàn cầu (GWIS), con số thiệt hại này cao gấp 1,5 lần so với diện tích của Tây Ban Nha và cao hơn 10 triệu ha so với mức trung bình trong cùng kỳ của năm 2012 - 2022.
Trong khi đó, đợt cháy rừng tại Hawaii (Mỹ) trong tháng 8 khiến 97 người thiệt mạng và 31 người mất tích là một trong những vụ cháy rừng gây thương vong lớn trong năm 2023. Đây là thảm họa thiên nhiên tồi tệ nhất trong lịch sử ở Hawaii, vượt qua trận sóng thần làm 61 người thiệt mạng hồi năm 1960.
Tại Canada, nước này cũng ghi nhận 6.400 vụ cháy rừng lớn nhỏ, thiêu rụi 18 triệu ha đất rừng và khiến hơn 200.000 người phải sơ tán - những con số vượt qua các kỷ lục trước đó về thiệt hại trong lịch sử cháy rừng tại Canada.
Phần lớn Canada, trong đó có vùng cực Bắc phải đối mặt với tình trạng hạn hán khắc nghiệt. Đầu năm ngoái, bão sét đã gây ra hàng trăm vụ cháy chỉ trong một ngày khiến chính quyền các địa phương phải ban bố tình trạng khẩn cấp kéo dài suốt mùa hè. Lần đầu tiên trong lịch sử nước này, gần như tất cả người dân bị ảnh hưởng bởi mùa cháy rừng - ảnh hưởng trực tiếp hoặc ảnh hưởng do khói cháy rừng bay xa hàng nghìn km.
Bộ trưởng Tài nguyên thiên nhiên Marc-Andre Parisien cho biết, Canada không có đủ phương tiện để dập tắt tất cả các đám cháy, đồng thời khoảng cách quá xa, quá khó tiếp cận để chữa cháy, do đó, cách tốt nhất là các địa phương phải chủ động phòng chống cháy rừng.
Tương tự, Hy Lạp cũng là nước nằm trong tâm điểm của các vụ cháy rừng ở châu Âu năm ngoái. Trong tháng 7, miền Nam Hy Lạp đã trải qua nhiều vụ cháy rừng do ảnh hưởng của thời tiết khô hạn và nắng nóng kéo dài. Các vụ cháy đã thiêu rụi khoảng 150.000ha rừng, làm 26 người thiệt mạng và hàng nghìn người phải sơ tán.
Tập trung phòng ngừa hơn chữa cháy
Kể từ đầu năm 2023, cháy rừng đã thải ra khoảng 6,5 tỷ tấn CO2. Theo nguyên tắc, khoảng 80% lượng khí thải carbon do cháy rừng gây ra sẽ được hấp thụ bởi thảm thực vật mọc lại vào mùa sau và 20% còn lại sẽ tích tụ trong khí quyển, gây ra biến đổi khí hậu.
Tuy vậy, khi cháy rừng tiếp tục lan rộng, thảm thực vật ít có thời gian để phục hồi, khiến các khu rừng có nguy cơ mất khả năng hấp thụ CO2. Bà Solene Turquety - nhà nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Khí quyển, Môi trường, Quan sát Không gian (LATMOS) của Pháp cho biết, theo các nghiên cứu gần đây, cháy rừng làm giảm 10% lượng CO2 hấp thụ của rừng.
Hơn nữa, khi cháy rừng xảy ra, cây cối bất ngờ giải phóng toàn bộ lượng CO2 mà chúng đã hấp thụ. Ngoài khí CO2, cháy rừng cũng gây ra các chất nguy hiểm như CO, tro, carbon hữu cơ. Bà Turquety cho rằng, những chất này ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng không khí và trong trường hợp cháy rừng dữ dội nhất có thể phát tán chất gây hại ra xa hàng trăm km. Không chỉ tàn phá các hệ sinh thái, tài sản và cơ sở hạ tầng, cháy rừng còn gây tác động trực tiếp đến sức khỏe con người.
Trước tình hình các đám cháy rừng năm 2023 vượt tầm kiểm soát, nhiều yêu cầu đang đặt ra với năng lực phòng, chữa cháy của các khu vực. Theo bà Pauline Vilain-Carlotti - nhà nghiên cứu về địa lý và cháy rừng, các đám cháy rừng năm 2023 đã "ngoài tầm kiểm soát" và cho thấy năng lực chữa cháy ở các nước còn yếu. Những nỗ lực nên tập trung vào việc phòng ngừa trước, thay vì sau đó là chữa cháy.
Dẫn ý kiến của nhà nghiên cứu John Pomeroy - Chủ tịch Nhóm nghiên cứu về tài nguyên nước và biến đổi khí hậu của Canada, Global News cho biết, hiện chính phủ các nước cần tập trung vào nỗ lực phòng cháy mạnh mẽ hơn. Bên cạnh dự đoán các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt, ông Pomeroy kêu gọi các địa phương ở gần rừng có thể chuẩn bị phòng cháy tốt hơn bằng cách quản lý tình trạng thảm thực vật như nhiệt độ, độ ẩm... và các mô hình cảnh báo lũ lụt, hạn hán sớm.