Ứng phó sự cố tràn dầu vùng Vịnh Thái Lan: Trách nhiệm chung, nỗ lực chung
(TN&MT) - Vùng Vịnh Thái Lan bao gồm hai tỉnh Kiên Giang và Cà Mau, thuộc vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long, nằm ở cực Nam và Tây Nam của Việt Nam. Phía Bắc giáp Campuchia; phía Đông giáp các tỉnh Cần Thơ, An Giang và Bạc Liêu; phía Nam và Đông - Nam giáp Biển Đông; phía Tây giáp Vịnh Thái Lan (Biển Tây). Với vị trí địa lý bao gồm biển, các khu vực thông ra biển và giáp ranh giữa 3 quốc gia, vùng Vịnh Thái Lan là khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng từ các sự cố tràn dầu, đòi hỏi sự phối hợp của 3 quốc gia trong nỗ lực chung tay khắc phục.
Theo thống kê của Cục Biển và Hải đảo Việt Nam từ các báo cáo hàng năm của địa phương, trung bình mỗi năm có khoảng 3-5 sự cố tràn dầu. Ước tính lượng dầu thải ra biển ở Việt Nam lên tới 41 ngàn tấn/năm. Các quan trắc thực hiện tại một số vùng biển cho thấy, trong thành phần nước biển đã bị ô nhiễm có sự xuất hiện của dầu, sắt, kẽm, chất hữu cơ... Đây là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường biển nghiêm trọng, ảnh hưởng nặng nề đến sinh thái, các hoạt động nuôi trồng thủy sản, du lịch…
Chung tay khắc phục
Sự cố tràn dầu có tính chất xuyên biên giới, là câu chuyện không của riêng một địa phương hay quốc gia nào mà đòi hỏi trách nhiệm, sự nỗ lực chung tay của các địa phương, quốc gia liên quan. Vì vậy, hợp tác quốc tế nhằm nâng cao năng lực ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố tràn dầu.
Năm 2006, thông qua tổ chức PEMSEA, Việt Nam, Thái Lan và Campuchia đã ký kết Tuyên bố chung và Chương trình khung về hợp tác sẵn sàng ứng phó sự cố tràn dầu vùng Vịnh Thái Lan. Ngày 14/8/2009, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 1278/QĐ-TTg về việc “Phê duyệt Kế hoạch thực hiện Tuyên bố chung và Chương trình khung giữa Việt Nam, Campuchia, Thái Lan về hợp tác sẵn sàng ứng phó sự cố tràn dầu vùng Vịnh Thái Lan.
Liên tục trong 10 năm tiếp theo, Chính phủ Việt Nam đã ban hành các quyết định số 1278/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch thực hiện Tuyên bố chung và Chương trình khung giữa Việt Nam, Campuchia, Thái Lan về hợp tác sẵn sàng ứng phó sự cố tràn dầu (SCTD) vùng Vịnh Thái Lan và hàng loạt các kế hoạch hợp tác hành động.
Đồng thời, phân công các đơn vị đầu mối để triển khai Tuyên bố chung và chương trình khung như thành lập bộ máy hợp tác phối hợp ứng phó - Trung tâm ứng phó tràn dầu quốc gia (NOSPC) tại 3 nước. Trong đó, tại Việt Nam, Ủy ban Quốc gia Tìm kiếm cứu nạn là cơ quan chỉ đạo, thực hiện hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu. Bộ TN&MT là cơ quan đầu mối quốc gia thực hiện Tuyên bố chung và Chương trình khung.
Và những nỗ lực của Việt Nam
Với việc ký kết, hợp tác và triển khai nhiệm vụ, công tác khắc phục sự cố tràn dầu trên vùng Vịnh Thái Lan đã ghi nhận nhiều kết quả khả quan. Về Đào tạo, tập huấn, huấn luyện, diễn tập và tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cộng đồng: Ủy ban Quốc gia tìm kiếm cứu nạn và Trung tâm Ứng phó sự cố tràn dầu miền Nam thuộc Tập đoàn Dầu khí đã tổ chức huấn luyện về phối hợp trong ứng phó sự cố tràn dầu trên biển theo quy định của Chương trình khung và Tuyên bố chung. Đặc biệt, Ủy ban Quốc gia tìm kiếm cứu nạn, Bộ TN&MT tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nhằm nâng cao nhận thức của các cán bộ địa phương về hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu; Tổng cục Biển và Hải đảo đã thực hiện Dự án “Tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cộng đồng về bảo vệ môi trường, ứng phó, khắc phục sự cố tràn dầu trên biển” trên tất cả 28 tỉnh, thành ven biển.
Về Hợp tác quốc tế ngăn ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố tràn dầu: Hội nghị thường niên các cơ quan đầu mối quốc gia của Việt Nam, Thái Lan và Campuchia hàng năm được tổ chức do các nước thay phiên làm chủ trì. Thông qua các hội nghị, đã góp phần thúc đẩy hoàn thiện khung pháp lý về giám sát, đánh giá rủi ro, ứng phó, khắc phục và giải quyết hậu quả sự cố tràn dầu trên biển.
Trong đó, với Quyết định số 12/2021/QĐ-TTg, ngày 24/3/2021, Việt Nam đã ban hành quy chế hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu; ban hành kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu cấp quốc gia Danh mục chất phân tán được phép sử dụng trong vùng biển Việt Nam và hướng dẫn về quy trình sử dụng chất phân tán trong ứng phó sự cố tràn dầu trên biển. Đây là cơ sở thảo luận, thống nhất đối với Kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu chung cho khu vực Vịnh Thái Lan đã được xây dựng nhưng chưa thống nhất được trong nhiều năm qua. Gần đây nhất, đã diễn ra Hội nghị thường niên Tuyên bố chung và Chương trình khung hợp tác sẵn sàng ứng phó sự cố tràn dầu vùng Vịnh Thái Lan và chuỗi các hoạt động liên quan trong vấn đề xử lý sự cố tràn dầu tại khu vực được quy định trong Tuyên bố chung và Chương trình khung giữa 3 nước.
Đặc biệt, với việc triển khai các hợp phần trong Tuyên bố chung và Chương trình khung và thực hiện nhiệm vụ “Hợp tác quốc tế với Campuchia, Thái Lan và các tổ chức, cá nhân quốc tế liên quan trong công tác chuẩn bị, ứng phó, khắc phục và giải quyết hậu quả sự cố tràn dầu trên biển”; thực hiện nhiệm vụ do Bộ TN&MT giao, Cục Biển và Hải đảo Việt Nam đã góp phần khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của Bộ TN&MT nói chung và Cục Biển và Hải đảo Việt Nam nói riêng trong việc tích cực tham gia triển khai và cụ thể hóa Tuyên bố chung và Chương trình khung về hợp tác sẵn sàng ứng phó sự cố tràn dầu vùng vịnh Thái Lan đã được ký kết.
Việc thực hiện nhiệm vụ đồng thời là căn cứ để thường xuyên đánh giá, rút kinh nghiệm, đề xuất phương thức hợp tác giữa các quốc gia trong chuẩn bị, sẵn sàng ứng phó sự cố tràn dầu một cách hiệu quả nhất, góp phần bảo vệ môi trường biển; Kết quả của nhiệm vụ là cơ sở tài liệu cho việc hợp tác quốc tế trong vấn đề chuẩn bị, ứng phó, khắc phục và giải quyết hậu quả sự cố tràn dầu trên biển.