Đáng báo động thực trạng sử dụng thuốc lá ở Việt Nam
(TN&MT) - Trong những vấn đề xã hội đáng lo ngại hiện nay, thuốc lá là một vấn đề nổi cộm. Việc sử dụng thuốc lá mang đến nhiều ảnh hưởng tiêu cực cho sức khỏe cộng đồng cũng như gây ra gánh nặng tài chính cho các hộ gia đình. Thế nhưng, dù đã có rất nhiều cảnh báo, thậm chí cả quy định, nhưng tình trạng sử dụng thuốc lá ở Việt Nam vẫn đang ở mức đáng báo động.
Việt Nam đứng thứ 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, việc sử dụng thuốc lá gây ra 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên thế giới, trong đó có khoảng một triệu ca tử vong do hút thuốc lá thụ động. Tổn thất kinh tế toàn cầu do thuốc lá gây ra mỗi năm khoảng 1.400 tỷ USD.
Tại Việt Nam, với những nỗ lực của Bộ Y tế và các bộ, ngành, địa phương, công tác phòng chống tác hại của thuốc lá đạt được những kết quả quan trọng. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn là một trong 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới và là quốc gia đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN có số người trưởng thành hút thuốc lá cao nhất, chỉ sau Indonesia và Philippines.
Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới, Việt Nam đã phòng tránh được 280 nghìn ca tử vong sớm vì các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá; chi phí tiết kiệm được do giảm tỷ lệ bệnh tật do sử dụng thuốc lá gây ra trong giai đoạn 2015- 2020 là 1.277 tỷ đồng/năm.
Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Thu Hương (Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế), Việt Nam vẫn là một trong 15 nước có số nam giới trưởng thành hút thuốc nhiều nhất trên thế giới và mức giảm nêu trên vẫn chưa đạt được mục tiêu đề ra trong Chiến lược quốc gia phòng chống tác hại của thuốc lá đến năm 2020, đó là giảm sử dụng thuốc lá ở nam giới xuống còn 39%. Cùng với đó, hàng năm, Việt Nam vẫn có khoảng 40 nghìn người tử vong vì các bệnh liên quan đến thuốc lá.
Theo điều tra năm 2019 của Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh từ 15 đến 17 tuổi ở Việt Nam là 2,6%. Trong khi đó, kết quả điều tra tình hình sử dụng thuốc lá trong học sinh năm 2022 cũng cho thấy: Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở học sinh độ tuổi 13 đến 15 tuổi là 3,5%. Thuốc lá điện tử có chứa nicotine là chất gây nghiện cao là nguyên nhân gây các bệnh tim, phổi cùng nhiều bệnh khác.
Ngoài nicotine thuốc lá điện tử còn chứa các hóa chất khác và khoảng 20 nghìn loại hương liệu, trong đó có nhiều loại chưa được đánh giá toàn diện về mức độ gây hại với sức khỏe. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy việc sử dụng thuốc lá điện tử ảnh hưởng đến hệ hô hấp, tim mạch và tăng nguy cơ ung thư, tăng nguy cơ mắc các bệnh răng miệng và các vấn đề sức khỏe khác bao gồm các triệu chứng tiêu hóa, phổ biến nhất là đau vùng thượng vị, buồn nôn, tiêu chảy, xuất huyết tiêu hóa…
Ngoài các tác hại giống như thuốc lá điếu thông thường, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng còn nguy cơ làm phát sinh các tệ nạn xã hội, nhất là sử dụng ma túy và các chất gây nghiện khác.
Nguyên nhân chủ yếu của việc tỷ lệ hút thuốc lá vẫn còn cao và giảm chậm là do thuế thuốc lá của Việt Nam rất thấp. Giá thuốc lá rẻ làm tăng khả năng tiếp cận và mua thuốc lá của thanh thiếu niên và người nghèo. Ðáng lo ngại, hiện trên thị trường xuất hiện ngày càng nhiều các sản phẩm mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng… thu hút đông đảo giới trẻ sử dụng.
Hệ lụy đáng báo động của thuốc lá thế hệ mới
Bác sĩ Nguyễn Thị An, Giám đốc Tổ chức HealthBridge Việt Nam đưa ra lưu ý, hiện nay, việc thực thi các quy định pháp luật, xử lý vi phạm ở nước ta còn yếu dẫn đến các hành vi vi phạm liên quan đến bán thuốc lá, quảng cáo, khuyến mại thuốc lá, hút thuốc tại nơi có quy định cấm… vẫn khá phổ biến. Trong khi đó, các tổ chức sản xuất, buôn bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang có những chiến lược, cách thức thu hút nhắm thẳng vào giới trẻ.
Các nhà sản xuất thường tập trung vào việc sản xuất các sản phẩm với hình thức đẹp, bắt mắt dễ hấp dẫn với nhiều hương vị mà trẻ em thích như hương vị xoài, táo, chanh leo… Các nhà sản xuất cũng thường sử dụng hình ảnh những người nổi tiếng mà giới trẻ thần tượng để quảng cáo sản phẩm hoặc bán hàng. Giá bán các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thường được bán với giá rất rẻ, vừa với túi tiền của phần lớn giới trẻ ở nước ta hiện nay.
Trong báo cáo tại Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Tổ chức Y tế Thế giới về kiểm soát thuốc lá lần thứ 6 và 7 đã nêu: Tất cả các sản phẩm thuốc lá đều gây hại đối với sức khỏe. Việc tuyên tuyền thuốc lá nung nóng ít hóa chất độc hại hơn so với thuốc lá truyền thống sẽ gây hiểu nhầm cho người sử dụng về tác hại của thuốc lá nung nóng.
Vì vậy, theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, nếu chúng ta không quyết liệt ngăn chặn các sản phẩm thuốc lá mới này, thì tỷ lệ sử dụng thuốc lá sẽ gia tăng trở lại, Việt Nam sẽ phải gánh chịu những hậu quả nặng nề hơn rất nhiều trong tương lai gần và các kết quả đạt được sẽ bị phá bỏ.