Giúp những người có “Hát” lạc quan, vươn lên thoát nghèo

Bệnh thế kỷ “càn quét” bản nghèo

Từ cầu Hoa Hải bắc qua sông Hiếu, con đường ngoằn ngoèo uốn lượn dẫn chúng tôi vào bản Kẻ Nính, xã Châu Hạnh, huyện vùng cao Quỳ Châu (tỉnh Nghệ An) trong một chiều cuối thu năm 2023. Những căn nhà san sát giữa hai bên đường trải nhựa trông thật yên bình. Nơi đây, bản làng này nếu không được giới thiệu tỉ mỉ thì không ai nghĩ là nơi từng có “cơn bão” ma túy lẫn sự càn quét của căn bệnh thế kỷ HIV độ gần hai chục năm về trước.

Dù đã có hẹn từ trước tại Nhà văn hóa bản Kẻ Nính, thế nhưng khi tới nơi chúng tôi phải rất khó khăn mới liên lạc lại được với bà Kim Thị Tường vì bà Tường đang bị “mắc kẹt” trong trang trại do mưa to, gió lớn.

“Các cháu thông cảm cho bà, chịu khó chờ bà vài chục phút nhé! Hôm qua trời mưa to quá, bà phải vào trong trang trại để lo sơ tán lợn, gà và xem lại ao cá để đảm bảo an toàn. Mưa lũ ở trên miền núi thất thường lắm, không cẩn thận là nó cho trôi sông, trôi biển mất bao nhiêu công sức, tài sản” – Đầu dây điện thoại chập chờn câu được câu mất của bà Tường vì sóng yếu.

Trời mưa vẫn nặng hạt, bà Kim Thị Tường hớt hải về đến Nhà văn hóa bản Kẻ Nính thì chúng tôi đã chờ sẵn tự bao giờ. Nhìn dáng người nhỏ nhắn, hơi gầy nhưng rất nhanh nhẹn, hoạt bát khiến tôi không nghĩ bà Tường năm nay đã chuẩn bị bước sang tuổi 66. Không để chúng tôi đợi lâu, bà lật dở quyển sổ tay dày cộp ra bàn rồi bắt đầu kể chuyện…

Độ những năm 90 của thế kỷ trước, khu vực bản Kẻ Nính, Tà Cộ, Pà Cọ, Định Tiến…xã Châu Hạnh đang còn nhiều gỗ quý. Thế rồi, một ngày nọ người dưới xuôi tìm lên để khai thác gỗ, họ đưa rất nhiều tiền lên để thuê trai tráng trong bản đi chặt gỗ thuê rồi trả công khá hậu hĩnh. Và, thứ không ai muốn là ma túy cũng được họ mang từ miền xuôi lên “đầu độc” bà con dân bản lúc nào không ai hay.

Anh Vi Văn Tài (SN 1982), người khi đó đi làm gỗ thuê cũng không may dính vào ma túy, chíc hút rồi dính phải căn bệnh thế kỷ, kể với chúng tôi rằng: Khi đó, gỗ lạt trong rừng đang còn nhiều lắm. Những tay đầu nậu dưới miền xuôi và Thanh Hóa khi đó họ sang để thuê dân bản đi chặt gỗ trái phép trong rừng. Độ những 90 của thế kỷ trước được trả công vài trăm nghìn đồng một ngày là mức thu nhập rất cao đối với người dân nơi đây. Khi vào chặt gỗ trong rừng, lúc đầu họ cho hút thứ thuốc gọi là để có sức khỏe, ai ngờ đó là ma túy. Sau một vài lần thành nghiện luôn. Lúc đầu còn đủ tiền để hút, sau không đủ nữa thì chuyển sang chích. Hết người này đến người khác “dính”. Thế rồi cả bản chẳng mấy chốc đã có hàng chục người bị nghiện ma túy, nhiễm HIV…

Người có “Hát” tìm thấy “ánh sáng cuối đường hầm”

Bà Lim Thị Tường là giáo viên tiểu học tại xã Châu Hạnh. Đến năm 2009, bà Tường nghỉ hưu về với cuộc sống đời thường trong bản làng vùng cao Kẻ Nính.

“Tôi nghỉ hưu năm 2009, khi đó vừa trúng kỳ Đại hội Chi bộ bản luôn. Tôi được tín nhiệm giới thiệu rồi các đồng chí bầu tôi làm Bí thư Chi bộ bản Kẻ Nính. Cũng chính năm 2009, có lớp tập huấn về công tác phòng chống HIV. Và, tôi đã xung phong đi tham gia lớp tập huấn này…” – Bà Tường, kể lại.

Theo bà Tường, trong giai đoạn 2008, 2009, 2010 cứ độ hai đến ba ngày lại có một người chết vì sốc ma túy hoặc chết vì bệnh HIV. Khi đó, cả bản buồn bã, lo lắng, hoang mang tột cùng. “Tôi thầm nghĩ, dù sao những người bị bệnh họ cũng lỡ rồi nên mình phải tìm cách giúp đỡ họ. Vì thế, tôi đã rất quyết tâm để “làm gì đó”…” – Vẫn lời bà Tường.

Sau hơn 10 ngày tập huấn vào năm 2009, bà Tường đã trang bị được cho mình những kiến thức cơ bản rồi sau đó tự tìm hiểu thêm kiến thức chuyên sâu về những người nghiện, người nhiễm HIV. Từng là giáo viên nên bà Tường có cách nói chuyện riêng cũng như cách tư vấn mềm dẻo nhằm tiếp cận nhiều nhất với những người nhiễm HIV trong bản.

“Những người nhiễm bệnh ở bản Kẻ Nính khi đó hầu hết cuộc sống đều rất khó khăn nên công việc của tôi vất vả bội phần. Thế nhưng có vất vả thì mình càng phải cố gắng. Nếu lơ là một ngày thì rất nguy hiểm vì địa phương là "điểm nóng" về người nhiễm HIV, lúc cao điểm có đến gần cả trăm người bị bệnh, có đến mấy chục người chết vì căn bệnh thế kỷ này” – Bà Tường, nhớ lại.

Bà Tường tâm sự thêm rằng, nhiều người rất sợ bệnh HIV cũng như sợ người khác biết mình mắc bệnh nên họ ngại đến các cơ sở y tế. Bởi vậy, khi đến gặp những người nghi nhiễm, chúng tôi thường có cách tiếp cận riêng. Quan trọng nhất là có được lòng tin của những người này. Đây cũng là kỹ năng rất quan trọng.

“Hồi đó, có trường hợp anh Hà Văn Q, khi tôi đến vận động đi khám bệnh thì cứ khăng khăng là mình không bị nhiễm và còn to tiếng đuổi tôi đi. Thế nhưng, bằng sự chân thành, quan tâm cũng như giải thích tỉ mỉ thì anh Q sau đó cũng đã đồng ý đi khám…” – Bà Tường kể lại một số trở ngại ban đầu.

Qua câu chuyện, chúng tôi được biết, từ đó đến nay bà Tường đã giúp đỡ tất cả những gia đình có chồng, con, người thân hoặc bản thân nhiễm HIV/AIDS tự tin trong cuộc sống. Qua đó, đã thay đổi hành vi, giảm nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS trong cộng đồng, tạo sân chơi lành mạnh, chống phân biệt kỳ thị đối với người có HIV/AIDS. Đặc biệt, thông qua bà Tường cũng như sự giúp đỡ của CLB phòng chống HIV/AIDS của bản, hầu hết những người có “Hát” trong bản đã được giúp đỡ để tiếp cận nguồn vốn vay phát triển kinh tế cũng như giúp đỡ trên nhiều phương diện để vượt qua khó khăn, vươn lên ổn định cuộc sống.

Anh Lim Văn Vân (SN 1975), nhớ lại, độ cuối những năm 2003, 2004, anh đi làm gỗ thuê cho người dưới xuôi lên khai thác trên bản rồi “dính” vào ma túy lúc nào không hay. Khi tỉnh ngộ ra thì đã muộn, bản thân đã bị nhiễm “Hát”. “Lúc đầu phát hiện mình bị nhiễm bệnh thế kỷ cũng suy sụp lắm chứ, đôi lúc tiêu cực, chán nản muốn buông xuôi. Thế nhưng, sau này nhờ có bà Tường, nhờ có Câu lạc bộ tuyên truyền, động viên thì tôi dường như “bừng tỉnh” rồi quyết tâm cai nghiện ma túy và điều trị bệnh. Sức khỏe cũng nhờ thế ổn định và lao động sản xuất được nên cuộc sống gia đình giờ đã khấm khá hơn nhiều” – Anh Vân, vui vẻ nói.

Bà Tường cười tươi tiếp lời anh Vân, rằng: “Nhà anh Vân trước đây khó khăn nhưng hiện bán hàng quán tạp hóa trong bản, trong trang trại thì trồng cây keo, đào ao nuôi cá, chăn nuôi gà vịt nên cuộc sống đã đỡ khổ hơn nhiều. Anh cũng cất được căn nhà rất khang trang, 2 đứa con thì một đứa đi du học và 1 đứa lao động bên nước Nhật Bản hàng tháng cũng gửi tiền về dỡ đần cha mẹ”.

Còn anh Vi Văn Tài (SN 1982), người không may mắn dính phải căn bệnh thế kỷ khoảng hơn 10 năm nay, cũng rất phấn khởi: “Nhờ có bà Tường tuyên truyền, động viên, gần gũi mà tôi đã tự tin trong cuộc sống. Nhiều năm nay tôi tu chí làm ăn nuôi 10 con bò, trồng hơn chục héc ta keo nên cũng có thu nhập. Mới đây, tôi còn được vay và hỗ trợ làm nhà mới đến 90 triệu đồng…”.

“Đó chỉ là hai trong số những người không may có “Hát” vượt lên bệnh tật để tu chí làm ăn, phát triển kinh tế, vươn lên thoát nghèo. Đã từ nhiều năm nay, địa phương gần như không phát sinh người mắc mới bệnh. Tình hình an ninh trật tự tại địa phương vì thế cũng ổn định trở lại, bản làng đã bình yên trong sự vui mừng, phấn khởi của người dân kẻ Nính” – Ông Vi Thế Long, Chủ tịch UBND xã Châu Hạnh, cho hay.

Từ năm 2012, xã Châu Hạnh đã thành lập CLB phòng chống HIV/AIDS bản Kẻ Nính – Định Tiến. Khi mới được thành lập có 54 hội viên ở độ tuổi từ 12 - 46, thuộc 4 bản Định Tiến, Tà Cộ, Kẻ Nính và bản Pà Cọ (nay đã sáp nhập thành hai bản Kẻ Nính và Định Tiến). Tại bản Kẻ Nính, trong số hơn 30 người mắc bệnh HIV thì đến nay đã có đến 21 người trong các hộ gia đình vươn lên vượt khó thoát nghèo. Tiêu biểu có những hộ vươn lên thành hộ khá như hộ anh Lim Văn Vân, anh Vi Văn Tuấn, chị Lim Thị Hà...

Đình Tiệp