Thực trạng thuốc lá mới và giải pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Phát biểu khai mạc tọa đàm, Tổng biên tập Báo Đại biểu Nhân dân Phạm Thị Thanh Huyền cho biết, ngày 24/5/2023, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà ký Quyết định số 568/QĐ-TTg ban hành Chiến lược Quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030. Nhằm góp phần thúc đẩy triển khai Chiến lược này, tọa đàm được tổ chức với mong muốn ghi nhận được các đề xuất nhằm hoàn thiện khung pháp lý đối với các sản phẩm thuốc lá mới, mục tiêu cao nhất là bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Được biết, sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng có chứa nicotine có khoảng 15.500 loại hương liệu được sử dụng, trong đó, rất nhiều loại hương liệu độc hại, gây ảnh hưởng đến sức khỏe, có thể gây cháy nổ, và có thể pha trộn các chất khác vào dung dịch như ma túy, cần sa.

Căn cứ quy định tại các danh mục thì mặt hàng thuốc lá thế hệ mới chưa được định danh cụ thể tại danh mục hàng hóa cấm xuất khẩu, cấm nhập khẩu và cũng không thuộc danh mục hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu theo giấy phép, điều kiện hay bị áp dụng biện pháp tạm ngừng xuất khẩu, tạm ngừng nhập khẩu.

Tại tọa đàm, các đại biểu đã nêu lên nghịch lý: nhóm sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng… hiện chưa được phép nhập khẩu nhưng các sản phẩm này lại vào Việt Nam qua con đường nhập lậu hoặc xách tay, được mua, bán dễ dàng và đang được sử dụng phổ biến trong xã hội, cộng đồng. Điều này mang đến nhiều hệ lụy cho sức khỏe của người dùng khi không được tiếp cận các sản phẩm chính danh, có nguồn gốc, chất lượng được thẩm định rõ ràng, từ đó tạo gánh nặng cho ngành y tế và toàn xã hội nói chung.

Theo Cao Trọng Quý - Trưởng phòng Công nghiệp tiêu dùng thực phẩm, Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), việc sử dụng thuốc lá mới nhập lậu không chỉ khiến Nhà nước không thu được thuế, mà còn khiến người dân sử dụng sản phẩm không được quản lý về chất lượng dẫn đến ảnh hưởng sức khỏe. Cần phân biệt rõ sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng để không ảnh hưởng đến tiến trình ra quyết định quản lý các sản phẩm thuốc lá mới đã phù hợp với định nghĩa của luật hiện hành.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Tạ Văn Hạ, thuốc lá mới là sản phẩm công nghệ mới nhằm đáp ứng nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0. Đây là xu thế khó tránh khỏi. Song, điều đáng lưu tâm là sản phẩm này đang hướng đến giới trẻ, đặc biệt là thanh thiếu niên. Kết quả một điều tra lứa tuổi 13 – 15 cho thấy, có tới 60% các em trả lời đã được người khác cho, tặng thuốc lá điện tử lậu, 20% đi mua và 2% là mua từ chính các bạn của mình. Các sản phẩm lậu hướng tới đối tượng là trẻ, với mẫu mã đa dạng bắt mắt, hương vị hấp dẫn, thu hút. “Đây là thực trạng rất đáng báo động".
Về cơ sở pháp lý, tiến trình kiểm soát thuốc lá mới, Phó Trưởng ban Dân nguyện, Ủy ban Thường vụ Quốc hội Lưu Bình Nhưỡng cũng nêu thực trạng, hiện nay, Việt Nam vẫn chưa có quy định cụ thể về thuốc lá mới. Luật PCTHTL đã quy định phạm vi điều chỉnh là “về các biện pháp giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, biện pháp kiểm soát nguồn cung cấp thuốc lá và điều kiện bảo đảm để phòng, chống tác hại của thuốc lá”.

Các đại biểu tham dự cũng đồng ý với ý kiến phải có cơ quan chức năng để đánh giá tác động, ảnh hưởng của thuốc lá với sức khỏe, môi trường sống, môi trường xã hội. Từ đó, hoàn thiện hành lang pháp lý cho dòng sản phẩm mới này. Trong khi chờ đợi khungpháp lý hoàn chỉnh, cần có những biện pháp tức thời đểkiểm soát ngay vấn đề giới trẻ tiếp xúc với thuốc lámới, chẳng hạn như kiểm tra độ tuổi, quy định chặt chẽ kênh bán lẻ, xử lý nghiêm minh các vi phạm đối với vấn đề nhập lậu, lưu thông sản phẩm không đúng luật...

Thythu