Đầu tư vào du lịch bền vững và quản lý tổng hợp rác thải đảo: Nhìn từ Malaysia

Chú trọng phát triển du lịch xanh

Bà Norhafiza Shafie, chuyên gia về kinh tế phát triển, Nhóm tăng trưởng và phát triển bao trùm, UNDP tại Malaysia nhận định: “Du lịch sẽ chỉ bền vững nếu được phát triển dựa trên sự quan tâm của cả du khách và cộng đồng địa phương. Điều này cần được thực hiện thông qua lăng kính bảo tồn văn hóa, kinh tế xã hội và môi trường”.

Du lịch là một trong những ngành phát triển mạnh mẽ ở Malaysia, đóng góp 6,7% vào tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và chịu trách nhiệm tạo ra doanh thu 18,32 tỷ USD trong năm 2019. Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 và hậu quả là việc hạn chế đi lại đã khiến đóng góp trực tiếp của du lịch vào GDP của Malaysia giảm 72% vào năm 2020. Ước tính khoảng 100.000 người trong ngành đã phải nghỉ việc, trong khi những người khác phải nghỉ phép không lương hoặc giảm lương. Tác động của Covid-19 đối với ngành du lịch là rất lớn. Tuy nhiên, với việc nới lỏng hạn chế đi lại, Malaysia đã đón hơn 5,5 triệu lượt khách du lịch trong 9 tháng đầu năm 2022 – tăng hơn 7.000% so với năm 2021.

Trong bối cảnh ngành du lịch phục hồi nhanh chóng, nhu cầu lập kế hoạch cẩn thận, tham vấn cộng đồng và tập trung vào tính bền vững là rất rõ ràng và cần thiết. Tại Malaysia, ngành du lịch đang nắm bắt cơ hội chuyển đổi sang mô hình bền vững và linh hoạt hơn, với việc bảo vệ và bảo tồn các tài sản thiên nhiên, không bị ô nhiễm và suy thoái.

Một lĩnh vực cần quan tâm là quản lý rác thải trên các đảo, điểm đến du lịch của đất nước, nơi có sự tham gia của hoạt động con người - chủ yếu do du lịch - đã làm phức tạp thêm vấn đề xử lý và tiêu hủy rác thải vốn đã phức tạp trên các đảo thường thiếu cơ sở hạ tầng phù hợp để thiết lập và duy trì toàn diện hệ thống quản lý rác thải.

Quản lý rác thải là một cuộc đấu tranh không ngừng ngay cả đối với các đảo lớn hơn và phát triển hơn, nơi có khoảng 60% rác thải được thu gom được xử lý tại các bãi chôn lấp không hợp vệ sinh, 35% bị đốt và xử lý trái phép và 5% được đổ trực tiếp ra biển. Tình trạng này vẫn tồn tại mặc dù các lò đốt nhỏ đã được lắp đặt và sử dụng, trong những năm gần đây các lò này đã bị giám sát chặt chẽ do hiệu suất dưới mức trung bình và các vấn đề về tính phù hợp.

Một mối quan tâm khác liên quan đến các rạn san hô, nơi dễ bị tổn thương trước tác động của rác thải do chúng nằm gần các nguồn rác thải và bãi thải chính.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng tác động tức thời của hạt vi nhựa và rác thải biển khác lên san hô rạn san hô và các quần thể sinh vật liên quan bao gồm tổn thương vật lý, làm tắc nghẽn đáy biển, vướng vào thực vật và động vật cũng như tắc nghẽn đường ruột nếu nuốt phải chúng. Với các rạn san hô nông đang suy giảm với tốc độ chưa từng có trên toàn thế giới và tình trạng ô nhiễm rác thải leo thang theo cấp số nhân, việc quản lý và hạn chế tác động của rác thải do con người gây ra đối với hệ sinh thái biển là rất quan trọng.

Hành động tập thể vì hòn đảo sạch hơn

Để cùng giải quyết các vấn đề về du lịch bền vững và quản lý rác thải trên đảo, UNDP tại Malaysia đã khởi động dự án Quản lý tổng hợp rác thải đảo (IIWM) ở Malaysia và sau đó là dự án Phục hồi du lịch bền vững, với sự hợp tác của Bộ Du lịch, Nghệ thuật và Văn hóa Malaysia và Bộ Tài chính nước này.

Dự án IIWM hoạt động theo hai khía cạnh liên quan đến nhau: thứ nhất, việc thí điểm hệ thống quản lý tổng hợp rác thải đang được triển khai trên các hòn đảo dễ bị tổn thương, đóng vai trò là hình mẫu cho các khu vực khác trên bờ biển Malaysia; thứ hai, nhân viên dự án và các đối tác tích cực giáo dục cộng đồng địa phương và các nhà cung cấp dịch vụ về quản lý rác thải có trách nhiệm và các hoạt động du lịch bền vững.

Dự án IIWM đã phát hiện ra rằng rác thải nhựa và thực phẩm chiếm một tỷ lệ đáng kể trong tổng lượng rác thải phát sinh trên các đảo (lớn hơn 70%); từ các khu nghỉ dưỡng, cơ sở ăn uống và cộng đồng địa phương.

Một cuộc khảo sát về rác thải do IIWM thực hiện cho thấy lượng rác thải được thu gom trong kỳ nghỉ lễ tăng hơn 10 lần so với lượng rác trước kỳ nghỉ lễ. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của khu vực tư nhân khi đóng vai trò lớn hơn và chủ động hơn trong hệ thống quản lý rác thải trên các quần đảo.

Để giải quyết các thách thức phát triển, hành động tập thể của địa phương về quản lý rác thải - được củng cố bởi quan hệ đối tác công-tư là nền tảng cơ bản cho sự phát triển du lịch và cùng xây dựng các giải pháp địa phương có lợi cho quản lý rác thải trên đảo.

Đồng thời, cần phải giải quyết vấn đề quản lý rác thải trên đảo để đảm bảo việc thực hiện diễn ra ở tất cả các cấp độ của quy trình quản lý rác thải, từ phòng ngừa và giảm thiểu đến phân loại, xử lý và thải bỏ thích hợp. Điều này có thể dẫn đến giảm đáng kể tình trạng ô nhiễm tích tụ trong hệ sinh thái biển, nơi cung cấp các dịch vụ hệ sinh thái cơ bản cho các hoạt động kinh tế như du lịch sinh thái, nuôi cá và sinh kế cộng đồng.

Dựa trên những bài học rút ra từ dự án IIWM và dự án Phục hồi du lịch bền vững, Bộ Tài chính, UNDP và các đối tác của họ kêu gọi đối thoại giữa các chủ sở hữu khách sạn/khu nghỉ dưỡng tư nhân, để trao đổi kiến thức và thực hiện tốt nhất, đồng thời cùng nhau tìm ra những hướng đi tiếp theo cho quan hệ đối tác công-tư.

Dự án IIWM là một phần của dự án Phục hồi Du lịch Bền vững lớn hơn do Chính phủ Malaysia tài trợ. Dự án tập trung vào tham vọng của đất nước trong việc giải quyết tác động của đại dịch Covid-19 đối với ngành du lịch nội địa bằng cách xây dựng khả năng phục hồi của cộng đồng du lịch và các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSME).

Dự án đang hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang du lịch xanh và tiến hành các hoạt động phục hồi tại 3 thị trấn và các bang thí điểm: Mersing, Johor, Setiu, Terengganu và Manjung, Perak.

Chủ tịch Hội đồng thành phố Manjung- Syamsul Hazeman bin Md Salleh cho biết: “Hội đồng thành phố Manjung vô cùng vui mừng khi trở thành một trong những khu vực được lựa chọn tham gia chương trình của UNDP. Cộng đồng hoặc những người trong ngành du lịch ở huyện Manjung sẽ được hưởng lợi đầy đủ từ chương trình. Dự án không nên chỉ giới hạn ở những công ty hiện có trong ngành du lịch mà còn cả những công ty mới có thể làm phong phú thêm hệ sinh thái du lịch của Manjung”.

Theo dự án Phục hồi du lịch bền vững, các bên liên quan đang thí điểm các biện pháp can thiệp cụ thể để cải thiện quản trị và quản lý dữ liệu, đồng thời củng cố quan hệ đối tác dọc theo chuỗi cung ứng. Dự án cũng đang hỗ trợ phát triển các sản phẩm và dịch vụ du lịch sinh thái, cũng như xây dựng năng lực để tăng cường khả năng phục hồi, quản lý rủi ro, quản lý rác thải, hướng dẫn du lịch và khách sạn.

Những nỗ lực này bao gồm các cơ chế linh hoạt dành riêng cho phụ nữ, tập trung vào các bà mẹ đơn thân và những người làm công việc chăm sóc không được trả lương, đồng thời cung cấp các lựa chọn sinh kế thay thế.

Hướng tới các nhóm mục tiêu trong hệ sinh thái du lịch, nâng cao nhận thức về tính bền vững và cải thiện sự gắn kết giữa các bên liên quan, dự án này nhằm mục đích thay đổi hành vi theo hướng bền vững.

“Vì vậy ngay từ đầu, UNDP tại Malaysia đã cố gắng thu hút sự tham gia của cộng đồng. Trên thực tế, UNDP tại Malaysia đã xây dựng dự án thông qua một loạt các cuộc tham vấn cộng đồng. Sự tham gia của cộng đồng vào việc thay đổi hành vi, truyền thông điệp là vô cùng quan trọng. Sau đó, UNDP tại Malaysia hướng đến du lịch bền vững bởi vì nếu các hòn đảo đang tập trung quản lý rác thải, quản lý san hô, quản lý dòng khách du lịch, quản lý thuyền lặn… thì ngành du lịch bắt đầu chuyển sang một hướng bền vững hơn”, ông Niloy Banerjee - Đại diện thường trú UNDP tại Malaysia, Singapore và Brunei Darussalam cho biết.

“

Bằng cách tránh những cạm bẫy của tình trạng tăng trưởng quá mức khách du lịch và nhấn mạnh quản lý rác thải là một phần tích hợp trong quy hoạch du lịch, dự án Quản lý tổng hợp rác thải đảo (IIWM) ở Malaysia và dự án Phục hồi du lịch bền vững đang giúp đảm bảo rằng tài nguyên của Malaysia đóng vai trò là tài sản cho các thế hệ mai sau và khiến du lịch trở thành nguồn “đầu tư xanh”.

Mai Đan