Nâng cao trách nhiệm mở rộng nhà sản xuất, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn

Sáng ngày 8/9, tại TP. Đà Nẵng, Trung tâm Truyền thông tài nguyên và môi trường (Bộ TN&MT) tổ chức Hội nghị “Truyền thông nâng cao trách nhiệm mở rộng sản xuất nhằm giảm thiểu chất thải nhựa'.

Mục đích của Hội nghị nhằm đẩy mạnh công tác truyền thông về trách nhiệm mở rộng sản xuất (EPR) của các doanh nghiệp, nhà sản xuất trong việc sử dụng nguyên liệu nhựa, tái chế, thu hồi, xử lý chất thải,… giảm thiểu chất thải nhựa hướng tới sử dụng các sản phẩm thân thiện môi trường.

Bắt buộc áp dụng EPR là cần thiết

Ông Vũ Minh Lý - Phó Giám đốc Trung tâm Truyền thông TNMT (Bộ TN&MT) cho biết, trách nhiệm mở rộng nhà sản xuất (EPR) là việc các nhà sản xuất, nhập khẩu thực hiện trách nhiệm quản lý bao bì sản phẩm của mình khi chúng bị thải bỏ ra môi trường. EPR là một công cụ kinh tế tuân theo nguyên tắc thị trường và là một cách tiếp cận chính sách mới nhằm tìm kiếm giải pháp tài chính để xử lý vấn đề chất thải, đồng thời thúc đẩy ngành công nghiệp tái chế, đem lại cơ hội kinh tế, việc làm cho xã hội và giúp Chính phủ các nước đạt được các mục tiêu về môi trường.

Hiện nay có khoảng hơn 400 hệ thống EPR khác nhau trên toàn cầu mà các quốc gia đang áp dụng. EPR và kinh tế tuần hoàn có mối quan hệ mật thiết với nhau, không thể có kinh tế tuần hoàn nếu không có EPR, và EPR là động lực để thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn.

Tại Việt Nam, mặc dù ý tưởng về EPR đã được thể chế hóa tại Luật Bảo vệ môi trường năm 2005. Tuy nhiên, trong 18 năm qua quy định EPR chưa được thực hiện hiệu quả do nhiều nguyên nhân trong đó chủ yếu là do trước đây mô hình này là hoàn toàn tự nguyện. Việc áp dụng tự nguyện mà không bắt buộc làm cho mô hình EPR trước đây không phát huy được tác dụng mong muốn, không tạo ra cơ chế tài chính bền vững cho việc thu hồi, xử lý sản phẩm, bao bì sau sử dụng; không có tác động đến quá trình sử dụng nguyên liệu, thiết kế sản phẩm dễ thu gom, tái chế, kéo dài vòng đời sản phẩm,...

Chính vì vậy, đứng trước xu hướng tất yếu của sự phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn thì việc bắt buộc áp dụng EPR là cần thiết để đạt được các mục tiêu phát triển biền vững. Trước đây Luật chỉ quy định trách nhiệm thu hồi và xử lý các sản phẩm thải bỏ của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu thì hiện nay theo Luật BVMT 2020, nội dung này đã được thay đổi cách tiếp cận trong đó nhà sản xuất, nhập khẩu có trách nhiệm tái chế sản phẩm bao bì đối với 6 nhóm sản phẩm, bao bì có giá trị tái chế và thu gom, xử lý chất thải đối với 6 nhóm sản phẩm, bao bì chứa chất độc hại, khó có khả năng tái chế, gây khó khăn cho thu gom, xử lý chất thải.

“Đây là chính sách rõ ràng và cụ thể nhất giúp giải quyết các vấn đề rác thải nhựa hiện nay và EPR cũng khởi đầu nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, đặt nền móng ban đầu cho hình thành và phát triển ngành công nghiệp tái chế hiện đại, thân thiện với môi trường. Việc thay đổi cách tiếp cận này là phù hợp với thông lệ quốc tế và EPR được coi là một trong những công cụ chính sách thể chế hóa chủ trương của Đảng về phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam hiện nay.” – ông Vũ Minh Lý cho biết.

Bảo vệ môi trường giúp doanh nghiệp phát triển bền vững

EPR đã được quy định tại Điều 54 Luật BVMT và được quy định chi tiết thi hành tại Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/1/2022 của Chính phủ. Theo lộ trình, các nhà sản xuất, nhập khẩu phải thực hiện trách nhiệm tái chế săm lốp, pin ắc quy, dầu nhớt, các sản phẩm có bao bì bắt đầu từ ngày 1/1/2024. Nhà sản xuất nhập khẩu sản phẩm điện, điện tử phải thực hiện trách nhiệm tái chế từ ngày 1/1/2025 và nhà sản xuất nhập khẩu phương tiện giao thông (otô xe máy) phải thực hiện trách nhiệm tái chế từ ngày 1/1/2027.

Ngoài ra, nhà sản xuất, nhập khẩu 6 nhóm sản phẩm, bao bì chứa chất độc hại, khó có khả năng tái chế, gây khó khăn cho thu gom, xử lý chất thải.. cũng phải có trách nhiệm đóng góp tài chính hỗ trợ thu gom, xử lý chất thải từ ngày 1/1/2022.

Từ năm 2021 đến nay, sau khi Luật BVMT 2020 được ban hành và có hiệu lực, Bộ TN&MT đã khẩn trương tổ chức nhiều Hội thảo, tập huấn để phổ biến các nội dung về EPR để các doanh nghiệp, nhà sản xuất, nhập khẩu tiếp cận, nắm bắt và thực hiện những quy định này. Tuy nhiên, trên thực tế, nhu cầu tìm hiểu và tiếp cận về EPR và kinh tế tuần hoàn hiện nay vẫn là rất lớn; một số Hiệp hội và doanh nghiệp chưa biết và chưa được tiếp cận với vấn đề này.

Tại Hội nghị, đại diện Bộ TN&MT và Văn phòng Hội đồng EPR đã trao đổi, chia sẻ, giải đáp các câu hỏi của hiệp hội và doanh nghiệp trong thực hiện quy định chi tiết về trách nhiệm mở rộng nhà sản xuất, nhập khẩu như: đối tượng, hình thức thực hiện, lộ trình, đăng ký, kê khai và báo cáo kết quả tái chế, chế tài xử lý vi phạm, tham vấn đề xuất định mức tái chế (Fs),… . Từ đó, các doanh nghiệp nắm bắt rõ hơn về các quy định của pháp luật, thực hiện đúng và đầy đủ trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì cũng như trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải trong suốt vòng đời của sản phẩm từ khâu thiết kế, sản xuất, tiêu dùng và thải bỏ. Đồng thời phát huy vai trò và tích cực phối hợp với Bộ TN&MT phổ biến và cung cấp thông tin, tuyên truyền sâu rộng về EPR trong quá trình sản xuất, nhập khẩu tại các cơ sở sản xuất, nhập khẩu.

Bà Nguyễn Thị Qúy – Giám đốc Truyền thông - Công ty TNHH MTV SX TM DV Môi trường Á Châu chia sẻ, để quản lý chất thải bền vững trong nền kinh tế tuần hoàn, công ty xem “chất thải là tài nguyên” và để ứng dụng thành công các phương pháp xử lý chất thải tiếp theo.

“Hiện tại đơn vị đang áp dụng mô hình đồng xử lý chất thải. Dựa trên đặc tính và giá trị của các nhóm chất thải khác nhau, chúng tôi đã có những phương án nhằm biến chất thải – thứ đã bị loại bỏ trong quá trình sản xuất đầu tiên và tưởng chừng như không còn giá trị sử dụng sẽ trở thành nguyên, nhiên liệu tạo ra các sản phẩm. Từ đây, chúng sẽ tiếp tục được đưa vào vòng đời thứ 2, phục vụ các hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Theo đó, nhóm chất thải có đặc tính sinh nhiệt được sử dụng làm nhiên liệu cho nhà máy xi mặng như: chất thải có thể cháy được - vỏ bao bì các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu hàng ngày nhiều lớp không thể tái chế, nhựa sử dụng một lần từ các bãi chôn lấp rác sinh hoạt, từ nhựa đại dương các dự án giảm nhựa. Nhóm chất thải có đặc tính tương tự như đất sét sử dụng làm một phần nguyên liệu thay thế cho quá trình sản xuất xi măng cụ thể: Bùn thải, tro xỉ từ quá trình đốt lò, Tro bay, Chất thải hữu cơ từ rác sinh hoạt… Từ đó tạo nên vòng tuần hoàn khép kín của chất thải, góp phần thực hiện ERP”- bà Nguyễn Thị Qúy cho biết.

Dịp này, Trung tâm Truyền thông tài nguyên và môi trường (Bộ TN&MT) đã phát động Cuộc thi“Giải pháp xanh hướng tới nền kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững”. Cuộc thi được phát động quy mô trên toàn quốc nhằm lan tỏa và tôn vinh những kinh nghiệm, ý tưởng, mô hình, sáng kiến hữu ích trong giảm thiểu và xử lý chất thải, đặc biệt là chất thải nhựa. Đồng thời nâng cao ý thức và trách nhiệm, phát huy khả năng sáng tạo của cộng đồng trong sinh hoạt và sản xuất nhằm giảm thiểu, quản lý và xử lý hiệu quả chất thải nhựa, góp phần thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững. Cá nhân và tập thể quan tâm đến Cuộc thi “Giải pháp xanh hướng tới nền kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững” có thể truy cập theo địa chỉ Trung tâm Truyền thông tài nguyên và môi trường: https://monremedia.vn/./.

Lan Anh