Khơi dậy tinh thần chủ động, vươn lên thoát nghèo
Nằm ở khu vực Bắc Trung Bộ của nước ta, tỉnh Quảng Bình có 85% diện tích tự nhiên là đồi núi, tài nguyên thiên nhiên phong phú và giàu tiềm năng phát triển du lịch. Tuy nhiên, nhìn chung đời sống người dân, đặc biệt là người dân miền núi, vùng biên giới, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn nhiều khó khăn. Do đó, những năm qua, Quảng Bình rất chú trọng, thực hiện có hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giảm nghèo bền vững, nhằm nâng cao đời sống của người dân.
Phóng viên Báo TN&MT đã phỏng vấn ông Nguyễn Trường Sơn - Giám đốc Sở Lao động – Thương binh và Xã hội xung quanh quá trình triển khai Chương trình này tại Quảng Bình.
PV: Thưa ông, Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững là một trong ba Chương trình MTTG được Chính phủ triển khai trong giai đoạn 2021-2025. Với Quảng Bình, Chương trình đã được tổ chức, triển khai như thế nào trong thời gian qua nhằm từng bước nâng cao đời sống cho người nghèo?
Ông Nguyễn Trường Sơn:
Thực hiện Chỉ thị 05 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giảm nghèo bền vững đến năm 2030, Tỉnh ủy tỉnh Quảng Bình đã ban hành Nghị quyết số 09 về giảm nghèo bền vững giai đoạn 2022 - 2025, định hướng năm 2030. Qua đó, đã tạo ra phong trào thi đua “Vì người nghèo - Không để ai bị bỏ lại phía sau” và huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị chung sức vì người nghèo cùng thực hiện chính sách giảm nghèo gắn với mục tiêu phát triển bền vững ở tất cả các địa phương trong tỉnh.
Căn cứ vào các văn bản chỉ đạo, định hướng của Trung ương, UBND tỉnh Quảng Bình đã chỉ đạo Sở Lao động – Thương binh và Xã hội và các sở, ban, ngành liên quan kịp thời xây dựng, tham mưu trình HĐND tỉnh, UBND tỉnh ban hành các văn bản tổ chức thực hiện Chương trình theo thẩm quyền quy định tại Nghị định số 27/2022/NĐ-CP. Đồng thời, để tổ chức triển khai thực hiện các chương trình MTQG, UBND tỉnh đã chỉ đạo thành lập, kiện toàn Ban Chỉ đạo các Chương trình MTQG từ tỉnh đến cơ sở theo quy định tại Nghị quyết số 24/2021/QH15 ngày 28/7/2021 của Quốc hội về phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, do đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh làm Trưởng ban.
Có thể nói, công tác chăm lo cho người nghèo, hộ nghèo là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được các cấp ủy đảng quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo. Với sự nỗ lực cao, công tác giảm nghèo đã đạt được nhiều kết quả quan trọng trong những năm qua. Ví dụ, tỷ lệ hộ nghèo đã giảm liên tục qua nhiều năm, từ 14,42% cuối năm 2015 xuống còn 3,24% vào cuối năm 2021 theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2016-2020.
Cả hệ thống chính trị của Quảng Bình đang quyết liệt triển khai nhằm thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh về giảm nghèo bền vững, với mục tiêu chung là: Thực hiện giảm nghèo đa chiều, bao trùm, bền vững, giảm dần khoảng cách thu nhập giữa khu vực thành thị và nông thôn. Hạn chế thấp nhất tái nghèo và phát sinh hộ nghèo mới; hỗ trợ người nghèo vượt lên mức sống tối thiểu. Tăng cường đầu tư kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, nhất là các địa phương còn gặp nhiều khó khăn; đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế với an sinh xã hội bền vững…
PV: Xin ông cho biết một số kết quả nổi bật trong thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững của tỉnh Quảng Bình những năm qua?
Ông Nguyễn Trường Sơn:
Mặc dù ảnh hưởng nặng nề từ đại dịch Covid-19 và hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp những năm qua không thuận lợi, đời sống của một bộ phận nhân dân còn gặp nhiều khó khăn, nhưng với sự nỗ lực phấn đấu của các cấp, các ngành từ tỉnh đến địa phương, công tác giảm nghèo đã được tổ chức triển khai đồng bộ và đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Các hộ nghèo, cận nghèo đã được tiếp cận tốt hơn các chính sách, nguồn lực hỗ trợ của nhà nước và cộng đồng. Mức sống dân cư được cải thiện, góp phần củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.
Kết quả thực hiện nhiều mục tiêu của Chương trình đạt và vượt chỉ tiêu đề ra. Tính đến 30/6/2023, Quảng Bình còn 68,2% số xã có tỷ lệ hộ nghèo dưới 5%, đạt 85,3% so với chỉ tiêu đạt 80% số xã đến cuối giai đoạn. 4/4 xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển được hỗ trợ đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, liên kết vùng, phục vụ dân sinh. 100% người lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo có nhu cầu được hỗ trợ kết nối, tư vấn, định hướng nghề nghiệp, cung cấp thông tin thị trường lao động, hỗ trợ việc làm.
Cùng với đó, 71,5% người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo được hỗ trợ tham gia bảo hiểm y tế, đạt 71,5% so với chỉ tiêu đến cuối giai đoạn; tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi trẻ em dưới 16 tuổi tại còn 15,5%. Tỷ lệ trẻ em thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo đi học đúng độ tuổi đạt 92,8%; đạt 95,7% so với chỉ tiêu đạt 97% cuối giai đoạn. 73% hộ nghèo, hộ cận nghèo sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh, đạt 81% so với chỉ tiêu đạt 90% cuối giai đoạn…
Đặc biệt, tính đến tháng 6/2023, toàn tỉnh có trên 41 nghìn lượt vay vốn tín dụng Ngân hàng Chính sách xã hội với số tiền hơn 2.400 tỷ đồng. Việc được sử dụng nguồn vốn vay từ chương trình cho vay hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo đã dần thay đổi tâm lý trông chờ, ỷ lại, giúp hộ nghèo chuyển từ sản xuất nhỏ, tự cung, tự cấp sang sản xuất hàng hóa, đa dạng hóa sinh kế phát triển mô hình giảm nghèo, vươn lên thoát nghèo, cải thiện đời sống. Hàng nghìn hộ nghèo nhờ vốn vay ưu đãi đã biết tổ chức sản xuất và sản xuất kinh doanh có hiệu quả, góp phần thoát nghèo bền vững.
Mặt khác, các địa bàn đặc biệt khó khăn đã được đầu tư cải thiện hệ thống cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất và đời sống dân sinh; hộ nghèo, hộ cận nghèo được hỗ trợ sinh kế, tạo việc làm, tăng thu nhập, tạo điều kiện tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản về y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch và vệ sinh, tiếp cận thông tin. Đặc biệt, đã có sự chuyển biến về nhận thức và hành động của một bộ phận người nghèo, đã xuất hiện một số điển hình làm đơn tự nguyện xin thoát nghèo.
PV: Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững là một Chương trình lớn, được thực hiện ở các địa phương trong cả nước, do vậy không tránh khỏi những tồn tại, hạn chế. Từ thực tế công tác chỉ đạo tại Quảng Bình, xin ông cho biết một số các tồn tại, hạn chế của Chương trình?
Ông Nguyễn Trường Sơn:
Việc triển khai Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững là một chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước, có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, giúp cải thiện đời sống của người dân, đặc biệt là người dân còn khó khăn về kinh tế. Tuy nhiên, quá trình thực hiện, Chương trình cũng còn bộc lộ một số tồn tại, hạn chế cần có giải pháp khắc phục trong thời gian tới. Đó là, thực hiện chính sách giảm nghèo vẫn còn tình trạng vừa trùng lặp vừa dàn trải, phân tán với mức hỗ trợ thấp, làm giảm tính hiệu quả của các chính sách. Còn nhiều chính sách hỗ trợ trực tiếp nên chưa tạo được ý thức chủ động của các cấp và người dân, làm phát sinh tư tưởng ỷ lại của các cấp và của bản thân người nghèo; xu hướng nhiều địa phương và người dân muốn vào danh sách đối tượng nghèo để được hỗ trợ các chính sách của nhà nước.
Bên cạnh đó, việc giao kế hoạch vốn ngân sách trung ương và vốn đối ứng ngân sách địa phương để thực hiện chương trình của tỉnh vẫn chưa đúng tiến độ của Trung ương đề ra vì địa phương phải thực hiện trình tự xây dựng, trình HĐND các cấp quyết định và nhiều thủ tục khác dẫn đến chậm ban hành, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện. Tuy nhiên, đến đầu năm 2023 các văn bản quy định về cơ chế, chính sách thuộc thẩm quyền của tỉnh cơ bản hoàn thành đã tạo khung pháp lý để địa phương triển khai thực hiện.
Mặt khác, phần lớn hộ nghèo tỉnh Quảng Bình vẫn chủ yếu tập trung ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi và hộ không có khả năng lao động; chênh lệch giàu nghèo, điều kiện tiếp cận các dịch vụ cơ bản, tiếp cận thị trường, việc làm giữa các vùng, nhóm dân cư chưa được thu hẹp. Đồng thời, sự phối hợp giữa các sở, ngành, địa phương và cơ quan chủ quản chương trình có lúc chưa chặt chẽ nên quá trình tổng hợp, báo cáo, xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chương trình còn chưa chủ động về tiến độ. Một số địa phương khó khăn trong triển khai thực hiện Dự án đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo vì hiện nay đối tượng hộ nghèo, hộ cận nghèo chủ yếu là người cao tuổi, đối tượng bảo trợ xã hội…, không có lực lượng lao động để tham gia vào dự án sinh kế phát triển mô hình giảm nghèo, phát triển sản xuất tại cộng đồng, do đó việc lựa chọn đúng đối tượng thuộc chương trình MTQGGNBV (chống trùng với các chương trình khác) làm chậm tiến độ triển khai các dự án ở địa phương.
PV: Để tiếp tục triển khai hiệu quả Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững tại Quảng Bình trong thời gian tới, tỉnh sẽ tập trung vào các giải pháp nào, thưa ông?
Ông Nguyễn Trường Sơn:
Hướng đến mục tiêu đến cuối năm 2023, tỷ lệ nghèo đa chiều giảm còn 8,46%, Quảng Bình xác định tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền, thực hiện tốt công tác phối hợp giữa các cơ quan chuyên môn, đoàn thể từ tỉnh đến cơ sở. Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền mục tiêu giảm nghèo sâu rộng đến các cấp, các ngành, mọi tầng lớp nhân dân đặc biệt là người nghèo, nhằm thay đổi nhận thức trong giảm nghèo, khơi dậy ý chí chủ động, vươn lên của người nghèo, loại bỏ tư tưởng trông chờ vào các chính sách của Nhà nước mà phải sử dụng hiệu quả nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước, của cộng đồng để vươn lên thoát nghèo bền vững, làm giàu chính đáng.
Thực hiện có hiệu quả việc lồng ghép các chương trình, dự án, đề án, kế hoạch đào tạo nghề, tạo việc làm, giảm nghèo phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Tranh thủ các nguồn hỗ trợ từ các tổ chức phi Chính phủ đầu tư cho công tác giảm nghèo, tăng cường huy động vốn từ ngân sách địa phương, các nguồn huy động đóng góp hợp pháp của doanh nghiệp và vốn đối ứng, tham gia đóng góp của người dân, đối tượng thụ hưởng để tập trung nguồn lực đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ cho sản xuất và dân sinh. Nhân rộng các mô hình giảm nghèo hiệu quả, mô hình sinh kế, phát huy các sáng kiến giảm nghèo dựa vào cộng đồng; triển khai các mô hình hợp tác, liên kết với giữa các hộ nghèo với doanh nghiệp trong sản xuất, bao tiêu sản phẩm.
Bên cạnh đó tạo cơ chế, chính sách khung pháp lý phù hợp đặc điểm của đối tượng người nghèo, khu vực miền núi vùng đồng bào dân tộc thiểu số…, để người dân thuận lợi tham gia các dự án, mô hình phát triển sản xuất tại cộng đồng. Đồng thời, khuyến khích nhà đầu tư phát triển vào nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp để tạo thêm việc làm mới cho người dân địa phương; tích cực tham gia thị trường lao động trong nước và đẩy mạnh xuất khẩu lao động; kết hợp chặt chẽ giữa đào tạo nghề và chủ động giải quyết việc làm, tăng thu nhập. Tổ chức tốt công tác đào tạo nghề cho người lao động ở nông thôn, nhất là người lao động thuộc nghèo, cận nghèo, người dân tộc thiểu số; gắn với hoạt động vay vốn ưu đãi để phát triển sản xuất, tạo việc làm.
PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!
“Năm 2022, tỷ lệ hộ nghèo của Quảng Bình đã giảm được 1,52% so với đầu kỳ, có hơn 3.800 hộ thoát nghèo, vượt chỉ tiêu theo kế hoạch đề ra (KH giảm 1,5%). Dự ước đến cuối năm 2023, tỷ lệ nghèo đa chiều giảm còn 8,46% (giảm 1,30% so với năm 2022). Tính bền vững trong công tác giảm nghèo đã được cải thiện đáng kể, hộ tái nghèo và nghèo phát sinh mới chỉ chiếm 5,2% so với tổng số hộ nghèo”.
Ông Nguyễn Trường Sơn