TP.HCM: Tình trạng khai thác cát trái phép vùng giáp ranh còn diễn biến phức tạp

Ngày 26/7, tại huyện Cần Giờ, UBND TP.HCM đã tổ chức Hội nghị Tổng kết Đề án Phòng, chống khai thác cát trái phép trên vùng biển Cần Giờ và khu vực giáp ranh giữa TP.HCM và các tỉnh giai đoạn 2019-2022 và triển khai Đề án giai đoạn 2023-2026.

Xử lý 365 trường hợp khai thác trái phép

Theo Sở TN&MT TP.HCM, trữ lượng cát san lấp được thăm dò ở các vùng sông, biển TP.HCM là hơn 35,8 triệu m3, phần lớn nằm ở 11 mỏ cát trên biển Cần Giờ, cụ thể biển Cần Giờ có trữ lượng cát nhiễm mặn lớn (dùng làm cát san lấp) chiếm khoảng 35 triệu m3.

Ông Ngô Minh Châu, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM cho biết: Trong những năm qua, các tỉnh trong khu vực Đông Nam bộ, Tây Nam bộ nói chung và TP.HCM nói riêng có tốc độ đô thị hóa và phát triển kinh tế diễn ra mạnh mẽ, kéo theo nhu cầu sử dụng vật liệu san lấp, vật liệu xây dựng trong khu vực cũng tăng mạnh.

Thực tế từ khảo sát, trữ lượng nguồn cát xây dựng, cát san lấp không đủ phục vụ nhu cầu xây dựng trong thành phố và các tỉnh lân cận. Song song đó là chủ trương hạn chế khai thác khoáng sản, tăng cường kiểm soát đối với việc cấp phép khai thác cát san lấp, cát xây dựng của Trung ương, các tỉnh phía Nam nói chung và TPHCM nói riêng. Hai yếu tố trên tạo ra chênh lệch rất lớn giữa nhu cầu và nguồn cung ứng nguyên vật liệu.

Cũng theo ông Ngô Minh Châu, hoạt động khai thác, kinh doanh cát trái phép hiện đang được đánh giá là siêu lợi nhuận, kinh phí đầu tư không nhiều. Vì vậy, các đối tượng khai thác cát trái phép dùng mọi thủ đoạn để đối phó với các lực lượng chức năng, sẵn sàng chống trả quyết liệt, đánh chìm phương tiện để tẩu thoát, từ đó gây khó khăn cho công tác quản lý.

Theo Đại tá Phạm Văn Thắng, Phó Chỉ huy trưởng Nghiệp vụ Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng TP.HCM, có những thời điểm hàng ngày trên vùng biển Cần Giờ có khoảng 8-12 sà lan trọng tải từ 500 đến 1.000 tấn hoạt động khai thác cát trái phép. Các đối tượng khai thác cát trái phép rất tinh vi, chủ yếu hoạt động trong bóng tối từ 21h đêm đến 4h sáng hôm sau, lợi dụng điều kiện sóng to gió lớn, thường chọn địa điểm xa khơi 6-10 hải lý giáp ranh giữa vùng biển TP.HCM với các tỉnh lân cận. Phương tiện khai thác cát trái phép thông thường các sà lan có tải trọng lớn, được thiết kế chịu được sóng gió, có họng xả dưới đáy để tẩu thoát cát khi bị lực lượng chức năng phát hiện.

Đồng thời, trong quá trình khai thác các đối tượng này luôn có sự quan sát, cảnh giới, khi phát hiện lực lượng chức năng triển khai lực lượng tuần tra, kiểm soát, chúng thông báo cho các đối tượng khai thác rút vòi bơm, xả cát xuống biển, chạy trốn qua địa bàn các tỉnh giáp ranh.

Theo bà Nguyễn Thị Thanh Mỹ, Phó Giám đốc Sở TN&MT TP.HCM, kết quả thực hiện Đề án Phòng, chống khai thác cát trái phép trên vùng biển Cần Giờ và khu vực giáp ranh giữa TP.HCM và các tỉnh giai đoạn 2019-2022, lực lượng chức năng của TP.HCM đã bắt và xử lý 365 vụ "cát tặc" và tịch thu 208 phương tiện cùng tang vật, 65.000m3 cát và xử phạt khoảng 6 tỷ đồng.

Tiếp tục tăng cường phối hợp liên tỉnh

Phó Giám đốc Sở TN&MT TP.HCM, bà Nguyễn Thị Thanh Mỹ cũng cho biết, trong quá trình thực hiện Đề án, các đơn vị cũng đã gặp nhiều khó khăn. Về công tác xử lý, TPHCM hiện đang thiếu địa điểm tập kết tạm giữ tang vật, phương tiện vi phạm, gây khó khăn cho việc trông giữ, bảo quản tang vật, phương tiện vi phạm; chế tài xử lý đối với hành vi mua, bán, vận chuyển, tàng trữ, tiêu thụ khoáng sản trái phép mặc dù đã tăng nhưng chưa đủ sức răn đe.

Các đối tượng khai thác cát trái phép có nhiều hành vi đối phó lực lượng chức năng, manh động trong việc chống lại lực lượng thi hành công vụ, sẵn sàng chống trả bằng vũ lực. Chúng cũng sử dụng kẽ hở trong hoạt động xuất hóa đơn, truy xuất nguồn gốc của cát vận chuyển để đối phó với sự kiểm tra của lực lượng chức năng thông qua các hợp đồng khai thác, mua bán, vận chuyển, hóa đơn, chứng từ có sẵn từ các mỏ cát ở các tỉnh miền Tây. Bên cạnh đó, việc thiếu và chậm đầu tư các hệ thống giám sát tự động (AIS) cũng đã hạn chế khả năng phát hiện sớm các hoạt động khai thác cát trái phép trên biển.

Vì vậy, theo bà Nguyễn Thị Thanh Mỹ, để nâng cao hiệu quả Đề án giai đoạn 2023-2026, TP.HCM cần tiếp tục kiểm soát nguồn gốc cát xây dựng, cát san lắp tại các bãi kinh doanh vật liệu xây dựng, đặc biệt là công tác quản lý hóa đơn thuế đối với việc mua bán cát, sỏi ngăn chặn hành vi mua hóa đơn, hợp thức hóa chứng từ.

Một giải pháp trọng tâm được đề xuất là sớm triển khai xây dựng Trạm Kiểm soát Biên phòng trên biển (theo quy mô nhà giàn nhỏ), trang bị các phương tiện, kỹ thuật để phục vụ công tác tuần tra, kiểm tra, đồng thời thực hiện nhiệm vụ canh giữ, bảo vệ chủ quyền biển, đảo.

Ông Nguyễn Văn Đạt, Phó trưởng Phòng Cảnh sát Môi trường (Công an TP.HCM) cho biết, thời gian tới, đơn vị sẽ thực hiện tốt Quy chế phối hợp, thiết lập “đường dây nóng” với các tỉnh. Việc này nhằm thu thập thông tin, tài liệu về hoạt động của các mỏ khoáng sản đã được cấp phép, trữ lượng được cấp quyền khai thác, phương tiện vận chuyển, đơn vị tiêu thụ… để triển khai các biện pháp nghiệp vụ, tăng cường công tác nắm tình hình kịp thời phát hiện các phương thức, thủ đoạn mua bán hóa đơn để hợp thức hóa nguồn gốc cát trái phép.

Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Ngô Minh Châu đề nghị cần tiếp tục rà soát những quy định còn chồng chéo; kiến nghị bổ sung, thay thế các quy định chưa phù hợp so với tình hình thực tiễn; điều chỉnh chế độ, chính sách hỗ trợ các lực lượng tham gia kiểm tra, phòng chống khai thác cát trái phép; tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật trong lĩnh vực khoáng sản. Đặc biệt, cần tiếp tục tăng cường công tác phối hợp, chia sẻ thông tin giữa các địa phương đến xã, phường vùng giáp ranh với TP.HCM, tăng cường công tác phối hợp với các lực lượng chức năng...

Cũng tại Hội nghị, lãnh đạo UBND TP.HCM cũng đề nghị Sở TN&MT cần nghiên cứu khu vực nào có thể khai thác cát phục vụ san lấp mặt bằng để trình UBND Thành phố xem xét, cho ý kiến; đồng thời, đề nghị Sở Xây dựng cần khảo sát nhu cầu sử dụng cát các công trình xây dựng, đề xuất các giải pháp đáp ứng nhu cầu sử dụng...

Nguyễn Quỳnh