Phối hợp hành động thực hiện Khung đa dạng sinh học toàn cầu

Hội thảo nhằm phổ biến các kết quả của Hội nghị lần thứ 15 các Bên tham gia Công ước Đa dạng sinh học, thúc đẩy các hành động triển khai Khung đa dạng sinh học toàn cầu và hưởng ứng Ngày Quốc tế Đa dạng sinh học (22/5) tại Việt Nam.

Tham dự hội thảo có Thứ trưởng Bộ TN&MT Võ Tuấn Nhân; Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Bắc Kạn Đinh Quang Tuyên; GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam – Anh hùng Đa dạng sinh học ASEAN; Cục trưởng Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học Nguyễn Văn Tài. Cùng dự còn có đại diện các đơn vị thuộc Bộ TN&MT; đại diện các Bộ: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; Ngoại giao; Văn hóa, Thể thao và Du lịch; lãnh đạo Sở TN&MT cùng đại diện các Sở, ban, ngành của tỉnh Bắc Kạn; đại diện các tổ chức quốc tế, chuyên gia, nhà khoa học, ban quản lý vườn quốc gia một số tỉnh miền núi phía Bắc.

Hài hòa mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên

Hội nghị lần thứ 15 các bên tham gia Công ước Đa dạng sinh học (COP 15) được Liên hợp quốc tổ chức vào tháng 12 năm 2022 tại thành phố Montreal-Canada đã thông qua Khung Đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh-Montreal (GBF), đặt ra các mục tiêu và biện pháp để đảo ngược quá trình suy giảm đa dạng sinh học đang diễn ra nhanh chóng trên toàn cầu trong các thập kỉ vừa qua.

Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân cho biết: Tại Hội nghị COP 15, Bộ Tài nguyên và Môi trường đại diện cho Chính phủ Việt Nam đã thể hiện rõ cam kết đối với quốc tế mà Việt Nam đã và đang tham gia, một lần nữa thể hiện rõ trách nhiệm và sự quyết tâm của Chính phủ trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học và phục hồi các giá trị tự nhiên.

Việt Nam là một trong 12 trung tâm đa dạng sinh học, một trong 16 quốc gia sở hữu sự đa dạng sinh học cao nhất trên toàn cầu với các nguồn gen quý, hiếm. Tuy nhiên, Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng suy thoái nhanh về đa dạng sinh học cùng với những thách thức to lớn khác như ô nhiễm môi trường, suy thoái đất đai, rác thải nhựa đại dương và những ảnh hưởng cực đoan của biến đổi khí hậu. “Thực trạng đó buộc chúng ta phải nhận thức rõ hơn tầm quan trọng của việc bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường, bảo đảm hài hòa mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên” – Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân nhấn mạnh.

Theo bà Hoàng Thị Thanh Nhàn, Phó Cục trưởng Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học, Khung Đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh-Montreal đã xác định 23 mục tiêu cần đạt được đến năm 2030, với những chỉ tiêu hết sức tham vọng, đòi hỏi các quốc gia trên thế giới cần có hành động quyết liệt, thậm chí cần có những chuyển đổi căn bản để giảm tác động tới đa dạng sinh học. Bên cạnh những nỗ lực của các quốc gia, việc tạo ra các cơ chế hỗ trợ về nguồn lực cho các nước đang và kém phát triển, bao gồm cả cơ chế tài chính, chuyển giao khoa học- công nghệ và tri thức để hỗ trợ các hành động bảo tồn hết sức quan trọng.

Tại Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Chiến lược đề ra 5 nhóm nhiệm vụ ưu tiên, bao gồm: Bảo tồn và phục hồi các hệ sinh thái quan trọng; Bảo vệ và phục hồi các loài hoang dã; kiểm soát các hoạt động gây tác động tiêu cực đến ĐDSH; Lượng giá, sử dụng bền vững ĐDSH; Bảo tồn nguồn gen và chia sẻ lợi ích. “Việc triển khai thành công Chiến lược này sẽ đóng góp vào nỗ lực của Việt Nam thực hiện mục tiêu toàn cầu về đa dạng sinh học” – bà Hoàng Thị Thanh Nhàn khẳng định.

Với vai trò là cơ quan đầu mối đối với Công ước Đa dạng sinh học, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành Quyết định 3220/QĐ-BTNMT về Kế hoạch thực hiện Quyết định số 149/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; đồng thời nghiên cứu, cụ thể hóa các hành động thực hiện GBF ở cấp quốc gia.

Các nhiệm vụ trọng tâm đã được xác định bao gồm: Xây dựng, hoàn thiện khung chính sách, pháp luật, hướng dẫn kỹ thuật; tăng cường năng lực quản lý và thực thi pháp luật về đa dạng sinh học; điều tra quan trắc và xây dựng cơ sở dữ liệu về đa dạng sinh học; tuyên truyền, nâng cao nhận thức; triển khai các nhiệm vụ khoa học công nghệ và hợp tác quốc tế phục vụ quản lý, bảo tồn đa dạng sinh học; thực hiện các giải pháp và mô hình thí điểm về bảo tồn, phục hồi và sử dụng bền vững hệ sinh thái, loài, nguồn gen và kiểm soát các tác động tới đa dạng sinh học; theo dõi, đánh giá việc tổ chức thực hiện kế hoạch, chiến lược.

Đẩy mạnh hợp tác cùng hành động

Chia sẻ thực tiễn tại địa phương, ông Đinh Quang Tuyên cho biết, Bắc Kạn có tỷ lệ diện tích che phủ rừng lớn nhất cả nước gần 74%. Tỉnh có Vườn Quốc gia Ba Bể, Khu bảo tồn thiên nhiên Kim Hỷ, Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Nam Xuân Lạc, Khu Bảo vệ cảnh quan Thác Giềng với hệ sinh thái phong phú, đa dạng, giá trị đa dạng sinh học cao.

Trong công tác quản lý bảo tồn đa dạng sinh học, thách thức lớn đặt ra là việc đẩy mạnh các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội phần nào đã khiến tài nguyên sinh vật bị khai thác. Bên cạnh đó, nhiều giống mới du nhập vào tỉnh chưa được kiểm soát; một số cơ chế, chính sách, quy định có liên quan còn bất cập, trong đó có trách nhiệm liên quan đến quy hoạch bảo tồn ĐDSH, bảo tồn loài, bảo tồn tài nguyên di truyền, về tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích… Đây là những nguyên nhân cơ bản, gây khó khăn trong việc lựa chọn phương án phát triển kinh tế cân bằng và đảm bảo môi trường sinh thái nói chung và đa dạng sinh học nói riêng.

Đưa ra các khuyến nghị giúp Việt Nam thúc đẩy thực hiện GBF, bà Phạm Minh Thảo, Giám đốc Bảo tồn của WWF Việt Nam cho rằng, Việt Nam cần tăng cường sự lãnh đạo của chính phủ các cấp từ quốc gia tới cấp xã/thôn trong công tác bảo tồn. Qua đó, đẩy mạnh hợp tác giữa các cơ quan chính phủ, các tổ chức phi chính phủ, khu vực tư nhân và cộng đồng; xây dựng các mối quan hệ đối tác mang tính đột phá.

Việc xây dựng Kế hoạch tài chính quốc gia cho ĐDSH rất cần thiết để giải quyết thiếu hụt về tài chính. Bên cạnh đó, cần đưa ra khung pháp lý cho các khoản tín dụng các – bon nhằm thu hút đầu tư cho việc hấp thụ các-bon cho các hệ thống đa dạng sinh học trên cạn, đại dương, đất ngập nước và nước ngọt.

WWF cũng khuyến nghị cần tăng cường bảo tồn dựa vào cộng đồng và thực hiện các giải pháp giám sát đánh giá, xây dựng hệ thống dữ liệu. Quy trình phê duyệt dự án cần nhanh và đơn giản hơn để có thể tận dụng tối đa nguồn tài trợ cũng như đẩy nhanh các mối quan hệ đối tác cần thiết.

Nhắc tới Chủ tịch Hồ Chí Minh, người đã luôn chú trọng vấn đề bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học, GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh chia sẻ: Ngay từ khi đất nước còn nhiều khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra lời kêu gọi tất cả người dân Việt Nam phải cố gắng bảo vệ mẹ thiên nhiên. Việc thực hiện lời dạy của Người cũng chính là thể hiện nỗ lực của Việt Nam trong thực hiện Công ước đa dạng sinh học toàn cầu, vừa đem lại hạnh phúc cho con người vừa chia sẻ trách nhiệm với thiên nhiên. GS.TS Đặng Huy Huỳnh nhấn mạnh, việc thực hiện Khung hành động trong thời gian tới cần đảm bảo thu hút cộng đồng, chính quyền địa phương, các cơ quan, tổ chức cùng tích cực tham gia.

Đưa ra kết quả nghiên cứu và xây dựng Kế hoạch tài chính ĐDSH, đại diện Cơ quan hợp tác quốc tế Đức (GIZ) đã chia sẻ về các giải pháp nhằm tăng cường nguồn lực tài chính góp phần thực hiện các mục tiêu của Chiến lược quốc gia về ĐDSH. Cụ thể là thúc đẩy du lịch bền vững và thu phí tham quan, dịch vụ trong các KBT; mở rộng chi trả dịch vụ hệ sinh thái cho các khu bảo tồn biển và đất ngập nước; thúc đẩy hợp tác để tăng nguồn vốn từ ODA, khối tư nhân cho bảo tồn; thúc đẩy cơ chế bù đắp ĐDSH và áp dụng hệ thống kế toán môi trường; sử dụng mã mục lục ngân sách nhà nước cho bao tồn ĐDSH và áp dụng lập ngân sách dựa trên kết quả.

Tại hội thảo, đại diện Cục Lâm nghiệp (Bộ NN&PTNT), Sở TN&MT tỉnh Bắc Kạn, Cườn Quốc gia Xuân Thủy cùng các chuyên đã chia sẻ những tồn tại, vướng mắc khó khăn trong thực tiễn công tác chi trả dịch vụ môi trường rừng, quản lý và bảo vệ các vườn quốc gia cũng như thúc đẩy hợp tác, kêu gọi cộng đồng cùng tham gia các hoạt động này.

Ghi nhận các ý kiến, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân cho rằng đây là những góp ý rất có ý nghĩa cho việc triển khai thực hiện Khung Đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh-Montreal tại Việt Nam. Hiện nay, Bộ TN&MT đang hoàn thiện Quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Trong đó sẽ nêu rõ cách thức tiến hành thực hiện 23 tiêu chí theo Khung toàn cầu với mục tiêu nâng hiệu quả bảo tồn và bảo vệ đa dạng sinh học tại Việt Nam trong thời gian tới.

Khánh Ly