Cây 500 tuổi ở Song Khê được công nhận “Cây di sản Việt Nam”

Các cây được trồng bên cạnh di tích Quốc gia tiêu biểu là Chùa Bối Khê (cây Đa, cây Bồ đề). Trong suốt thời gian tồn tại, cây Đa, cây Bồ đề và cây Đa ba rễ đã góp phần không nhỏ trong việc bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, tình yêu quê hương, đất nước cho nhân dân địa phương.

Việc công nhận 03 cây di sản, là cơ sở pháp lý tạo điều kiện cho việc chăm sóc bảo vệ và góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm của cộng đồng trong việc bảo vệ nguồn gen quý hiếm giữ gìn truyền thống lịch sử, văn hóa quốc gia, bảo vệ đa dạng sinh học và môi trường Việt Nam.

Ngôi chùa lịch sử 1000 năm tuổi

Song Khê là nơi địa linh nhân kiệt. Vùng đất Song Khê, Tam Hưng xưa và nay luôn được biết đến với bề dày lịch sử, văn hóa, cách mạng. Trên địa bàn thôn có có 05 di tích được xếp hạng trong đó có 03 di tích được xếp hạng di tích Quốc gia tiêu biểu như Chùa Bối Khê; Đình Kim; Nhà thờ Trạng nguyên Nguyễn Trực...

Chùa Bối Khê tên chữ là Đại Bi tự (大 悲 寺). Chùa Bối Khê có từ thời Lý và được xây dựng quy mô vào thời Trần vào năm Khai Hựu thứ 10 (1338) thời vua Trần Hiến Tông. Đây là một trong những ngôi chùa cổ nhất ở vùng Bắc Bộ nằm bên dòng sông cổ Đỗ Động Giang. Ở vùng Thanh Oai từ nhiều đời nay đã có câu truyền ngôn “Đỗ Động giang khai Thanh Oai hiển Thánh”.

Chùa Bối Khê thờ Phật và thờ Đức Thánh có tên là Nguyễn Bình An (dân gian gọi là Đức Thánh Bối). Ngài đã có nhiều công đức giúp các đời vua đánh giặc, trị nước, yên dân. Chùa Bối Khê không những là di tích lịch sử quý giá về niên đại mà còn có kiến trúc bằng gỗ độc đáo. Chùa đã được Bộ Văn hóa-Thông tin xếp hạng di tích lịch sử Quốc gia ngày 20-4-1979.

Trong kháng chiến chống Pháp, Chùa Bối Khê cũng là nơi tụ điểm hoạt động của du kích xã Tam Hưng. Hệ thống địa đạo ngầm trong lòng đất mà cửa hầm bí mật tại chùa Bối Khê (còn lưu giữ đến ngày nay) thông đến các làng trong xã dài tới mấy ngàn mét lập nên chiến tích oai hùng của bốn chữ vàng “Tam Hưng anh dũng” và danh hiệu “Đơn vị anh hùng LLVT nhân dân” trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước. Chùa Bối Khê gắn liền với chặng đường lịch sử oai hùng của dân tộc xứng đáng với niềm ngưỡng vọng của mọi người.

Ngày nay, Chùa Bối Khê là nơi sinh hoạt tín ngưỡng tâm linh của không những người dân địa phương mà còn là nơi tham quan của khách thập phương chiêm ngưỡng các bảo vật của chùa.

Biểu tượng của Phật giáo của chùa cổ Bối Khê

Theo tương truyền, ngôi đền Đức Ông trước chùa Bối Khê có cùng thời với chùa Bối Khê. Đền Đức Ông là đền trình của chùa. Trước khi vào chùa, khách thập phương qua đền Đức Ông thắp nhang trình báo xin phép vào chùa lễ Phật, lễ thánh. Cây bồ đề được trồng sau khi ngôi đền được xây dựng. Trong gia phả của dòng họ Lê ở làng Bối Khê có ghi người trồng cây bồ đề là cụ Lê Đình Thọ, trồng cách đây gần 500 năm.

Trải qua thời gian mấy trăm năm, cây đề này chứng kiến các bước thăng trầm của lịch sử quê hương và dân tộc; chứng kiến nhiều sự kiện văn hóa tín ngưỡng ở chùa Bối Khê với các nghi lễ trong các dịp lễ hội chùa và các hoạt động văn hóa tâm linh khác.

Cụ Lê Thị Chúc (83 tuổi) cho biết, từ thời ông bà của Cụ đã thấy các “Cụ cây” uy nghi ở đây, tỏa bóng mát cho bà con nhân dân. Mấy trăm năm đã trôi qua, cây bồ đề đền Đức Ông, chùa Bối Khê vẫn được nhân dân địa phương chăm sóc, bảo vệ. Cây bồ đề là biểu tượng của Phật giáo gắn liền với ngôi chùa cổ Bối Khê.

Cây bồ đề cổ thụ trong khuôn viên di tích chùa Bối Khê là niềm tự hào của quê hương, góp phần tô vẽ bức tranh di tích lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng, tâm linh của người dân địa phương.

Về cây đa trước cửa chùa, Ông Nguyễn Văn Cường (70 tuổi, thôn Song Khê) chia sẻ, theo các bậc cao niên trong làng truyền lại thì cũng đã có từ lâu đời, hàng trăm năm nay. Thực tế, không ai biết chính xác cây có từ bao giờ. Chỉ biết rằng, “Cây đa chùa Bối” hay “Cây đa cửa chùa” là câu nói cửa miệng mà bao đời nay mọi người đều nhắc tới.

​Cây đa đứng trên một thân chính và một số rễ phụ, hơi nghiêng về phía sân rộng trước cổng ngũ môn của chùa càng làm cho cảnh chùa thêm tôn nghiêm, trầm mặc đúng với tính chất của chốn thiền tự ở làng quê.

​Trải qua thời gian mấy trăm năm, cây đa chùa Bối Khê vẫn uy nghi trước cổng ngũ môn của chùa là sự bài trí vô cùng khéo léo giữa đền Đức Ông với cây bồ đề cổ thụ, cổng ngũ môn, sâu bên trong là tam quan kiêm gác chuông chùa hai tầng tám mái, tạo nên phong cảnh tuyệt diệu chốn thiền lâm ở nơi thôn giã. Mấy trăm năm đã trôi qua, cây đa chùa Bối Khê vẫn được người dân quanh vùng chăm sóc bảo vệ.

“Căn cứ” trong kháng chiến

Cây đa ba rễ đầu làng Song Khê đã có từ lây đời. Cây có thân chính và 3 thân phụ do rễ cắm xuống đất nên dân gian thường gọi là cây đa ba rễ. Hình ảnh cây đa ba rễ từ lâu đã trở nên thân thuộc với người dân Song Khê và nhân nhân quanh vùng. Cây đa ba rễ đã chứng kiến biết bao đổi thay của quê hương, đất nước, là nơi nghỉ chân của người dân thôn quê và khách bộ hành khi qua nơi này.

​Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, cây đa ba rễ là tụ điểm để du kích và dân làng chống giặc. Dưới gốc cây là hòm thư bí mật, các chỉ thị của cấp trên, cất giữ truyền đơn của Mặt trận Việt Minh. Vì thế, các trận đấu chống càn đã làm cho quân giặc bạt vía, kinh hoàng, góp phần tạo nên thành tích lẫy lừng của du kích Tam Hưng với bốn chữ vàng “Tam Hưng Anh Dũng” (1948).

​Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, cây đa ba rễ là nơi dân quân đặt chòi trực chiến. Khi có máy bay Mỹ thì báo động để dân quân tham gia chiến đấu, còn nhân dân xuống hầm trú ẩn. Trên chòi cao, đội thanh niên xung kích là những phát thanh viên gọi loa thông báo các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về kháng chiến kiến quốc, vận động thanh niên lên đường ra trận, những người ở lại thì hăng hái sản xuất, thực hiện khẩu hiệu “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người” góp phần cùng toàn xã Tam Hưng đạt danh hiệu Đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân (1995).

Niềm tự hào của nhân dân xã Tam Hưng

Trong suốt thời gian tồn tại, cây đa, cây đề, cây đa ba rễ đã góp phần không nhỏ trong việc bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, tình yêu quê hương, đất nước cho nhân dân địa phương.

Theo GS.TSKH. Đặng Huy Huỳnh, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng cây di sản Việt Nam, Anh hùng đa dạng sinh học ASEAN, việc công nhận 03 cây di sản, là cơ sở pháp lý tạo điều kiện cho việc chăm sóc bảo vệ và góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm của cộng đồng trong việc bảo vệ nguồn gen quý hiếm giữ gìn truyền thống lịch sử, văn hóa quốc gia, bảo vệ đa dạng sinh học và môi trường Việt Nam. Đây không chỉ là niềm vinh dự của nhân dân thôn Song Khê mà là niềm tự hào của nhân dân xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai nói chung.

Việc công nhận và tôn vinh cây di sản hôm nay, tiếp tục cổ vũ, động viên cán bộ, đảng viên và nhân dân thôn Song Khê quyết tâm hơn nữa xây dựng quê hương ngày càng vững bước giành thắng lợi mới, ngày càng giàu đẹp và văn minh. Chúng ta trân trọng giữ gìn những giá trị đã có và không ngừng phát huy để tạo dựng phát triển những giá trị tốt đẹp hơn trong tương lai.

Trong niềm vui lớn hôm nay, Lãnh đạo Xã Tam Hưng, lãnh đạo thôn Song Khê đã thay mặt cán bộ và nhân dân thôn Song Khê xin được tri ân các bậc tiền nhân đã trồng, chăm sóc, bảo tồn, giữ gìn cây di sản đến ngày hôm nay. Xin gửi lời cảm ơn đến các đồng chí lãnh đạo Đảng, chính quyền địa phương, cùng các tầng lớp nhân dân, các dòng họ, con em đang sinh sống ở quê hương cũng như đang sinh sống, làm việc ở xa quê nhưng đã dày công vun đắp, gìn giữ để phát huy giá trị cây di sản.

Cán bộ và nhân dân thôn Song Khê sẽ tiếp tục chăm sóc, bảo vệ, quản lý, nhằm phát huy hơn nữa giá trị của cây di sản, góp phần làm thắm hơn trang sử truyền thống văn hóa, cách mạng của quê hương Song Khê, xã Tam Hưng trở thành quê hương giàu mạnh, văn minh, xứng đáng với danh hiệu xã anh hùng, góp phần giáo dục truyền thống, phát triển văn hóa, du lịch của Tam Hưng.

Khương Trung