Việt Nam ở đâu trong hành trình phát triển ống dẫn nước?

Từ những nền văn minh cổ đại của Hy Lạp, Ba Tư…, hệ thống ống nước phục vụ cho sinh hoạt và tưới tiêu đã được hình thành. Con người đã biết cách chế tạo ra những đường ống dẫn nước từ những vật liệu thô sơ nhất như: gỗ rỗng, tre, đá rỗng, xi măng... Khoảng năm 4000 TrCN, người Ai Cập cổ đại đã dùng đất sét nung để làm hệ thống dẫn nước. Ống được nối liền với nhau và dễ dàng tháo lắp, thay thế từng đoạn. Hệ thống ống dẫn nước sơ khai này giúp chuyển nước từ sông, suối và hồ đến các nhà tắm công cộng, đài phun nước và các hộ gia đình.

Tới khoảng năm 2400 TrCN, ống đồng xuất hiện trong quần thể Kim tự tháp Ai Cập và trở nên phổ biến. Đây là vật liệu có khả năng chịu nhiệt cao, kháng khuẩn, chịu được động đất và va đập rất tốt. Mặc dù có giá thành vật liệu rất cao nhưng cho đến nay sản phẩm này vẫn đang được các nước châu Âu ưu tiên hàng đầu khi làm đường ống dẫn nước sạch. Điều này đã phần nào khẳng định sức sáng tạo kỳ diệu của người Ai Cập cổ đại, cho đến nay vẫn làm cho nhân loại không khỏi ngạc nhiên, thán phục.

Đến thời Đế chế La Mã (khoảng từ năm 27 TrCN), ống nước bằng chì bắt đầu thịnh hành nhờ tính linh hoạt và độ bền cao. Tuy nhiên, chì không có vai trò sinh lý đối với cơ thể mà hoàn toàn có hại cho sức khỏe. Chì vào cơ thể bằng nhiều cách và gây tác hại cho mọi lứa tuổi, đặc biệt là trẻ nhỏ. Ở mức độ phơi nhiễm cao, chì tấn công vào não và hệ thần kinh trung ương gây hôn mê, co giật và thậm chí tử vong. Sau khi ý thức được sự nguy hiểm của ngộ độc chì, một số vật liệu khác đã được sử dụng để thay thế khi làm ống dẫn nước.

Ống cấp nước bằng thép mạ kẽm bắt đầu xuất hiện vào những năm 1800. Thép đã trải qua quá trình mạ kẽm giúp hạn chế sự hình thành của rỉ sét, đồng thời chống oxy hóa và bào mòn trước các tác động của khí hậu và môi trường. Tuy nhiên, hiện nay có nhiều nghiên cứu chỉ ra trong nước sạch đã qua xử lý vẫn còn chứa một số hàm lượng kẽm và axit nhất định. Điều này khiến cho đường ống rất dễ bị oxy hóa và ăn mòn, gây ra mùi tanh trong nước, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.

Cùng với quá trình phát triển rực rỡ của các nền kinh tế Âu-Mỹ, hàng loạt những thay đổi trong thói quen sinh hoạt, mức độ tiện nghi trong các gia đình được cải thiện. Song song với việc sử dụng các loại ống nước bằng kim loại như: đồng, thép tráng kẽm…, nhiều phát minh mới đã mang đến những giải pháp hiện đại hơn nhằm rút ngắn thời gian thi công, giảm bớt độc hại trong quá trình sử dụng, tiết kiệm chi phí đầu tư và giảm tải trọng hệ thống.

Năm 1932, ống nước đầu tiên làm từ nguyên liệu nhựa tổng hợp ra đời tại Đức - ống PVC (Polyvinyl Chloride) - đánh dấu 1 kỷ nguyên mới cho ngành ống nước. Tới những năm 1940, các sản phẩm ống nhựa khác cũng lần lượt ra đời như ống HDPE (Polyethylene). Tuy nhiên, khi hệ thống sử dụng nước nóng, ống PPR (Polypropylene Random) được ưu tiên hơn vì chịu được nhiệt và áp lực cao, không bị biến dạng khi tiếp xúc với nguồn nhiệt lên tới 110 độ C.

Ống nước bằng nhựa PPR đầu tiên có mặt tại Việt Nam từ năm 1996, thay thế cho các vật liệu dẫn nước truyền thống bằng ống tre, ống gỗ, thép mạ kẽm.... Hiện đây cũng là vật liệu được lựa chọn phổ biến nhất trong hầu hết các ứng dụng.

Những năm gần đây, tại một số diễn đàn về công nghệ ống nước trên thế giới, các chuyên gia cho biết hiện vẫn chưa có bằng chứng nào khẳng định về sự an toàn tuyệt đối của ống nhựa như các nhà cung cấp đang quảng cáo. Và tại sao Đức là nước phát minh ra ống nhựa nhưng hiện nay người dân Đức vẫn sử dụng ống đồng để làm ống dẫn nước sạch? Vấn đề đang được đặt ra là có hay không sự tồn tại của chì trong những đường ống nhựa dẫn nước hàng ngày? Điều gì sẽ xảy ra với những đường ống nhựa dùng lâu năm? Những tác động của vật liệu nhựa đối với môi trường nước?

Dũng Thắng