Hội Luật gia Việt Nam lấy ý kiến góp ý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi)

Tham dự Hội thảo có các chuyên gia, nhà khoa học, đại diện các cơ quan Trung ương và địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, các chủ thể sử dụng đất và các chủ thể tham gia bảo vệ quyền lợi cho chủ thể sử dụng đất là các nhà nghiên cứu, Luật sư, chuyên gia tư vấn pháp lý…

Nhiều kỳ vọng vào việc sửa đổi Luật Đất đai

TS. Nguyễn Văn Quyền - Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Nguyễn Văn Quyền - Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam khẳng định: Dự án Luật Đất đai sửa đổi rất quan trọng. Đây là dự án Luật được lãnh đạo Đảng, các cơ quan cấp cao của Đảng, Nhà nước, Quốc hội rất quan tâm. Nếu làm tốt và tổ chức thực hiện tốt, sẽ góp phần rất quan trọng trong phát triển kinh tế -xã hội đất nước trong những năm tới. Vì vậy, để tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật đất đai, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng đất đai trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, các cấp, các ngành và toàn dân cũng đang kỳ vọng vào việc sửa đổi Luật Đất đai lần này để giúp cho việc triển khai Luật trong thời gian tới có kết quả tốt hơn.

Trong quá trình hoàn thiện dự án Luật này, theo TS. Nguyễn Văn Quyền, quan điểm chung là cần phải nghiêm túc nghiên cứu để thể chế hóa đầy đủ những chủ trương, đường lối của Đảng. Đặc biệt, phải khắc phục được những tồn tại hiện nay của Luật Đất đai 2013.

“Cần phải quán triệt tinh thần của Nghị quyết 18 về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế chính sách, nâng cao hiệu lực hiệu quả, quản lý và sử dụng đất đai tạo động lực đưa đất nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao. Đây là định hướng, chủ trương rất lớn”, Chủ tịch Nguyễn Văn Quyền nhấn mạnh.

Với tinh thần phát huy trí tuệ tập thể toàn dân tham gia góp ý vào dự thảo Luật Đất đai nên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có Nghị quyết 671 về việc tổ chức lấy ý kiến nhân dân đối với dự thảo Luật, đồng thời Chính phủ cũng đã có Nghị quyết 170 về ban hành kế hoạch tổ chức lấy ý kiến nhân dân.

Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam đánh giá, trong hơn hai tháng qua, việc tham gia góp ý kiến vào dự thảo Luật Đất đai diễn ra rất sôi động trên cả nước, trên tất cả các cấp, các ngành…

Đối với Hội Luật gia Việt Nam, sau khi có Nghị quyết của UBTVQH, Hội đã có kế hoạch triển khai lấy ý kiến toàn giới luật gia đối với dự thảo Luật Đất đai. Hiện, Hội đang giao cho tất cả các cấp Hội Luật gia của 63 tỉnh, thành, các Chi hội luật gia trực thuộc cần có ý thức tham gia đầy đủ để có những ý kiến đóng góp gửi về Trung ương Hội Luật gia Việt Nam để Hội có những ý kiến chính thức đối với UBTVQH, Quốc hội về dự thảo Luật này.

Với vị trí là Hội tổ chức chính trị- xã hội-nghề nghiệp có gần 80.000 hội viên, có vị trí rất quan trọng trong tham gia chính sách, xây dựng pháp luật. Đặc biệt, Hội cũng rất quan tâm đến Luật Đất đai  để  có những ý kiến đóng góp chất lượng cao nhất trình Quốc hội.

“Chúng tôi đã cử cán bộ, lãnh đạo tham gia ban soạn thảo Luật Đất đai, các đồng chí cấp vụ, chuyên gia tham gia vào tổ biên tập. Suốt thời gian qua, Hội Luật gia Việt Nam đã có những hình thức nhất định góp ý kiến vào dự thảo Luật này”, TS. Nguyễn Văn Quyền cho biết.

Hôm nay, Hội Luật gia Việt Nam phối hợp với Viện Nghiên cứu lập pháp tổ chức hội nghị toàn quốc góp ý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Chủ tịch Nguyễn Văn Quyền mong muốn sẽ nhận được các ý kiến xác đáng, tâm huyết từ các chuyên gia tại Hội thảo.

10 nội dung mới tại dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi)

Phát biểu dẫn đề tại Hội thảo, ông Trần Công Phàn – Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội Luật gia Việt Nam, ĐBQH khóa XV, cho biết việc sửa đổi Luật Đất đai có ý nghĩa rất quan trọng được Đảng, Quốc hội, Chính phủ và cả hệ thống chính trị hết sức quan tâm, có tác động đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội tới tất cả các tổ chức và từ người dân.

Theo đó, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022 về "Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao", làm rõ các quan điểm chỉ đạo, mục tiêu và định hướng về đất đai và sửa đổi Luật Đất đai.

Việc sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai là nhiệm vụ trọng tâm của công tác xây dựng pháp luật trong nhiệm kỳ của Quốc hội khóa XV. Quốc hội dành tới 3 kỳ họp để có thời gian rà soát kỹ lưỡng thảo luận, cho ý kiến về Luật này. Mới đây, tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã lần đầu thảo luận về dự án Luật Đất đai sửa đổi.

Sau khi hoàn thiện Dự thảo, Quốc hội cũng tổ chức lấy ý kiến nhân dân đối với dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) nhằm huy động trí tuệ, tâm huyết của Nhân dân hoàn thiện dự án Luật.

Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội Luật gia Việt Nam cũng giới thiệu 10 nội dung mới của dự thảo luật Đất đai (sửa đổi) đang được lấy ý kiến.

Thứ nhất, đổi mới và nâng cao chất lượng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Các quy hoạch quốc gia cũng như quy hoạch sử dụng đất và các quy hoạch ngành, lĩnh vực có sử dụng đất phải bảo đảm phù hợp, thống nhất, đồng bộ, gắn kết chặt chẽ thúc đẩy lẫn nhau để phát triển.

Thứ hai, hoàn thiện các quy định về giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất. Thực hiện việc giao đất, cho thuê đất chủ yếu thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng đất. Quy định chặt chẽ các trường hợp giao đất, cho thuê đất không thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng đất.

Thứ ba, quy định cụ thể hơn về thẩm quyền, mục đích, phạm vi thu hồi đất, điều kiện, tiêu chí cụ thể thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Hoàn thiện quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Thứ tư, hoàn thiện cơ chế xác định giá đất theo nguyên tắc thị trường, các cơ chế kiểm tra, giám sát của Trung ương và Hội đồng nhân dân trong việc xây dựng bảng giá đất. Bổ sung, hoàn thiện các quy định bảo đảm công khai, minh bạch như: Công khai giá đất, giao dịch qua các sàn giao dịch đối với các dự án khu dân cư, khu đô thị, nhà ở thương mại.

Thứ năm, hoàn thiện cơ chế, chính sách tài chính về đất đai bảo đảm hài hòa lợi ích của Nhà nước, người sử dụng đất và nhà đầu tư; có cơ chế điều tiết hợp lý, hiệu quả nguồn thu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất giữa Trung ương và địa phương; điều tiết chênh lệch địa tô, bảo đảm công khai, minh bạch. Quy định mức thuế cao hơn đối với người sử dụng nhiều diện tích đất, nhiều nhà ở, đầu cơ đất, chậm sử dụng đất, bỏ đất hoang. Thể chế chính sách ưu đãi thông qua việc miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất phù hợp với lĩnh vực, địa bàn ưu đãi đầu tư và các đối tượng chính sách.

Thứ sáu, hoàn thiện các quy định pháp luật có liên quan đến thị trường bất động sản, trong đó có thị trường quyền sử dụng đất. Đẩy mạnh thương mại hóa quyền sử dụng đất. Xây dựng hệ thống thông tin thị trường bất động sản gắn với thông tin đất đai; có chính sách khuyến khích phát triển thị trường quyền sử dụng đất, nhất là thị trường cho thuê đất nông nghiệp. Hoàn thiện các chế định về điều tiết của nhà nước để bảo đảm thị trường bất động sản phát triển lành mạnh, an toàn, bền vững. Thực hiện đăng ký bắt buộc về quyền sử dụng đất và đăng ký biến động đất đai, đồng thời có chế tài cụ thể, đồng bộ ngăn chặn các trường hợp giao dịch không đăng ký tại cơ quan nhà nước.

Thứ bảy, hoàn thiện cơ chế, chính sách về quản lý, sử dụng đất nông nghiệp theo hướng mở rộng đối tượng, hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp, quy định để người sử dụng đất nông nghiệp được chuyển đổi mục đích sản xuất cây trồng, vật nuôi, nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp theo quy hoạch. Tăng cường quản lý chất lượng đất, khắc phục tình trạng thoái hóa, suy giảm chất lượng đất. Quy định về ngân hàng cho thuê đất nông nghiệp. Có các quy định để quản lý, sử dụng hiệu quả đất đai có nguồn gốc nông, lâm trường và giải quyết đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc.

Thứ tám, quy định về quản lý và sử dụng đất kết hợp đa mục đích, đất ở kết hợp với thương mại, dịch vụ; đất nông nghiệp kết hợp với thương mại, dịch vụ; đất quốc phòng, an ninh kết hợp với kinh tế; đất dự án du lịch có yếu tố tâm linh; đất xây dựng công trình trên không, công trình ngầm, đất hình thành từ hoạt động lấn biển.

Thứ chín, đẩy mạnh cải cách hành chính, chuyển đổi số trong lĩnh vực quản lý và sử dụng đất; bảo đảm quản lý, vận hành, kết nối và chia sẻ thông tin tập trung, thống nhất từ trung ương đến địa phương. Đồng thời tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với giám sát, kiểm soát quyền lực.

Thứ mười, đổi mới, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm; giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai.

Nhiều ý kiến tâm huyết đóng góp cho dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi)

Bàn về vấn đề kiểm soát quyền Nhà nước trong thực thi quyền đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai, PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến, Trường Đại học Luật Hà Nội cho biết, trong Dự thảo Luật đất đai (sửa đổi) có bổ sung thêm quyền và nghĩa vụ của công dân. Theo vị chuyên gia, chế độ sở hữu toàn dân về đất đai và thực thi quyền đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai từ trước đến nay luôn nhận được sự quan tâm nghiên cứu, tìm hiểu của giới nghiên cứu nói chung cũng như các nhà luật học nói riêng. Bởi lẽ, vấn đề này chi phối đến toàn bộ quá trình quản lý và sử dụng đất đai ở nước ta.

Đặt trong bối cảnh Dự thảo Luật Đất đai năm 2013 sửa đổi đang tổ chức lấy ý kiến nhân dân, việc soi chiếu các quy định về sở hữu toàn dân đối với đất đai tiếp cận dưới khía cạnh kiểm soát quyền lực nhà nước trong thực thi quyền đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai là việc làm cần thiết, có ý nghĩa nhằm đưa ra góp ý hoàn thiện góp phần nâng cao chất lượng của Dự thảo Luật quan trọng này.

PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến chia sẻ, Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam có vai trò đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai; trong khi nhiều nhà nước trên thế giới không có vai trò này. Nhà nước với tư cách là một tổ chức chính trị - quyền lực tham gia vào các quan hệ pháp luật nhằm đại diện, bảo vệ cho lợi ích của xã hội, của toàn thể nhân dân. Nhà nước thực hiện chức năng quản lý đất đai vừa với vai trò đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai vừa với vai trò là tổ chức quyền lực công được nhân dân trao quyền quản lý xã hội.

Theo đó, để Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) được hoàn thiện hơn, PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến kiến nghị với ban soạn thảo cần bổ sung cơ chế để giám sát Chính phủ và Uỷ ban Nhân dân các cấp cấp trong việc thực thi quyền đại diện sở hữu toàn dân về đất đai cụ thể hơn, qua đó giám sát quá trình thực thi pháp luật về đất đai ở địa phương.
Bổ sung thêm, PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến cho rằng, tại dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Bộ Tài nguyên và Môi trường đề xuất bổ sung 1 điều quy định về vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên trong tham gia xây dựng, phản biện chính sách pháp luật về đất đai.

Trong đó, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp vừa được tham gia xây dựng bảng giá đất, tham gia vào hội đồng thẩm định giá đất vừa có quyền giám sát về quản lý và sử dụng đất đai.

PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến cho rằng không nên cho Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nêu ý kiến về trường hợp cần thiết phải thu hồi đất, phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, trường hợp cưỡng chế khi thực hiện thu hồi đất; tham gia vào xây dựng bảng giá đất, hội đồng thẩm định giá đất;… vì theo quan điểm của ông Tuyến “vừa thẩm định giá, vừa có quyền bỏ phiếu, vừa giám sát thì rất khó”.

Do đó, để đảm bảo tính công bằng, minh bạch, vị chuyên gia khuyến nghị ban soạn thảo Luật Đất đai (sửa đổi) cần xem xét lại về vai trò và trách nhiệm của Uỷ ban Mặt trận Tổ Quốc để đưa ra phương án tối ưu, nhằm phát huy hiệu quả giám sát của cơ quan quản lý này một cách tốt nhất.

Liên quan đến giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện các dự án đầu tư và sự cần thiết phải sửa đổi và bổ sung, bà Tống Thị Thanh Nam, Viện Pháp luật và Kinh tế ASEAN, Hội Luật gia Việt Nam chia sẻ: Đây là một trong các hình thức mà nhà nước trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất. Cơ sở để được giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất là xem xét về nhu cầu sử dụng đất thể hiện trong dự án đầu tư hoặc đơn xin giao đất, thuê đất của tổ chức, cá nhân; kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Kể từ khi có hiệu lực thi hành đến nay, việc giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất đã được thực hiện, đáp ứng yêu cầu sử dụng đất cho phát triển kinh tế, xã hội của địa phương; sàng lọc được các nhà đầu tư kém năng lực hạn chế đáng kể việc giao đất, cho thuê đất,...

Tuy nhiên, theo bà Tống Thị Thanh Nam, giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện các dự án đầu tư Luật Đất đai năm 2013 vẫn còn đang tồn tại nhiều hạn chế, bất cập. Đi vào nội dung của vấn đề, bà cho biết, khi thực hiện tổ chức đấu giá, điều kiện đấu giá đất trong dự án đầu tư đã thể hiện nhu cầu sử dụng đất của dự án; người trúng đấu giá sẽ được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt kết quả trúng đấu giá. Do vậy, căn cứ để giao đất, cho thuê đất trong từng trường hợp sẽ khác nhau, tránh trùng lặp về thủ tục, yêu cầu chủ đầu tư các giấy tờ không cần thiết.

Theo bà Tống Thị Thanh Nam, Luật Đất đai năm 2013 chỉ quy định giao đất, cho thuê đất thông qua hình thức đấu giá quyền sử dụng đất, không quy định hình thức đấu thầu dự án có sử dụng đất. Trong khi đó, hình thức đấu thầu dự án có sử dụng đất là hình thức lựa chọn nhà đầu đầu tư trong các trường hợp cho thuê đất, dự án có quy mô diện tích sử dụng đất lớn, một số dự án đặc thù phù hợp hoạt động đấu thầu với quy định pháp luật đấu thầu, là hết sức cần thiết.

Trên thực tế việc cho thuê đất thường không qua hình thức đấu giá, mặc dù đã được quy định tại Điều 118 Luật Đất đai năm 2013. Cần có những quy định cụ thể về tiêu chí, điều kiện về dự án đầu tư có sử dụng đất phải thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất hoặc phải thực hiện đấu thầu để lựa chọn nhà đầu tư.

Cùng với đó, quy định về đấu giá quyền sử dụng đất khi giao đất, cho thuê để thực hiện dự án đầu tư, kinh doanh chưa cụ thể, dẫn đến tuỳ tiện trong áp dụng pháp luật, tạo kẽ hở cho việc tiêu cực, vi phạm pháp luật, thậm chí vi phạm hình sự.

Góp ý vào dự thảo Luật Đất đai sửa đổi, bà Tống Thị Thanh Nam cho rằng, Ban soạn thảo dự án Luật cần quy định chặt chẽ các trường hợp giao đất, cho thuê đất không thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng đất; quy định hình thức cho thuê đất trả tiền hàng năm và quy định cụ thể các trường hợp thuê đất trả tiền một lần phù hợp với tính chất, mục đích sử dụng đất, bảo đảm nguồn thu ổn định.

Đồng thời, nội dung giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện các dự án đầu tư cần tiếp tục lấy ý kiến đóng góp của nhân dân và chuyên gia để hoàn các quy định pháp luật, đảm bảo sau khi được thông qua đảm bảo tính khả thi, giảm thiểu nhất vướng mắc, khó khăn.

Ngoài ra, cần quy định cụ thể về tiêu chí khu vực quản lý nghiêm ngặt chuyển mục đích sử dụng đất, khu vực hạn chế chuyển mục đích sử dụng đất; điều kiện chuyển mục đích sử dụng đất ở khu vực bị hạn chế, làm cơ sở cho việc lập, phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và đây cũng là căn cứ cho phép chuyển mục đích sử dụng đất.

Tham gia góp ý kiến về điểm mới trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) về đăng ký đất đai và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất tiếp cận dưới khía cạnh quản lý Nhà nước về đất đai, Ths.NCS Phùng Thị Phương Thảo, Học viện Phụ nữ Việt Nam cho biết, một trong những điểm mới liên quan đến hoạt động này đó là quy định liên quan đến đăng ký đất đai, quy định liên quan đến việc người sử dụng đất, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất khi thực hiện các giao dịch đối với quyền sử dụng đất phải thực hiện hoạt động đăng ký giá đất theo quy định của Chính phủ.

Với góc nhìn cá nhân, bà Phùng Thị Phương Thảo cho rằng, đây là một quy định mới trong dự thảo nhằm kiểm soát giá đất trong các giao dịch về quyền sử dụng đất; nhằm hạn chế tình trạng kê khai không đúng giá trị thực trong các giao dịch về quyền sử dụng đất gây thất thu cho ngân sách Nhà nước trong thời gian qua. Tuy nhiên, trong Dự thảo hiện nay mới chỉ đang đưa ra phải đăng ký, còn quy định cụ thể về hoạt động đăng ký giá đất như thế nào thì đang chờ hướng dẫn. Do đó, bà Thảo đề xuất Chính phủ cần ban hành các quy định chi tiết, hướng dẫn thực hiện hoạt động đăng ký giá đất, tạo thuận lợi cho những người tham gia giao dịch làm sao để tránh tình trạng chỉ là thủ tục hành chính cản trở giao dịch.

Tại Hội thảo, các chuyên gia, các nhà khoa học cũng đã chia sẻ, thảo luận các nội dung liên quan tới quyền của người dân và cộng đồng dân cư trong quản lý và sử dụng đất đai, những vấn đề cần bổ sung trong Luật Đất đai 2013 sửa đổi; tích tụ, tập trung đất nông nghiệp và những vấn đề cần bổ sung trong Luật Đất đai 2013 sửa đổi; tiếp cận đất đai của các doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất kinh doanh…

Phát biểu kết luận phiên thứ nhất hội thảo, TS. Nguyễn Văn Quyền - Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam ghi nhận những ý kiến phát biểu, đóng góp của các chuyên gia, các nhà khoa học tại hội thảo về hoàn thiện chính sách về đất đai và phát triển thị trường quyền sử dụng đất. Đồng thời nhấn mạnh Luật Đất đai là một chuyên đề khó, phức tạp, thay mặt Hội Luật gia, TS. Nguyễn Văn Quyền hy vọng trong phiên thứ hai của Hội thảo Góp ý Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm, ý kiến đóng góp của các đại biểu, các chuyên gia để có thể góp ý cho Quốc hội với mục đích xây dựng một Luật Đất đai (sửa đổi) năm 2023 phạm vi hơn, đem lại lợi ích tốt hơn.

Thủy Nguyễn