Châu Âu và cuộc “chuyển đổi năng lượng” ngoạn mục

Theo Báo cáo Đánh giá điện năng Châu Âu do tổ chức tư vấn năng lượng Ember công bố ngày 31/1, sản lượng điện gió và điện mặt trời được tạo ra đã đạt kỷ lục trong năm 2022, chiếm 1/5 tổng sản lượng điện của EU (22%) và lần đầu tiên vượt qua điện khí (20%). 

Giảm áp lực từ khủng hoảng năng lượng

Phân tích của Tổ chức Ember cho thấy, châu Âu phải đối mặt với cuộc khủng hoảng kép trong lĩnh vực điện vào năm 2022. Ngay khi châu Âu cố gắng cắt đứt quan hệ với Nga - nhà cung cấp khí đốt lớn nhất của họ, thì châu Âu phải đối mặt với sản lượng thủy điện và điện hạt nhân thấp nhất trong ít nhất hai thập kỷ, gây ra thiếu hụt khoảng 7% tổng nhu cầu điện của châu Âu vào năm 2022.

Mức tăng trưởng kỷ lục về điện gió và điện mặt trời đã giúp 20 quốc gia trong khối Liên minh châu Âu bù đắp mức thiếu hụt từ thủy điện và điện hạt nhân. Sản xuất năng lượng mặt trời tăng nhanh nhất, với mức tăng kỷ lục 39 TWh (+24%) vào năm 2022 - gần gấp đôi kỷ lục trước đó - giúp EU tiết kiệm 10 tỷ Euro chi phí khí đốt.

Nhu cầu điện thấp hơn cũng giúp giảm mức thiếu hụt. Nhu cầu điện của EU đã giảm 7,9% trong quý cuối cùng của năm 2022 so với cùng kỳ năm trước (-56 TWh), gần tương đương với mức giảm khi lần đầu tiên áp dụng các biện pháp phong tỏa trên phần lớn châu Âu hồi giữa năm 2020. Thời tiết ôn hòa là một yếu tố quyết định, cùng với đó là áp lực về khả năng chi trả hóa đơn năng lượng. Người dân đã đoàn kết, cùng hành động để tiết kiệm và cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng trong thời kỳ khủng hoảng.

Sản lượng điện than ở EU đã giảm trong cả bốn tháng cuối năm 2022, giảm 6% so với cùng kỳ năm 2021. Mặc dù đã nhập khẩu thêm 22 triệu tấn than trong suốt năm 2022, nhưng EU chỉ sử dụng khoảng 1/3 trong số đó. Các quốc gia giữ vững cam kết loại bỏ dần than như trước cuộc khủng hoảng. Theo ông Alexandru Mustață, nhà vận động loại bỏ than đá thuộc tổ chức Europe Beyond Coal, sản lượng điện than của EU chỉ tăng ít ỏi (+7%) do sản lượng năng lượng mặt trời và năng lượng gió đạt kỷ lục. Điều này giúp EU vượt qua cuộc khủng hoảng năng lượng có thể xem như lớn nhất trong lịch sử.

Các số liệu từ Báo cáo mới cho thấy, việc sản xuất điện từ khí đốt tại châu Âu vẫn ổn định bất chấp giá cao kỷ lục. Điện khí tạo ra 20% điện năng của EU vào năm 2022. Tuy nhiên, xu hướng này dự kiến sẽ thay đổi mạnh mẽ trong năm tới.

Sản xuất khí đốt sẽ giảm kỷ lục vào năm 2023

Các dấu hiệu mới nhất từ ngành công nghiệp cho thấy, vào năm 2023, quá trình chuyển đổi sang năng lượng gió và năng lượng mặt trời của Châu Âu sẽ tăng tốc để đối phó với cuộc khủng hoảng năng lượng. Trong khi đó, sản lượng thủy điện cũng như điện hạt nhân của Pháp sẽ phục hồi. Do đó, phân tích của tổ chức Ember ước tính rằng việc sản xuất điện từ nhiên liệu hóa thạch có thể giảm mạnh 20% vào năm 2023, gấp đôi mức giảm kỷ lục trước đó vào năm 2020. Sản xuất điện than sẽ giảm, nhưng sản xuất điện khí, vốn dự kiến vẫn đắt hơn điện than ít nhất cho đến năm 2025, sẽ giảm nhanh nhất.

Dave Jones, chuyên gia hàng đầu về dữ liệu của Ember cho rằng: Châu Âu đã tránh được điều tồi tệ nhất của cuộc khủng hoảng năng lượng. Cú sốc năm 2022 chỉ gây ra một gợn sóng nhỏ đối với điện than nhưng lại tạo ra một làn sóng ủng hộ lớn đối với năng lượng tái tạo.

Quá trình chuyển đổi năng lượng sạch của châu Âu nổi lên từ cuộc khủng hoảng này mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Các nước châu Âu không chỉ cam kết loại bỏ dần than đá, mà giờ đây họ cũng đang cố gắng loại bỏ khí đốt. Cuộc khủng hoảng năng lượng chắc chắn đã đẩy nhanh quá trình chuyển đổi điện của châu Âu. Châu Âu đang hướng tới một nền kinh tế sạch, điện khí hóa và điều này sẽ được thể hiện đầy đủ vào năm 2023. Thay đổi đang diễn ra nhanh chóng và mọi người cần phải sẵn sàng cho điều đó.

Mức sụt giảm lớn trong phát điện từ nhiên liệu hoá thạch cũng dự kiến diễn ra vào năm 2023. Walburga Hemetsberger, Giám đốc điều hành của SolarPower Europe cho biết: Tốc độ tăng trưởng nhanh chóng của năng lượng mặt trời thực sự là nền tảng của quá trình chuyển đổi năng lượng. Vào năm 2023, với sự hỗ trợ tích cực của các bên, năng lượng mặt trời có thể sẽ phá vỡ nhiều kỷ lục hơn, giúp giảm nhu cầu năng lượng hóa thạch hơn nữa và đóng góp cho lộ trình của châu Âu hướng tới sử dụng 100% năng lượng tái tạo.

Elif Gündüzyeli, Chuyên gia chính sách năng lượng cao cấp tại tổ chức CAN châu Âu nhận định, báo cáo Đánh giá điện năng châu Âu năm 2023 chứng minh rằng việc giảm nhu cầu sử dụng điện kết hợp với tăng sản lượng điện gió và năng lượng mặt trời có thể thay thế nhiên liệu hóa thạch trong ngành điện. Không nên để đến khi xảy ra khủng hoảng khí đốt thì mới nắm bắt điều này. Các nhà đồng lập pháp châu Âu cần phải thúc đẩy làn sóng này và nhất trí về các mục tiêu cao hơn trong lĩnh vực tiết kiệm năng lượng và năng lượng tái tạo bền vững.

Khánh Ly