Báo động nhựa đang tích tụ nhiều trong đất nông nghiệp

Trái cây và rau phát triển trong nhà kính bên ngoài Bamako ở Mali. Ảnh: WB

Nhựa được sử dụng rộng rãi trong nông nghiệp, từ hạt giống được bọc nhựa đến màng bọc bảo vệ được sử dụng để điều chỉnh nhiệt độ đất và ngăn chặn sự phát triển của cỏ dại trên cây trồng. Những vật liệu tổng hợp này cũng có mặt trong phân bón sử dụng chất rắn sinh học trên các cánh đồng, đồng thời, có mặt trong các ống tưới, bao tải và chai lọ.

Tác động đến sức khỏe và đa dạng sinh học

Báo cáo cảnh báo, mặc dù, tất cả các sản phẩm này đã giúp tăng năng suất cây trồng, nhưng ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy, nhựa phân hủy đang làm ô nhiễm đất và ảnh hưởng đến đa dạng sinh học và sức khỏe của đất.

Hơn nữa, hạt vi nhựa, chẳng hạn như chất được sử dụng trong một số loại phân bón, cũng đang ảnh hưởng đến sức khỏe con người khi được chuyển sang con người thông qua chuỗi thức ăn.

Đồng tác giả của báo cáo, Giáo sư Elaine Baker từ Đại học Sydney (Australia) cho biết, việc tích tụ nhựa có thể có những tác động trên diện rộng đối với sức khỏe của đất, đa dạng sinh học và năng suất, trong khi tất cả những yếu tố này đều rất quan trọng đối với an ninh lương thực.

Các chuyên gia của UNEP giải thích, theo thời gian, các mảnh nhựa lớn có thể vỡ thành các mảnh dài dưới 5 mm và thấm vào đất. Những hạt vi nhựa này có thể thay đổi cấu trúc vật lý của đất và hạn chế khả năng giữ nước của nó. Chúng cũng có thể ảnh hưởng đến thực vật bằng cách làm giảm sự phát triển của rễ và sự hấp thụ chất dinh dưỡng.

Hiện tại, nguồn ô nhiễm vi nhựa lớn nhất trong đất là phân bón được sản xuất từ chất hữu cơ như phân chuồng. Mặc dù, những thứ này có thể rẻ hơn và tốt hơn cho môi trường, nhưng phân trộn với cùng hạt microspheres thường được sử dụng trong một số loại xà phòng, dầu gội đầu và các sản phẩm trang điểm.

Cây giống được bọc nilon. Ảnh: FAO

Mặc dù, một số quốc gia đã cấm hạt rỗng microspheres, nhưng các hạt vi nhựa khác vẫn tiếp tục xâm nhập vào hệ thống nước thông qua đầu lọc thuốc lá bỏ đi, các thành phần lốp xe và sợi quần áo tổng hợp.

Đề xuất giải pháp giảm nhựa trong đất nông nghiệp

Báo cáo nhấn mạnh nỗ lực đang được thực hiện để cải thiện khả năng phân hủy sinh học của polyme trong các sản phẩm nông nghiệp. Tuy vậy, một số màng bảo vệ - được sử dụng để ngăn mất độ ẩm - hiện đang được bán trên thị trường có thể phân hủy sinh học hoàn toàn và có thể làm phân trộn, điều này không phải lúc nào cũng đúng như vậy.

Hạt vi nhựa có rất nhiều kích cỡ, màu sắc và thành phần hóa học, bao gồm các dạng sợi, mảnh, viên, tấm hoặc bọt

Polyme sinh học không nhất thiết phân hủy sinh học, một số có thể độc hại như polyme từ nhiên liệu hóa thạch và giá của chúng vẫn còn là một vấn đề.

Các tác giả của báo cáo đề xuất giải pháp “cây trồng phủ đất” để che chắn đất. UNEP cảnh báo, các giải pháp dựa vào tự nhiên này có thể ngăn chặn cỏ dại, chống lại bệnh tật trên đất và tăng độ phì nhiêu của đất, nhưng có thể làm giảm sản lượng và tăng chi phí.

Cô gái chạy qua vùng đất nông nghiệp hoang vắng ở Sagaing (Mynmar). Ảnh: FAO

Bà Baker cho rằng, không có giải pháp nào trong số các giải pháp trên là hữu hiệu tuyệt đối, bởi nhựa không đắt và dễ sử dụng, khiến việc giới thiệu và bán các sản phẩm thay thế rất khó khăn.

Tuy vậy, bà khuyến nghị các chính phủ không khuyến khích việc sử dụng nhựa trong nông nghiệp, theo gợi ý của Liên minh châu Âu, vào đầu năm nay đã hạn chế một số loại polyme được sử dụng trong phân bón.

“Đã đến lúc áp dụng nguyên tắc phòng ngừa và phát triển các giải pháp mục tiêu để ngăn chặn dòng chảy nhựa từ nguồn và thải ra môi trường”, bà Baker nhấn mạnh.

Mai Đan