Cần tham khảo những chính sách tốt trên thế giới để quản lý thuốc lá thế hệ mới

Phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ ngành liên quan

Hút thuốc lá là một trong những tác nhân gây hại cho sức khỏe con người và Việt Nam hiện là một trong 15 quốc gia có mức tiêu thụ thuốc lá cao nhất thế giới. Ngoài thuốc lá điếu, nhiều loại hình thuốc lá mới (được gọi chung là thuốc lá thế hệ mới) đã xuất hiện theo sự phát triển của công nghệ.

Theo các chuyên gia, sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ ngành liên quan sẽ giúp bảo vệ giới trẻ khỏi sự tấn công của tội phạm buôn lậu, vừa đáp ứng quy luật cung - cầu, vừa giúp giảm gánh nặng cho tất cả các cơ quan chức năng. Trong đó, Bộ Y tế giảm tải được gánh nặng về sức khỏe (bệnh tật, tử vong) do thuốc lá điếu gây ra. Bộ Công Thương, Bộ Công an kiểm soát được vấn nạn hàng lậu hay hệ lụy ma túy trá hình dưới vỏ bọc thuốc lá điện tử lậu, từ đó, Bộ Giáo dục & Đào tạo cũng an tâm hơn về việc ngăn chặn các sản phẩm lậu, trá hình tấn công học đường….

Thuốc lá dạng nào cũng tác hại, nhiều quốc gia trên thế giới mong muốn có thể cấm hoàn toàn tất cả các sản phẩm thuốc lá, nhưng khi thuốc lá điếu độc hại nhất vẫn được kinh doanh hợp pháp trên toàn cầu thì không thể trì hoãn hay né tránh việc quản lý thuốc lá thế hệ mới. Nhất là việc chuyển đổi sang các sản phẩm giảm tác hại là nhu cầu có thật và chính đáng của 17 triệu người đang hút thuốc chưa thể cai được tại Việt Nam.

Theo PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Phổi Việt Nam, Chủ tịch Liên chi Hội Hô hấp TP. Hồ Chí Minh, cần phải quản lý thuốc lá thế hệ mới và tham khảo những chính sách quản lý tốt trên thế giới; quản lý chặt chẽ từng nào là do chính sách của của nước ta. Đồng quan điểm, ThS.BS. Lê Đình Phương - Bệnh viện FV cho rằng, nếu quản lý tốt thuốc lá làm nóng, sẽ rất có lợi cho cộng đồng, cho người bệnh, giải quyết được vấn đề sử dụng sai mục đích.

ThS.BS Vũ Văn Thành - Bệnh viện Phổi Trung ương cũng đồng tình, thuốc lá điện tử còn tràn lan chứng tỏ chúng ta chưa kiểm soát được vấn đề. Theo ông, cần phải quản lý tốt tất cả sản phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe, chứ không riêng thuốc lá thế hệ mới.

Tham khảo chính sách quản lý hiệu quả thuốc lá thế hệ mới

Bên cạnh việc phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành liên quan, để quản lý thuốc lá thế hệ mới hiệu quả, cũng cần tham khảo những sáng kiến, chính sách quản lý của nhiều quốc gia trên thế giới. Sau nhiều nghiên cứu, kiểm định khắt khe, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) xác định, thuốc lá điếu đốt cháy là sản phẩm gây hại cao nhất, cần được thay thế dần bởi các sản phẩm giảm tác hại hơn. Do vậy, FDA Hoa Kỳ đã lần lượt cấp phép kinh doanh cho các sản phẩm thuốc lá điều chỉnh nguy cơ, giảm phơi nhiễm với các chất gây hại lên cơ thể, bao gồm một sản phẩm thuốc lá làm nóng, một loại thuốc lá điện tử hệ thống đóng và một số sản phẩm thuốc lá sử dụng qua đường uống (oral tobacco) khác.

Các quốc gia châu Âu như Anh, Thuỵ Điển, Na Uy cũng áp dụng chính sách khuyến khích người hút thuốc lá điếu chuyển sang các sản phẩm ít độc hơn như thuốc lá điện tử, thuốc lá ngậm snus… Các nghiên cứu sau đó đều cho thấy, nhờ sớm đưa các sản phẩm này vào quản lý, tỷ lệ tử vong của nam giới, phụ nữ do thuốc lá đốt cháy giảm đáng kể, đồng thời tỷ lệ thanh thiếu niên tiếp cận với thuốc lá thế hệ mới lậu cũng rất thấp. Mặc dù các quốc gia này từng bắt đầu quản lý thuốc lá thế hệ mới với kinh nghiệm ít ỏi, nhưng từng bước nâng cao năng lực quản lý, phối hợp giữa việc lắng nghe khoa học và đánh giá khách quan tác động thực tiễn của sản phẩm đối với sức khỏe người dùng, sức khỏe cộng đồng, và cả những tác động ngoại ý (như việc thu hút giới trẻ hoặc người chưa từng hút thuốc)… Đến nay, các quốc gia này đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể.

Tại Châu Á, các nước Nhật Bản, Philippines, Trung Quốc… đều hợp thức hóa các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đã qua kiểm nghiệm như một giải pháp giảm tác hại thuốc lá điếu, và là công cụ bổ trợ cho chiến lược phòng chống tác hại thuốc lá toàn diện của quốc gia. Điển hình là trường hợp của Nhật Bản, xếp thuốc lá điện tử có chứa nicotine như một loại dược phẩm, chịu sự quản lý của Bộ Y tế, còn thuốc lá làm nóng là sản phẩm thuốc lá vì chứa nguyên liệu thuốc lá, đặt dưới sự kiểm soát của Bộ Tài chính với những quy định quản lý ít nghiêm ngặt hơn so với thuốc lá điếu thông thường.

Hiện các quốc gia như Mỹ, Anh, Nhật, New Zealand,... không cấm sản phẩm, vì cấm sẽ dẫn đến tình trạng buôn lậu khó kiểm soát. Thay vào đó, chính phủ các nước này chỉ cấm một số hương liệu tinh dầu, mùi vị gây thu hút giới trẻ và ngăn chặn giới trẻ không được phép tiếp cận sản phẩm bằng nhiều biện pháp, đặc biệt các quy định kinh doanh nghiêm ngặt đối với kênh bán lẻ.

Theo đánh giá mới nhất của Đại học King’s College London do Bộ Y tế và Chăm sóc xã hội Anh ủy quyền thực hiện, những người hút thuốc lá điếu chuyển sang sử dụng thuốc lá thế hệ mới sẽ giảm đáng kể “khả năng tiếp xúc với các chất độc hại gây ung thư, bệnh phổi và tim mạch”. Ngoài ra, chỉ có một tỷ lệ rất nhỏ, từ 0,6% - 0,7% những người chưa từng hút thuốc lá bắt đầu sử dụng thuốc lá thế hệ mới. Được biết, kết quả này dựa trên hơn 400 nghiên cứu khoa học đã được công bố trên toàn cầu.

Lion Shahab - Giáo sư Sức khỏe Tâm lý, Khoa Khoa học Hành vi & Sức khỏe, Viện Dịch tễ và Y tế Anh đánh giá, báo cáo trên sẽ giúp các nhà hoạch định chính sách và cơ quan y tế an tâm rằng, việc khuyến khích những người không thể cai thuốc lá chuyển đổi sang các sản phẩm giảm tác hại này sẽ có lợi cho sức khỏe cộng đồng.

Lan Chi