Khắc phục triệt để tình trạng tiêu cực, tham nhũng trong đấu thầu

Tiếp tục chương trình Phiên họp chuyên đề pháp luật, chiều 20/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi). Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên họp.

Sửa đổi 85 Điều, bổ sung mới 5 Điều, bãi bỏ 11 Điều

Thay mặt cơ quan soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày tóm tắt Tờ trình của Chính phủ về Dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi). Theo đó, dự thảo Luật được xây dựng trên cơ sở 5 nhóm chính sách trong Đề nghị xây dựng Luật đã được Quốc hội, Chính phủ thông qua, gồm 10 Chương, 92 Điều. So với Luật Đấu thầu năm 2013, Luật này đã sửa đổi 85 Điều, bổ sung mới 5 Điều, giữ nguyên 2 Điều, bãi bỏ 11 Điều.

Đối với nhóm các quy định sửa đổi, bổ sung nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác đấu thầu, bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, nhóm chính sách này sửa đổi, bổ sung quy định về công khai thông tin nhằm góp phần nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình của các bên có liên quan trong hoạt động đấu thầu, hạn chế tình trạng gian lận trong đấu thầu theo hướng: Công khai tất cả các thông tin trong hoạt động lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư, bao gồm cả thông tin về nội dung, kết quả thực hiện hợp đồng của nhà thầu, nhà đầu tư trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia và khuyến khích đăng tải trên các phương tiện thông tin đại chúng khác.

Đồng thời, thiết lập hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về nhà thầu để phục vụ cho việc đánh giá uy tín nhà thầu và chất lượng sử dụng của hàng hóa mà nhà thầu đã cung cấp, làm cơ sở loại bỏ các nhà thầu không có uy tín và hàng hóa không bảo đảm chất lượng hoặc không đáp ứng được nhu cầu sử dụng thực tế.

Dự án luật sửa đổi, bổ sung quy định về các trường hợp chỉ định thầu nhằm tạo cơ sở pháp lý và điều kiện thuận lợi để áp dụng trong các trường hợp cấp bách hoặc cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án lớn, trọng điểm. Sửa đổi, bổ sung quy định về thời gian trong đấu thầu nhằm bảo đảm tính công khai, minh bạch trong hoạt động đấu thầu, tạo sự chủ động, linh hoạt cho người có thẩm quyền, chủ đầu tư, bên mời thầu trong việc thực hiện các hoạt động đấu thầu, góp phần rút ngắn thời gian tổ chức đấu thầu cho từng dự án, gói thầu.

Bổ sung một số quy định về đấu thầu lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, trong đó áp dụng các hình thức mua sắm tiên tiến, thuận tiện dựa trên tính năng của hệ thống công nghệ thông tin như: chào giá ngược, mua sắm điện tử. Bổ sung quy định về kết nối, chia sẻ thông tin giữa Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia với các Hệ thống khác nhằm phục vụ công tác quản lý nhà nước về đấu thầu, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện hoạt động đấu thầu qua mạng, đồng thời tăng cường tính công khai, minh bạch, chống các hành vi thông đồng, gian lận trong đấu thầu.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cũng cho biết, dự thảo luật cũng sửa đổi nhóm các quy định nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý nhà nước về đấu thầu; phòng chống tiêu cực, tham nhũng, lãng phí trong hoạt động đấu thầu. Theo đó, dự thảo luật bổ sung quy định về các trường hợp người có thẩm quyền được phép đình chỉ, không công nhận kết quả lựa chọn nhà thầu, quyết định vô hiệu đối với các quyết định của chủ đầu tư, bên mời thầu trong trường hợp phát hiện có sai phạm trong hoạt động tổ chức lựa chọn nhà thầu nhằm nâng cao giá trị, hiệu lực pháp lý của việc xử lý vi phạm trong đấu thầu.

Sửa đổi, bổ sung một số quy định nhằm đẩy mạnh phân cấp, nâng cao tính chủ động, tự chịu trách nhiệm của các chủ đầu tư trong hoạt động đấu thầu theo hướng: Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phân cấp, ủy quyền cho cấp dưới, chủ đầu tư quyết định các nội dung trong đấu thầu thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Đảm bảo tính thống nhất, không chồng chéo giữa các luật

Trình bày Báo cáo thẩm tra Dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường lưu ý Luật Đấu thầu có liên quan đến nhiều Luật. Do vậy, phải bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong nội tại Luật và thống nhất với các luật khác có liên quan, trong đó có các luật đang trong quá trình sửa đổi Luật Dầu khí, Luật Đất đai, Luật Nhà ở. Đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát kỹ lưỡng, bảo đảm các quy định thống nhất, khả thi, không chồng chéo, mâu thuẫn.

Về ưu đãi trong lựa chọn nhà thầu, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội cho biết, đa số ý kiến Ủy ban Tài chính, Ngân sách thống nhất với những quy định ưu đãi trong lựa chọn nhà thầu quy định tại Điều 8 dự thảo Luật. Tuy nhiên, đề nghị Chính phủ rà soát quy định ưu đãi đối với hàng hóa sản xuất trong nước để bảo đảm phù hợp, không trái với các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Có nội dung ưu đãi quy định chung chung, không lượng hóa cụ thể khó áp dụng trong thực tế hoặc tùy nghi áp dụng, đề nghị cần rà soát quy định cụ thể các nội dung này.

Về các hành vi cấm, các hình thức lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư, đề nghị quy định rõ về hành vi đưa, nhận, môi giới hối lộ; có thể dẫn chiếu tới quy định Bộ Luật hình sự để thống nhất áp dụng trên thực tiễn; làm rõ phạm vi liên quan đến môi giới, hối lộ trong đấu thầu, hành vi thông thầu để phù hợp với thực tiễn hơn; quy định rõ về hành vi cản trở trong đấu thầu; cân nhắc quy định về hành vi “yêu cầu cụ thể về nhãn hiệu, xuất xứ hàng hóa trong hồ sơ mời thầu đối với gói thầu mua sắm hàng hoá”.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường, phương thức đấu thầu qua mạng trong thời gian qua đã mang lại hiệu quả nhiều mặt, tiết kiệm thời gian, kinh phí và tính minh bạch, công khai trong đấu thầu được tăng cường. Vì vậy, cần đẩy mạnh việc đấu thầu qua mạng, bổ sung các chính sách, sự đầu tư của nhà nước để hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật, nhân lực vận hành mạng đấu thầu quốc gia và quy định có tính bắt buộc thực hiện đấu thầu qua mạng.

Theo đó, đề nghị Chính phủ nghiên cứu bổ sung các quy định về: Đánh giá năng lực của tổ chức đấu thầu qua mạng để quy định lộ trình phù hợp bắt buộc đấu thầu qua mạng; Chính sách của nhà nước để đầu tư cho mạng đấu thầu quốc gia; Trách nhiệm của các Bộ có liên quan đối với an toàn của mạng đấu thầu quốc gia; Quy định về cơ sở dữ liệu, bảo đảm đấu thầu qua mạng an toàn, hiệu quả, có tính liên thông với các hệ thống khác…

Khắc phục triệt để tiêu cực trong đấu thầu

Tham gia thảo luận về dự án Luật, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đều tán thành về sự cần thiết sửa đổi Luật nhằm kịp thời khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật hiện hành; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật; góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong đấu thấu, lựa chọn nhà thầu và quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước. Các đại biểu cũng phát biểu làm rõ thêm những vấn đề “nóng” trong dự thảo Luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga nêu thực tế vừa qua nổi lên tình trạng về tham nhũng, tiêu cực, gian lận trong đấu thầu. "Trong đánh giá của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cũng đã chỉ ra việc tham nhũng xảy ra trong đấu thầu rất nhiều. Vậy khi có tham nhũng, tiêu cực trong đấu thầu thì có nguyên nhân nào do hệ thống pháp luật không, trong dự án Luật đấu thầu sửa đổi lần này quy định vấn đề này ở điều nào", Chủ nhiệm Lê Thị Nga đặt câu hỏi.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, phải nhận diện rõ vấn đề trong đấu thầu đầu tư công, phần lớn là do thủ tục hành chính nên dẫn đến kéo dài... Vậy khi sửa đổi luật lần này cần nhận diện rõ ở điều nào, khoản nào gây ách tắc dẫn đến đấu thầu kéo dài, phải chỉ rõ ra.

Nêu vấn đề thực trạng hiện nay kết quả giảm giá qua đấu thầu rất thấp. Theo lý giải của các cơ quan đưa ra đều viện cớ để sau đó chỉ định thầu. "Tình trạng “quân xanh, quân đỏ”, thông thầu, tham nhũng, tiêu cực thì luật khắc phục ở chỗ nào? Chắc chắn là có lỗ hổng thì mới diễn ra tình trạng này, và lỗ hổng hiện nay có phải ở luật không, hay ở khâu tổ chức thực hiện? Hổng ở đâu và bịt lỗ hổng như thế nào?”, Chủ tịch Quốc hội đặt vấn đề. Đồng thời cho rằng, lần sửa luật này cần luật hóa tất cả các khâu và công khai.

Liên quan đến việc đấu thầu tập trung, mua thuốc, cung cấp sản phẩm, dịch vụ công, nêu rõ thực trạng xã hội rất quan tâm đến vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đề nghị, cần phải báo cáo làm rõ trong quá trình tổ chức thực hiện đấu thầu thuốc, trang thiết bị y tế, tập trung trong thời gian vừa qua có những vấn đề gì mà tổ chức khó khăn? thậm chí Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo rất quyết liệt nhưng vẫn khan hiếm thuốc? Và trong luật phải khắc phục được vấn đề này không?

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cũng nêu rõ, thuốc và trang thiết bị y tế khó dự trù chính xác nhu cầu sử dụng. Việc tổ chức đấu thầu theo quy định của Luật mất nhiều thời gian nên có thể xảy ra thiếu thuốc, trang thiết bị y tế khi nhu cầu vượt dự trù ảnh hưởng đến quyền lợi bệnh nhân, chất lượng dịch vụ, vấn đề này cũng cần được dự tính trong dự thảo Luật. Liên quan đến việc thẩm định giá, đề nghị nghiên cứu điều chỉnh để kiểm soát được kết quả thẩm định giá.

Thanh Tùng