Ô nhiễm không khí ngày càng trầm trọng do nắng nóng và cháy rừng

Khí thải từ các nhà máy nhiệt điện than làm gia tăng ô nhiễm không khí ở Ulaanbaatar, Mông Cổ. Ảnh: ADB

Tổng thư ký WMO, ông Petteri Taalas cho biết, khi trái đất nóng lên, cháy rừng và ô nhiễm không khí liên quan ​​sẽ gia tăng, ngay cả trong bối cảnh kịch bản phát thải thấp. Ngoài các tác động đến sức khỏe con người, điều này cũng sẽ ảnh hưởng đến các hệ sinh thái khi các chất ô nhiễm không khí lắng đọng từ bầu khí quyển đến bề mặt Trái đất.

Dự đoán tương lai

Bản tin chất lượng không khí và khí hậu của WMO hàng năm đã cảnh báo rằng ô nhiễm kết hợp với biến đổi khí hậu sẽ tạo ra một “hình phạt khí hậu” đối với hàng trăm triệu người.

Theo Bản tin, ảnh hưởng của khói lửa cháy rừng năm ngoái đã làm tăng thêm các đợt nắng nóng của năm nay. Trong khi đó, ông Taalas chỉ ra các đợt nắng nóng ở châu Âu và Trung Quốc trong năm nay đã làm gia tăng ô nhiễm.

Ông cũng dự đoán sự gia tăng hơn nữa về tần suất, cường độ và thời gian của các đợt nắng nóng trong tương lai, có thể dẫn đến chất lượng không khí tồi tệ hơn, một hiện tượng được gọi là “hình phạt khí hậu”. Đây là hình phạt đề cập cụ thể đến sự gia tăng của biến đổi khí hậu khi nó tác động đến không khí mà con người hít thở.

Khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất về khí hậu - chủ yếu là châu Á - là nơi sinh sống của khoảng 1/4 dân số thế giới. Biến đổi khí hậu có thể làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm ôzôn, dẫn đến những tác động xấu đến sức khỏe của hàng trăm triệu người.

Bởi vì chất lượng không khí và khí hậu có mối liên hệ với nhau, những thay đổi của một bên không thể tránh khỏi gây ra những thay đổi ở bên còn lại. Quá trình đốt cháy hóa thạch cũng tạo ra nitơ oxit, có thể phản ứng với ánh sáng mặt trời để tạo thành khí ôzôn và nitrat. Đổi lại, những chất ô nhiễm không khí này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe hệ sinh thái, bao gồm nước sạch, đa dạng sinh học và lưu trữ carbon.

Đề xuất kịch bản phát thải carbon thấp

Ngoài báo cáo về tình trạng chất lượng không khí và mối liên hệ chặt chẽ của nó với biến đổi khí hậu, Bản tin đã chỉ ra một loạt các kết quả chất lượng không khí có thể xảy ra trong các kịch bản phát thải khí nhà kính cao và thấp. Báo cáo Đánh giá lần thứ 6 của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) cũng đưa ra các kịch bản về diễn biến của chất lượng không khí khi nhiệt độ tăng trong suốt thế kỷ này.

Nếu lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính vẫn ở mức cao, khiến nhiệt độ toàn cầu tăng 3 độ C so với mức tiền công nghiệp vào nửa sau của thế kỷ 21, mức độ ôzôn bề mặt dự kiến ​​sẽ tăng lên ở các khu vực bị ô nhiễm nặng, đặc biệt là ở châu Á. Trong đó, Pakistan, miền Bắc Ấn Độ và Bangladesh tăng 20% và phía Đông Trung Quốc tăng 10%.

Phát thải nhiên liệu hóa thạch sẽ gây ra sự gia tăng ôzôn, rất có thể sẽ kích hoạt sóng nhiệt, khuếch đại ô nhiễm không khí. Do đó, các đợt nắng nóng ngày càng trở nên phổ biến do biến đổi khí hậu, có khả năng tiếp tục làm suy giảm chất lượng không khí.

Để tránh điều này, IPCC đề xuất một kịch bản phát thải carbon thấp, có thể làm giảm hiện tượng nóng lên toàn cầu trước khi nhiệt độ giảm. Theo kịch bản này, trong tương lai, các hợp chất nitơ và lưu huỳnh cũng sẽ giảm từ khí quyển xuống bề mặt Trái đất, nơi chúng có thể gây hại cho các hệ sinh thái.

Các trạm quan sát của WMO trên khắp thế giới sẽ theo dõi phản ứng của chất lượng không khí và sức khỏe hệ sinh thái đối với việc giảm phát thải được đề xuất trong tương lai. Điều này có thể đánh giá hiệu quả của các chính sách nhằm hạn chế biến đổi khí hậu và cải thiện chất lượng không khí.

Mai Đan