Đề xuất giải pháp minh bạch đấu giá đất, chống thất thu thuế chuyển nhượng bất động sản

Tiếp tục Chương trình làm việc Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV, sáng ngày 1/6, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội tiến hành thảo luận tại Hội trường về kết quả thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và ngân sách Nhà nước năm 2021; Tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng.

Chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản

Đề cập đến vấn đề chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh và chuyển nhượng bất động sản, đại biểu Phan Thái Bình, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam cho rằng, thị trường chứng khoán và thị trường bất động sản giữ vai trò rất quan trọng đối với nền kinh tế. Hai thị trường này trong những năm qua phát triển mạnh mẽ, góp phần quan trọng trong sự phát triển kinh tế-xã hội chung của đất nước.

Tuy nhiên, vừa qua nhiều sai phạm lớn trong lĩnh vực này đã được phát hiện và đưa ra xử lý. Trong đó, nổi bất là việc khởi tố Chủ tịch Tập đoàn FLC, Tập đoàn Tân Hoàng Minh... Bên cạnh đó, tình trạng “2 giá” - giá giao dịch bất động sản thực tế cao hơn nhiều so với giá kê khai trên hợp đồng trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản, còn xảy ra phổ biến, gây thất thu ngân sách Nhà nước.

Theo đại biểu Phan Thái Bình, trước thực trạng này, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp đã có nhiều văn bản chỉ đạo cơ quan Thuế và các cơ quan liên quan thực hiện các biện pháp để tránh thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản. Hướng dẫn người dân và doanh nghiệp kê khai đúng giá thị trường bất động sản, bước đầu nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo nguồn thu ngân sách Nhà nước.

Tuy nhiên, theo đại biểu, các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính và cục Thuế thời gian qua chưa giải quyết được triệt để tận gốc vấn đề mà ngược lại đã làm phát sinh những hệ lụy bất lợi trong quá trình thực hiện. Cụ thể, theo quy định pháp luật, việc kê khai tính thuế giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo giá hợp đồng thực tế, trường hợp các hợp đồng không ghi giá hoặc giá ghi trên hợp đồng chuyển nhượng thấp hơn giá đất Nhà nước quy định thì giá tính thuế theo khung giá đất quy định.

“Như vậy, nguồn gốc thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản là sự kê khai không trung thực của một bộ phận người dân tham gia giao dịch bất động sản”, đại biểu Phan Thái Bình nhấn mạnh, đồng thời, cho rằng, bảng giá đất của các địa phương hiện nay không sát với giá thị trường, còn thấp hơn nhiều so với giá thực tế.

Mặt khác, cơ quan Thuế hiện nay không có cơ sở pháp lý rõ ràng để công nhận hoặc không công nhận mức giá kê khai trong hợp đồng công chứng là giá giao dịch thực tế. Vì vậy, việc áp dụng các biện pháp chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh bất động sản ở các địa phương là không thống nhất, mỗi nơi, mỗi người áp dụng một kiểu.

“Theo phản ánh của cử tri, một số cơ quan thuế ở các huyện có biểu hiện tùy tiện trong việc áp dụng giá tính thuế bất động sản. Nhiều nơi, cơ quan thuế yêu cầu người dân chấp nhận giá tính thuế cao hơn 1,2 đến 1,5 lần, thậm chí có nơi đến 2 lần giá nhà nước quy định mới được giải quyết hồ sơ.

Trường hợp giá trong hợp đồng thấp hơn mức chênh, cơ quan thuế ngâm hồ sơ mời lên làm việc nhiều lần, hoặc trả hồ sơ vì cho rằng giá ghi trong hợp đồng chưa sát với giá thị trường bất động sản. Tuy nhiên, căn cứ nào để xác định sát với giá thị trường bất động sản và áp dụng giá tính thuế cao hơn giá Nhà nước quy định thì cơ quan thuế không chỉ ra và không được trả lời rõ ràng, minh bạch”, đại biểu Phan Thái Bình nói.

Theo đại biểu Phan Thái Bình, tình trạng trên dẫn đến ở một số địa phương số hồ sơ chậm giải quyết quá hạn quá lớn, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, quyền lợi của người dân. Bên cạnh đó, một số cán bộ thuế có biểu hiện lạm quyền, nhũng nhiễu, gây khó khăn cho người dân. Trong quá trình giải quyết hồ sơ, người dân buộc phải chấp nhận tiêu cực để giải quyết hồ sơ được thuận lợi.

Về nguyên tắc, cá nhân kê khai giá chuyển nhượng bất động sản sai giá thực tế, thực hiện 2 giá thì phải chịu trách nhiệm trước pháp luật cả về hành chính và hình sự. Những hành vi gian lận này cần được phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm.

Tuy nhiên, thực tế, các chỉ đạo của Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, UBND một số tỉnh và các cơ quan liên quan trong thời gian qua về chống thất thu thuế kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản còn chung chung, chưa rõ ràng đã vô tình dẫn đến nguy cơ làm công cụ, phương tiện cho một số cơ quan Thuế và một số chủ thể khác như các văn phòng công chứng có điều kiện nhũng nhiễu, tạo thuận lợi cho tham nhũng, tiêu cực và gây khó khăn cho người dân và doanh nghiệp.

Từ thực tế trên, đại biểu Phan Thái Bình đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm hoàn thiện hành lang pháp lý về đất đai, về thuế, trong đó, quy định rõ nguyên tắc xác định giá đất theo giá thị trường. UBND các tỉnh, thành phố phải cập nhật đúng, đủ, kịp thời giá đất theo sát giá thị trường vào bảng giá Nhà nước để làm căn cứ tính thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản và tính chi phí bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất của người dân để đảm bảo công bằng, bình đẳng trong mối quan hệ này.

Bộ Tài chính, Tổng cụ Thuế cần quy định rõ ràng, cụ thể các biện pháp chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản theo đúng quy định của pháp luật để các cơ quan thuế địa phương thực hiện đảm bảo tính thống nhất, công khai, minh bạch tránh tình trạng lạm quyền, nhũng nhiễu gây khó khăn cho người dân và doanh nghiệp; góp phần đưa thị trườn bất động sản phát triển lành mạnh.

Ngăn ngừa “quân xanh quân đỏ”, thắng thầu bỏ cọc trong đấu giá đất

Phát biểu tại Hội trường về hiện tượng “quân xanh quân đỏ”, thông đồng dìm giá, thắng thầu bỏ cọc, đánh võng giá đất thời gian qua, đại biểu Nguyễn Thị Thủy, Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Kạn cho biết, trong đấu giá đất, việc “bỏ cọc” không còn là chuyện hiếm ở nước ta với muôn vàn lý do. Vừa qua, không ít nhà đầu tư lợi dụng chiêu trò: thắng ở mức đấu giá cao chót vót sau đó bỏ cọc để kích giá đất, thổi giá đất nhằm thao túng thị trường, làm lợi cho một nhóm thiểu số. Việc trả giá quá cao rồi bỏ cọc như vừa qua đã để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy, điển hình như vụ việc ở Thủ Thiêm, ngay sau cuộc đấu giá đất, nhiều nhà đầu tư đã lợi dụng giá trúng thầu – thực chất là giá ảo, để té nước theo mưa, đẩy giá đất, giá nhà tại TP. Hồ Chí Minh lên cao, kịp thời bán ra một số lượng lớn nhà, đất mà họ đã mua gom trước đó. Có những nhà đầu tư còn lợi dụng để nâng giá trị cổ phiếu, trái phiếu của mình. Nguy hiểm hơn, có người còn lợi dụng để “đánh võng” giá trị bảo đảm của các khoản vay ngân hàng mà nếu thực hiện chót lọt có thể rút ruột các ngân hàng.

“Đáng lưu ý việc gía đất được đẩy lên quá cao, chủ yếu là giá ảo sẽ khiến giấc mơ “an cư” của những người có thu nhập thấp ngày càng trở nên xa vời”, đại biểu Nguyễn Thị Thủy nói.

Bên cạnh tình trạng thổi giá đất là tình trạng “quân xanh quân đỏ”, thông đồng dìm giá. Việc bắt tay nhau để dìm giá, mua rẻ tài sản của Nhà nước nhất là đất đai diễn ra tại nhiều phiên đấu giá. Việc thông đồng có thể diễn ra giữa những người tham gia đấu giá với nhau, còn lại là “quân xanh quân đỏ’ để làm tường cho một nhà đầu tư đã định sẵn trúng thầu với giá rẻ. Giá trị thực của nhiều lô đất đã bị những “quân xanh quân đỏ” này dìm xuống.

Thực tế, việc dìm giá còn có thủ đoạn sử dụng xã hội đen để đe dọa những người tham gia đấu giá khiến họ sợ hãi, bỏ cuộc, rút hồ sơ. Khi đó, cuộc đấu giá thực chất chỉ còn một người tham gia, “một mình một chợ”, những người khác chỉ là những “quân xanh” của chúng. Lúc này, giá của những lỗ đất như thế nào là do các đối tượng này thao túng và gần như đã được định sẵn, thường thấp hơn nhiều so với giá thị trường hoặc cao hơn giá khởi điểm không đáng kể.

“Những thủ đoạn này đã gây thiệt hại lớn cho tài sản nhà nước. Không chỉ đơn thuần là những vi phạm quy định đấu giá, đấu thầu”, đại biểu Nguyễn Thị Thủy nhấn mạnh.

Mặt khác, hiện còn tình trạng bắt tay ngầm rút ruột của Nhà nước. Ở mức độ vi phạm đơn giản, hoạt động này phải có tay trong, cung cấp thông tin thì mới tổ chức quây thầu, vây thầu để trúng với giá rẻ. Ở mức độ nghiêm trọng hơn, đó là sự cấu kết của những người có thẩm quyền để tạo các nhóm lợi ích rút ruột của Nhà nước tại các phiên đấu giá.

Một vi phạm khác là tình trạng móc ngoặc trong thẩm định giá. Theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy, thẩm định giá là khâu quan trọng trong đấu giá đất. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, hiện nay cơ chế kiểm soát khâu này còn lỏng lẻo. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến những sai phạm trong thẩm định giá nói chung và thẩm định giá đất nói riêng thời gian qua. Thực tế cho thấy, nhiều gói mua sắm trang thiết bị công được thẩm định với giá rất cao, trong khi nhiều lô đất đưa ra đấu giá lại có giá thẩm định rất rẻ. Mục đích cuối cùng của các hoạt động này là để rút ruột, gây thiệt hại cho Nhà nước, làm lợi cho một nhóm thiểu số.

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy cho rằng, những chiêu trò “quân xanh quân đỏ”, thông đồng dìm giá, thắng thầu bỏ cọc, đánh võng giá đất, thổi giá đất lên trên đã gây ra nhiều hệ lụy rất lớn với nền kinh tế đất nước, cần mạnh tay xử lý,

Trên cơ sở những phân tích trên, đại biểu Nguyễn Thị Thủy kiến nghị Chính phủ cần có biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn nữa, tăng cường chỉ đạo thanh tra, kiểm tra thường xuyên hơn. Đồng thời, kiến nghị Bộ Công an chọn một số phiên đấu giá đất có nhiều dư luận vừa qua để xác minh, điều tra làm rõ nhằm tăng tính răn đe, phòng ngừa vi phạm trong hoạt động này.

Thanh Tùng - Khương Trung