Bộ TN&MT dự kiến trình Chính phủ điều chỉnh quy trình vận hành liên hồ chứa

Ông Trần Hồng Thái, Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV cho biết, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang rà soát, dự kiến sẽ trình Thủ tướng Chính phủ xem xét ban hành một Quyết định điều chỉnh chung, trong đó sẽ sửa đổi một số điều của các quy trình vận hành liên hồ trên một số lưu vực sông để giải quyết một số bất cập chung của các quy trình.

Điều tiết linh hoạt dòng chảy 11 lưu vực sông lớn

Trong thời gian qua, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã xây dựng, hoàn thiện và trình Thủ tướng ban hành 11 Quy trình vận hành liên hồ chứa trên 11 lưu vực sông lớn, quan trọng. 

Hiện có tới 134 hồ chứa, đập dâng trên 11 lưu vực sông được điều tiết, vận hành theo quy định này. Trong đó, có 37 hồ chứa quy định dung tích phòng lũ với tổng dung tích phòng lũ khoảng 12 tỷ m3 (khoảng 22% dung tích toàn bộ các hồ) và trường hợp xảy ra lũ thì dung tích này tối đa đạt 13 tỷ m3 (khoảng 24% dung tích toàn bộ các hồ).

Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV Trần Hồng Thái cho biết,  sau khi 11 Quy trình vận hành liên hồ chứa được ban hành, ngoài việc thanh tra, kiểm tra định kỳ, đột xuất việc thực hiện quy trình, Bộ Tài nguyên và Môi trường còn yêu cầu các đơn vị xây dựng hệ thống thông tin dữ liệu vận hành hồ. Đồng thời, chỉ đạo các cơ quan chuyên môn thường xuyên cung cấp các bản tin dự báo, cảnh báo kịp thời đến các địa phương, các chủ hồ; đôn đốc việc nghiêm túc thực hiện các quy định của Quy trình vận hành liên hồ chứa.

Thời gian qua, Bộ cũng cử các đoàn công tác đi khảo sát thực tế tại các vùng bị ngập, lụt tại một số tỉnh, thành phố như TP. Đà Nẵng, Quảng Nam, Thừa Thiên Huế...  Hỗ trợ, giải đáp, tháo gỡ các vướng mắc trong việc điều hành hồ chứa.

Với việc vận hành theo 11 quy trình vận hành liên hồ chứa trên 11 lưu vực sông lớn, quan trọng, trong các năm qua các hồ chứa đã tham gia cắt, giảm lũ đáng kể cho hạ du. Trong các đợt mưa lũ lịch sử  vừa qua, các tỉnh Miền Trung và Tây Nguyên ) đã cắt, giảm lũ, giảm ngập lụt cho hạ du rất hiệu quả.  Cụ thể: cắt giảm đỉnh lũ từ 30 đến 98% (tùy từng cơn lũ), cắt giảm tổng lượng lũ từ 30-80% tổng lượng lũ (một số cơn lũ cắt được 85-92%).  Các hồ chứa cũng tham gia vận hành, điều tiết, bổ sung một lượng nước tương đối lớn cho hạ du trong mùa cạn; góp phần quan trọng trong việc bảo đảm nguồn nước cấp nước cho các ngành sử dụng nước, giảm thiểu khá lớn hiệt hại do hạn hán gây ra.

Xây dựng quy chế phối hợp chặt chẽ

Bên cạnh những kết quả đạt được, Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV Trần Hồng Thái cho rằng, quá trình thực hiện Quy trình vận hành liên hồ chứa trong thời gian qua cũng bộc lộ một số hạn chế. Đó là, công tác phối hợp, chia sẻ thông tin, dữ liệu vận hành giữa các địa phương còn chưa hiệu quả; một số địa phương còn lúng túng trong công tác chỉ đạo, điều hành các hồ chứa; nhiều địa phương thiếu các công cụ hỗ trợ trong việc ra quyết định điều hành vận hành hồ chứa.

Ngoài ra, năng lực các hồ khu vực miền Trung, Tây Nguyên còn hạn chế, chỉ có thể cắt, giảm lũ cho các địa phương ở hạ du chịu ảnh hưởng bởi sự điều tiết của các hồ mà không thể giải quyết được các vấn đề lũ lụt phía hạ du trên toàn bộ lưu vực sông. Mặt khác, trên các lưu vực hiện nay còn có hàng nghìn công trình hồ chứa thủy lợi đơn mục tiêu khác, tuy nhiên các công trình này chủ yếu là tràn toàn tuyến, rất ít công trình có cửa van điều tiết nên khả năng điều tiết lũ là rất hạn chế so với tổng lượng lũ trên lưu vực.

Thực hiện nhiệm vụ được giao tại Thông báo số 333/TB-VPCP ngày 10/12/2021 của Văn phòng Chính phủ về kết luận của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại cuộc họp về khắc phục hậu quả mưa lũ tại các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên, ngày 7/1/2022, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có văn bản số 100/BTNMT-TNN gửi Ban Chỉ huy PCTT&TKCN các tỉnh, các chủ hồ báo cáo cụ thể các nội dung về công tác chỉ đạo, ban hành lệnh đối với các hồ chứa và các kiến nghị liên quan đến sửa đổi, bổ sung các quy trình. Qua đó, Bộ đã nhận được ý kiến của 10 Ban Chỉ huy, 41 chủ hồ và ý kiến của các cơ quan, đơn vị liên quan.

Để giải quyết những tồn tại, bất cập của các quy trình, Bộ Tài nguyên và Môi trường dự kiến sẽ trình Thủ tướng Chính phủ xem xét ban hành Quyết định điều chỉnh chung quy. Việc điều chỉnh, bổ sung theo hướng linh hoạt để thích nghi với biến đổi khí hậu, bảo đảm hài hòa trong tích nước phục vụ sản xuất điện và cấp nước hạ du. Đặc biệt là bổ sung cơ chế phối hợp vận hành, cung cấp thông tin, dữ liệu... Ngoài ra, Bộ đang nghiên cứu, đề xuất Thủ tướng Chính phủ cho phép điều chỉnh tạm thời chế độ vận hành các nhà máy thủy điện từ nay đến hết mùa cạn năm 2022, vận hành linh hoạt các hồ chứa thủy điện trong điều kiện thiếu hụt điện than và phù hợp với việc huy động các nhà máy điện mặt trời.

Ông Trần Hồng Thái cũng kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các địa phương trong thời gian trước mắt thành lập các Trung tâm điều hành vận hành liên hồ chứa (theo hướng xã hội hóa các nguồn nước, huy động đóng góp của các chủ hồ,…) có đầy đủ, năng lực, công cụ để vận hành, điều tiết, giám sát vận hành. Đối với mùa cạn, cần có giải pháp thay đổi cơ cấu cây trồng, mùa vụ, giải pháp tích trữ nước nội đồng, nhằm sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, phù hợp với nguồn nước, năng lực của các hồ chứa trên lưu vực.

Các địa phương, chủ hồ cũng cần xây dựng quy chế phối hợp chặt chẽ để tổ chức thực thi quy trình đảm bảo an toàn hiệu quả cao. Rà soát toàn diện các quy trình đơn hồ các hồ thủy điện, thủy lợi, bổ sung thêm các nhiệm vụ tham gia cắt, giảm lũ trong mùa lũ và cấp nước cho hạ du trong mùa cạn.

Thanh Tùng