Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận về báo cáo giám sát sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, xã

Tinh gọn bộ máy, tiết kiệm chi ngân sách

Trình bày Báo cáo kết quả bước đầu việc thực hiện giám sát chuyên đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 (khóa XII) Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả và Nghị quyết số 37-NQ/TW của Bộ Chính trị về sắp xếp các đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện và cấp xã; ngày 12/3/2019, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14 về sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã.

Trên cơ sở đó, trong giai đoạn 2019-2021, Chính phủ đã trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành tổng cộng 48 nghị quyết về việc sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã của 45 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Trong số 45 tỉnh, thành phố đã thực hiện sắp xếp ĐVHC trong giai đoạn 2019-2021 thì đa số các địa phương (30/45 tỉnh, thành phố) thuộc khu vực từ Thừa Thiên - Huế trở ra là có nhiều ĐVHC được sắp xếp; 15 tỉnh, thành phố còn lại ở khu vực phía Nam có số lượng ĐVHC được sắp xếp không lớn.

Về tình hình thực hiện chủ trương sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2019 – 2021, Đoàn giám sát nhận thấy, nhờ thực hiện tốt công tác quán triệt, triển khai thực hiện chủ trương, pháp luật về sắp xếp ĐVHC nên việc sắp xếp ĐVHC ở đa số địa phương đã bảo đảm đúng quan điểm, mục tiêu, nguyên tắc, quy trình và tiến độ theo kế hoạch, tạo sự đồng thuận cao trong các tầng lớp nhân dân. Thực tiễn đã cho thấy, nơi nào có sự quyết tâm, vào cuộc của cả hệ thống chính trị, đặc biệt là sự quyết liệt chỉ đạo của cấp ủy (đặc biệt là đồng chí Bí thư Tỉnh ủy, Thành ủy) thì nơi đó làm rất tốt việc sắp xếp ĐVHC. Kết quả là, trong giai đoạn 2019 - 2021, cả nước đã thực hiện sắp xếp 21 ĐVHC cấp huyện và 1.056 ĐVHC cấp xã, qua đó giảm được 08 ĐVHC cấp huyện và 561 ĐVHC cấp xã.

Tuy nhiên, việc sắp xếp ĐVHC ở một số địa phương có chậm hơn so với tiến độ theo kế hoạch. Trách nhiệm trong việc chậm trễ này có phần là do nhận thức của các cấp ủy, chính quyền địa phương về công tác sắp xếp ĐVHC còn chưa đầy đủ và hạn chế; chưa thật sự chủ động, quyết liệt trong việc triển khai thực hiện chủ trương, quy định về sắp xếp ĐVHC trên địa bàn.

Đánh giá hiệu quả của việc sắp xếp ĐVHC, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đã tinh gọn thông qua việc giảm được 8 ĐVHC cấp huyện và 561 ĐVHC cấp xã; 3.437 cơ quan, tổ chức ở cấp xã và 429 cơ quan, tổ chức ở cấp huyện. Đồng thời, đã rà soát, bố trí sử dụng những cán bộ, công chức có năng lực, trình độ của các cơ quan, tổ chức, đơn vị trong hệ thống chính trị của các ĐVHC cấp huyện, cấp xã mới hình thành sau sắp xếp và thực hiện tinh giản đối với những người không đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ; đã chủ động thực hiện sắp xếp, sáp nhập các thôn, tổ dân phố chưa đủ tiêu chuẩn theo quy định.

Về ngân sách Nhà nước, theo báo cáo của Chính phủ, đã tiết kiệm chi ngân sách nhà nước trong giai đoạn 2019 - 2021 khoảng 2.008,63 tỷ đồng, trong đó, giảm chi hoạt động của chính quyền cấp huyện, cấp xã là 1.132,63 tỷ đồng và giảm chi phụ cấp người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố khoảng 876 tỷ đồng.

Tuy nhiên, cũng do thời gian thực hiện còn ngắn nên ở một vài địa phương, tổng kinh phí tiết kiệm được do thực hiện sắp xếp chưa được thể hiện rõ do nguồn kinh phí tiết kiệm được chưa bảo đảm đủ cho việc chi các chính sách hỗ trợ cán bộ, công chức, viên chức dôi dư sau sắp xếp. Về vấn đề này, Đoàn giám sát sẽ trực tiếp làm việc với địa phương để tìm hiểu cụ thể tình hình.

Về hiệu quả của công tác quản lý Nhà nước, theo báo cáo của các địa phương, sau khi thực hiện sắp xếp ĐVHC, việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan nhà nước, các đơn vị sự nghiệp công lập sau khi sắp xếp ĐVHC cơ bản đạt kết quả tốt, bảo đảm các chỉ tiêu đề ra; đồng thời, công tác quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn đều được bảo đảm.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng, để có cơ sở phân tích, đánh giá sâu hơn về hiệu quả của việc sắp xếp ĐVHC trên từng khía cạnh, Đoàn giám sát đã có văn bản đề nghị Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Bộ Tài chính, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng cung cấp thêm thông tin liên quan cho Đoàn giám sát.

Trên cơ sở tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm việc thực hiện sắp xếp ĐVHC giai đoạn 2019 - 2021, ông Hoàng Thanh Tùng cho biết, Chính phủ có 4 kiến nghị, đề xuất về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 653 trong khi chưa có văn bản mới thay thế; việc sửa đổi các quy định của pháp luật về tiêu chuẩn của ĐVHC, phân loại đô thị và sắp xếp ĐVHC; việc kéo dài thời hạn đánh giá lại phân loại đô thị từ 5 năm thành từ 5 - 10 năm đối với các ĐVHC đô thị và việc xây dựng Đề án sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030.

Cần báo cáo đánh giá thêm

Phát biểu tại Phiên họp, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản tán thành với Báo cáo kết quả bước đầu của Đoàn giám sát và cho rằng, việc thực hiện sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã là một chủ trương rất lớn, nhằm tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức theo Nghị quyết 39- NQ/TW của Bộ Chính trị. Để thực hiện chủ trương này, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 37-NQ/TW về sắp xếp các ĐVHC cấp huyện và cấp xã.

Theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, điều kiện cần để thực hiện sắp xếp các ĐVHC cấp huyện và cấp xã là dựa vào tiêu chí về diện tích, dân số, điều kiện đủ là phải căn cứ vào vị trí địa lý, hoàn cảnh lịch sử, phong tục tập quán, dân tộc, tôn giáo, kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh. Quá trình làm cần bảo đảm sự đồng thuận của nhân dân. Mục tiêu cuối cùng là tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, tiết kiệm kinh phí, tiết kiệm biên chế. Mỗi địa phương khi thực hiện sắp xếp đều phải ban hành Đề án riêng, rất công phu, đánh giá tác động nhiều chiều.

Do vậy, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, mục tiêu của Đoàn giám sát hướng đến cũng là đánh giá sự đồng thuận của nhân dân như thế nào, hiệu quả tổng hợp ra sao: năng lực hệ thống chính trị nâng lên như thế nào? Phát triển kinh tế - xã hội ra sao? Bảo đảm quốc phòng - an ninh như thế nào? Điều kiện cung cấp dịch vụ công có phù hợp với đặc thù từng địa phương, từng đơn vị?

Chủ tịch Quốc hội đề nghị Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các bộ phụ trách trực tiếp, liên quan đến lĩnh vực này như Bộ Nội vụ, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng có báo đánh giá thêm. Ban Công tác đại biểu đánh giá về công tác bầu cử đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân ở các ĐVHC được sắp xếp như thế nào? Từ đó, rút được kinh nghiệm gì? Đáng lưu ý, thông qua đó, đánh giá, mục tiêu của Nghị quyết 1210/2016/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị và Nghị quyết 1211/2016/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của ĐVHC và phân loại ĐVHC đã phù hợp chưa, kiến nghị sửa đổi như thế nào cho phù hợp? Đánh giá việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14 về sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã, có gì cần rút kinh nghiệm không? Hay các Nghị định của Chính phủ đã phù hợp chưa?

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng cho rằng, cần đánh giá sâu sắc và kỹ lưỡng hơn về vấn đề: báo cáo kết quả bước đầu có nêu đã tiết kiệm được kinh phí, nhưng tiết kiệm ở chỗ nào? Chi thường xuyên hàng năm, dự toán ngân sách Trung ương, địa phương bố trí có giảm được không? Hay "giảm chỗ này, lại tăng chỗ kia"? Sắp xếp lại ĐVHC cấp huyện, cấp xã lại phải xây dựng trụ sở làm việc mới, có trường hợp trụ sở cũ lại bỏ không?

“Giám sát phải rất cụ thể, tránh nói chung chung. Biên chế giảm thì chủ yếu nằm ở tỉnh nào, tại sao địa bàn này giải quyết được vấn đề biên chế, tỉnh kia không thể thực hiện được? Qua đó, phát hiện nơi nào làm tốt, nhân rộng, nơi nào có khuyết điểm, thiếu tinh thần trách nhiệm. Có nơi nào nóng vội, duy ý chí không? Đơn cử một xã nông thôn mới ghép với xã không phải nông thôn mới thành xã gì? Rất nhiều vấn đề phải trả lời và phải sát với thực tiễn cơ sở, sát với người dân”, Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Thanh Tùng