Cần nghiêm trị “kẻ cầm đầu” trong xử lý tội phạm về động vật hoang dã

Nhiều bước tiến tích cực

Ngày 15/12, bà Bùi Thị Hà – Phó giám đốc ENV cho biết, qua phân tích 111 vụ án hình sự về ĐVHD được ghi nhận trong năm 2020, ENV nhận thấy có nhiều chuyển biển tích cực trong công tác xử lý tội phạm về ĐVHD của các cơ quan chức năng tại Việt Nam. Cụ thể, trong năm 2020, ENV ghi nhận 105/111 vụ án hình sự liên quan đến ĐVHD có các đối tượng vi phạm bị bắt giữ, chiếm 94,6%. Đây là tỷ lệ cao nhất từ trước đến nay khi so sánh với giai đoạn năm 2015-2019, chỉ đạt 87%.

Trong đó, công tác xử lý tội phạm về ĐVHD tính đến tháng 6/2021, có 63/105 vụ án được phát hiện năm 2020 có đối tượng bị bắt giữ được đưa ra xét xử (đạt 60%). Hiện vẫn còn 42 vụ án được phát hiện trong năm 2020 đang được các cơ quan chức năng xem xét xử lý hình sự. ENV cho rằng do ảnh hưởng của dịch COVID-19 khiến quá trình điều tra và xử lý của nhiều vụ án hình sự bị chậm trễ.

Một vụ bắt giữ sừng tê giác được Cục Hải quan TP Đà Nẵng thực hiện vào tháng 7/2021

Mức hình phạt trung bình áp dụng với đối tượng phạm tội trong các vụ án hình sự về ĐVHD được phát hiện năm 2020 là 4,38 năm năm tù. Tỷ lệ các vụ án có đối tượng bị áp dụng hình phạt tù trong năm 2020 là 51%, không chênh lệch với tỷ lệ năm 2019 (50%). Tuy nhiên, mức hình phạt tù trung bình tăng cao kể từ năm 2015 đến nay khẳng định lập trường ngày càng cứng rắn hơn của các cấp toà án trong quá trình xét xử tội phạm về ĐVHD.

Đây là điểm sáng tích cực trong công tác đấu tranh chống tham nhũng bởi các đối tượng này đã không thể dùng những đồng tiền bất chính hay dựa vào các mối quan hệ để thoát án tù. Tuy nhiên, nước ta vẫn tiếp tục bị quốc tế đánh giá là quốc gia trung chuyển, thị trường tiêu thụ lớn và thiếu hành động sau các vụ bắt giữ ĐVHD quy mô lớn.

Vẫn còn nhiều thách thức

Tại toạ đàm “Công tác xử lý tội phạm về ĐVHD tại Việt Nam – Thành tựu và Thách thức”, các đại biểu cho rằng, cơ quan chức năng chưa thực sự đầu tư công sức, nguồn sức và tập trung tìm ra kẻ cầm đầu trong các đường dây buôn bán để xử lý, răn đe là nguyên nhân khiến cho công tác xử lý tội phạm ĐVHV đang gặp nhiều thách thức.

“Để chứng minh một hành vi phạm tội của các đối tượng thì không hề dễ dàng, đặc biệt là khi những cái đường dây tội phạm về ĐVHD này thì hoạt động rất tinh vi và có phân công phân nhiệm các vai trò khác nhau. Do đó, để làm rõ đường dây tội phạm đòi hỏi các cơ quan chức năng phải đi sâu điều tra, truy vết rất lâu”-bà Bùi Thị Hà – Phó giám đốc ENV cho biết.

Việt Nam tiếp tục tiếp tục bị quốc tế đánh giá là quốc gia trung chuyển, thị trường tiêu thụ lớn và thiếu hành động sau các vụ bắt giữ ĐVHD quy mô lớn.

Thực tế, trong giai đoạn 2014-2020, các cơ quan chức năng đã phát hiện 29 vụ vận chuyển ngà voi và vảy tê tại các cảng biển. Tuy nhiên, chỉ 3 vụ việc diễn ra tại Đà Nẵng có đối tượng bị bắt giữ và truy cứu trách nhiệm thành công.

Ngoài ra, tham nhũng là trở ngại lớn cho nỗ lực thực thi pháp luật về động vật hoang dã. Nhờ có sự tiếp tay của một số cán bộ biến chất, nhiều đối tượng tội phạm đã và đang ngang nhiên thực hiện các hành vi phạm tội mà không lo sợ bị phát hiện, bắt giữ, bị đưa ra xét xử hay phải đối diện với án phạt tù.

Từ những rào cản trên, ENV đưa ra khuyến nghị cần nỗ lực hơn nữa để chấm dứt tình trạng tham nhũng trong hoạt động xử lý tội phạm ĐVHD bằng cách tập trung điều tra, xử lý các vụ buôn lậu ĐVHD lớn bị phát hiện tại khu vực cảng biển, cảng hàng không, để từ đó làm rõ mạng lưới tội phạm đứng sau những lô hàng đặc biệt này. Cuộc chiến đẩy lùi tội phạm về ĐVHD chỉ có những thay đổi thực sự khi các mạng lưới tội phạm bị triệt tiêu và những kẻ cầm đầu bị bắt giữ, truy cứu trách nhiệm.

Các cơ quan thực thi pháp luật cần quyết tâm không khoan nhượng, không thông cảm, không tư lợi trong các vụ án ĐVHD. Áp dụng các hình phạt nghiêm khắc hơn với các trường hợp tham nhũng, thúc đẩy sự liêm chính của các cơ quan chức năng, đồng thời nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động tố tụng hình sự. Trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, các cơ quan chức năng cần giúp người dân hiểu rõ mối liên hệ giữa buôn bán ĐVHD và nguy cơ truyền dịch bệnh để phòng ngừa bệnh tật trong tương lai.

Lan Anh