Làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân, huyện Hoa Lư (Ninh Bình): Nan giải bài toán ô nhiễm

Bao nhiêu năm vẫn là “điểm nóng”  

Ngay từ cầu Yên, trước khi rẽ vào địa phận xã Ninh Vân, làn bụi mù mịt đã nuốt chửng bầu không khí. Đường dẫn vào xã Ninh Vân không thoát khỏi tình trạng bụi bặm, bị cày nát do xe tải chạy rầm rầm suốt ngày đêm. Hai bên đường, những bãi đá ngổn ngang, những sản phẩm từ đá, những pho tượng đã hoàn thành cũng trưng ra. Điều dễ nhận thấy khi bước chân đến đây là một thứ âm thanh chát chúa, hỗn tạp được phát ra từ máy mài, cưa, xẻ, tiếng đục đẽo, tiếng máy nghiền đá,… khiến bầu không khí đặc quánh ô nhiễm.

Ông Nguyễn Văn Sang ở thôn Trấn Lữ, xã Ninh Vân, huyện Hoa Lư cho biết, từ bao đời nay, người dân nơi đây đã phải sống chung với tình trạng ô nhiễm môi trường; bụi đá, tiếng ồn phát ra từ các cơ sở chế tác đá và các xe vận chuyển đá “hành hạ” người dân suốt từ ngày này qua tháng khác.

“Ô nhiễm trầm trọng, kéo dài khiến nhiều người dân bị mắc các bệnh về đường hô hấp, viêm xoang, phổi... tiếng ồn liên tục đã tác động xấu đến hệ thần kinh, ù tai, mất ngủ,…”, ông Sang bức xúc.

Trao đổi với phóng viên Báo Tài nguyên và Môi trường, ông Vũ Ngọc Tuyên, Chủ tịch UBND xã Ninh Vân cho biết, hiện làng nghề có tới hơn 500 hộ và  khoảng 80 doanh nghiệp đóng trên địa bàn tham gia hoạt động sản xuất đá. Việc ô nhiễm ở đây được xác định có 3 nguyên nhân chính là từ làng nghề, từ xe vận chuyển và từ nhà máy xi măng xả khói bụi, tiếng ồn và nước thải ra môi trường. Đặc biệt, có nhiều hộ sản xuất xen kẽ trong khu dân cư khiến tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng gia tăng.

Công nhân chế tác đá trong môi trường làm việc bị ô nhiễm nặng.

Theo ông Tuyên, để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường do hoạt động sản xuất, vận chuyển đá ở Làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân, nhiều năm qua, địa phương đã tích cực tuyên truyền nâng cao ý thức bảo vệ môi trường (BVMT), cải tiến công nghệ, tưới nước ở đường giao thông; các cơ sở sản xuất trong làng nghề đã lắp đặt hệ thống hút bụi khu vực sản xuất, đầu tư trang thiết bị dẫn nước đến máy mài, cắt để giảm thiểu bụi.

“UBND xã Ninh Vân gắn ý thức trách nhiệm BVMT đối với từng doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất. Tất cả các hộ sản xuất đá đều phải ký cam kết BVMT, không xả thải”, ông Tuyên cho hay.

Bên cạnh đó, UBND huyện Hoa Lư đã hỗ trợ dụng cụ bảo hộ lao động cho nhân dân làng nghề và không cho phép thành lập mới các công đoạn sản xuất như chuẩn bị nguyên liệu, tạo hình sản phẩm, công đoạn sử dụng hóa chất bề mặt… trong khu dân cư.

Mặc dù vậy, những giải pháp trên dường như quá nhỏ so với việc phát triển ồ ạt, quy hoạch manh mún và thiếu đồng bộ khiến Làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân bao nhiêu năm vẫn là “điểm nóng” ô nhiễm.

Theo Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Ninh Bình, để tăng cường các giải pháp BVMT làng nghề trên địa bàn, bên cạnh giáo dục, tuyên truyền nâng cao nhận thức BVMT; đẩy mạnh các dự án nghiên cứu về sản xuất sạch cho từng loại hình làng nghề; mỗi xã có làng nghề cần bổ sung 1 cán bộ quản lý về môi trường, mỗi làng có 1 cán bộ vệ sinh môi trường. Rà soát, xây dựng kế hoạch bổ sung cán bộ hàng năm và tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn về môi trường để đáp ứng yêu cầu về số lượng và trình độ.

Quy hoạch vẫn là… quy hoạch

Được biết, trước thực trạng ô nhiễm nghiêm trọng, năm 2004, UBND tỉnh Ninh Bình đã phê duyệt Quy hoạch xây dựng làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân với tổng diện tích 23ha thuộc 2 thôn Xuân Phúc và Xuân Thành, được thực hiện trong 2 giai đoạn với kỳ vọng đưa hết toàn bộ số hộ làm đá ra sản xuất tập trung, khắc phục tình trạng sản xuất nhỏ lẻ xen kẽ với khu dân cư, gây cản trở giao thông, tiếng ồn, làm ô nhiễm môi trường. Từ năm 2005 đến 2008, giai đoạn 1 hoàn thành với diện tích 11ha nhưng mới chỉ đưa được 70 hộ chế tác vào đó sản xuất.

Bụi trắng đục bao phủ làng Ninh Vân do xe chở đá chạy suốt ngày đêm

Ngày 27/8/2015, UBND tỉnh Ninh Bình ban hành Quyết định về việc thành lập Cụm công nghiệp Ninh Vân với tổng diện tích 30,64ha để di dời các cơ sở chế tác đá mỹ nghệ vào sản xuất tập trung tại cụm công nghiệp, giảm thiểu ô nhiễm môi trường trong khu dân cư. Thế nhưng, cho đến năm 2019, mới có thêm 130 hộ dân chuyển đến sản xuất ở làng nghề mới, quy hoạch đã có từ lâu nhưng chưa thể triển khai.

Về vấn đề này, Chủ tịch UBND xã Ninh Vân cho biết, chính quyền xã hết sức trăn trở với Làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân. Xã đã đề xuất với UBND huyện Hoa Lư mong muốn có quy hoạch chi tiết khu vực sản xuất Làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân. Điều đáng lo là dù quy hoạch đủ 30,64ha thì vẫn thiếu diện tích cho các hộ sản xuất đá hiện nay.

Theo Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Ninh Bình, tại Làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân vẫn còn những tồn tại do khu sản xuất của làng nghề không tập trung mà nằm rải rác, xen kẽ giữa các hộ dân cư nên việc xây dựng hệ thống thu gom, xử lý chất thải gặp nhiều khó khăn và cần nhiều kinh phí.

Thời gian tới, các ngành chuyên môn của tỉnh Ninh Bình sẽ tiếp tục tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về công tác BVMT cho nhân dân tại làng nghề. Ngoài ra, có chính sách hỗ trợ để di chuyển các hộ sản xuất tại các làng nghề có nguy cơ gây ô nhiễm vào các cụm công nghiệp.

Hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Bình có 75 làng nghề được UBND tỉnh công nhận, nằm rải trên 8 huyện, thành phố. Trong đó, có 5 làng nghề chế biến, bảo quản nông lâm, thủy sản; 58 làng nghề sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ. Ô nhiễm môi trường làng nghề có nguy cơ xảy ra tại các làng nghề chế tác đá mỹ nghệ và làng nghề chế biến lương thực, nông sản tại huyện Yên Khánh, Yên Mô và Hoa Lư.

Tuyết Chinh