Đô thị hóa Việt Nam trước những thách thức mới của biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh

Hội thảo đồng thời có sự tham gia của đại diện các Bộ ngành, các địa phương thành công trong công tác ứng phó dịch bệnh như: Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Quảng Ninh và các địa phương bị ảnh hưởng bởi thiên tai, biến đổi khí hậu như các tỉnh miền núi phía Bắc, Quảng Bình, Thừa Thiên - Huế và 13 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long…

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng phát biểu tại Hội thảo

Thứ trưởng Lê Quang Hùng nhấn mạnh, ngày 8/11 hàng năm là “Ngày đô thị thế giới”, nhiều hoạt động được tổ chức để nhấn mạnh vai trò các thành phố trong phát triển kinh tế xã hội trên toàn cầu. Từ năm 2008, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã quyết định lấy ngày 8/11 hàng năm là “Ngày đô thị Việt Nam” nhằm tôn vinh các đô thị và nhấn mạnh vai trò trung tâm tạo động lực tăng trưởng kinh tế của các đô thị. Hội thảo là cơ hội để cùng trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm về mô hình phát triển đô thị theo hướng phát triển bền vững, góp phần hiện thực hóa các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam trong giai đoạn 2021-2030. “Trong gần 35 năm đổi mới, quá trình đô thị hóa của Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tỷ lệ đô thị hoá tăng nhanh, đến nay đã đạt khoảng 40%, với 870 đô thị phân bố tương đối đều trên cả nước” -  Lê Quang Hùng phát biểu.

Đô thị hóa đã từng bước gắn kết với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là một trong những nhân tố then chốt quyết định thành công của quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao năng suất và phát triển kinh tế - xã hội của các vùng và cả nước. Khu vực đô thị không chỉ tạo ra tăng trưởng GDP mà còn góp phần  tích cực vào chuyển dịch mô hình tăng trưởng trong dài hạn; đóng vai trò trung tâm thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, văn hóa, nghệ thuật, giáo dục, đào tạo và y tế; từng bước tạo nên sự phát triển hài hòa giữa các khu vực, góp phần giải quyết các vấn đề về nông nghiệp, nông thôn.

Bên cạnh những kết quả tích cực, phát triển đô thị tại Việt Nam còn một hạn chế và chưa đáp ứng yêu cầu phát triển. Số lượng đô thị tăng lên nhưng chất lượng chưa được quan tâm đúng mức. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội không đồng bộ và quá tải. Tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng; việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên và năng lượng chưa hiệu quả, gây phát thải lớn. Hơn nữa, hệ thống đô thị Việt Nam cũng đang phải đối diện với những thách thức mới nảy sinh do tác động của biến đổi khí hậu và đại dịch Covid-19. Đây là những thách thức lớn, đặt ra nhiều vấn đề mới trong công tác quy hoạch, xây dựng và phát triển đô thị hiện nay.

Đề cập đến các định hướng quan trọng của Đảng và Nhà nước trong phát triển đô thị, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng cho biết: Chính phủ Việt Nam rất quan tâm đến công tác quy hoạch và phát triển đô thị. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt, triển khai nhiều đề án, chương trình cho giai đoạn 2021-2030 như: Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018 - 2025; Đề án "Phát triển các đô thị Việt Nam ứng phó với BĐKH giai đoạn 2021 - 2030" (Quyết định số 438/QĐ-TTg ngày 25/3/2021); Kế hoạch phân loại đô thị toàn quốc giai đoạn 2021-2030 (Quyết định 241/QĐ-TTg ngày 24/02/2021)... 

Sắp tới, Bộ Chính trị sẽ ban hành Nghị quyết về “Đô thị hóa, phát triển đô thị và phát triển kinh tế đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”. Đây sẽ là chỉ đạo ở cấp cao nhất về phát triển đô thị. Từ nghị quyết nói trên, Chính phủ sẽ cụ thể hóa bằng những chính sách phát triển đô thị, tái thiết đô thị và dành nguồn lực xứng đáng cho công tác này…

Tại hội thảo, Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Việt Nam ông Trần Ngọc Chính cũng đề cập đến các thách thức mới trong phát triển đô thị tại Việt Nam: Trong các đợt dịch bùng phát vừa qua, việc trưng dụng các dự án nhà tái định cư, các trường học, sân vận động, khu liên hợp thể thao…để làm nơi cách ly, lập bệnh viện dã chiến thu dung, điều trị cho các bệnh nhân mắc COVID-19 và cùng với việc phải đối mặt với những tác động ngày càng tồi tệ của BĐKH, cho thấy cần phải giải bài toán cân bằng nhu cầu sử dụng đất đai. Phải có không gian dự trữ, được sử dụng linh hoạt trong trường hợp xảy ra các rủi ro thiên tai, dịch bệnh với quy mô lớn. Đây là điều các nhà quy hoạch cần phải quan tâm trong quá trình lập quy hoạch và phát triển đô thị. 

Cũng theo ông Trần Ngọc Chính, việc lồng ghép các yếu tố BĐKH nước biển dâng vào công tác lập, quản lý phát triển đô thị ở Việt Nam đang từng bước được thiết lập, nhưng việc lồng ghép, tích hợp yếu tố phòng chống dịch bệnh với thiên tai vào quá trình quy hoạch xây dựng, phát triển đô thị còn bị bỏ ngỏ, chưa được quan tâm... 

Công tác quy hoạch, tổ chức không gian đô thị tại các vùng có nguy cơ phải đối mặt với thiên tai, dịch bệnh đang đòi hỏi phải có cái nhìn tổng thể với cách tiếp cận có tính bao trùm, tích hợp đa ngành dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn về quy hoạch, xây dựng công trình, quy hoạch có sự tham gia… để đảm bảo có được các giải pháp quy hoạch và quản lý phát triển đô thị thích ứng với BĐKH, dịch bệnh hướng tới phát triển bền vững.

Theo ông Trần Ngọc Chính, để phát triển bền vững, giảm thiểu thảm họa thiên tai, dịch bệnh, công tác quy hoạch, tổ chức không gian đô thị đòi hỏi phải có cái nhìn tổng thể, lồng ghép được các yêu cầu mới trong quy hoạch và phát triển đô thị trên cả 3 khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường.

Đối mặt với những hiểm họa liên quan đến BĐKH và quản lý rủi ro thiên tai, đô thị phải có khả năng thích ứng. Nguyên tắc chung là phải nâng cao năng lực thích ứng, bằng cách định hướng phát triển hài hoà, phù hợp với điều kiện tự nhiên trong mọi lĩnh vực. 

Và để tăng sức đề kháng cho hệ thống đô thị, các đô thị nhỏ, phi tập trung, mật độ dân cư thấp, cần xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội phát triển theo hướng văn minh, hiện đại. Các tiêu chuẩn quy hoạch và thiết kế các khu dân cư đô thị cần phải tính yêu cầu về hệ số sử dụng đất, bao gồm tỷ lệ diện tích sàn (FAR), mật độ xây dựng và tỷ lệ không gian xanh…, để đảm bảo có đủ không gian xanh, không gian giải trí cho người dân và không gian sơ tán trong trường hợp khẩn cấp. 

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo.

Đối với các thành phố lớn như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, cần nhanh chóng thúc đẩy các khu đô thị vệ tinh, nơi có điều kiện phát triển mới theo hướng xanh hơn, bền vững hơn, mang lại nhiều giá trị sống tốt hơn cho con người và tạo cơ hội giãn dân ra khỏi khu vực nội đô…

Đại diện các tổ chức quốc tế, TS Tim McGrath (đến từ Dự án Thích ứng với BĐKH vùng ĐBSCL, do GIZ-SECO tài trợ) cũng đề cập đến các thách thức trong phát triển đô thị của các địa phương vùng ĐBSCL.

TS Tim McGrath cho biết: Để tăng cường khả năng thích ứng với BĐKH đô thị ĐBSCL, dự án đang hỗ trợ Việt Nam hoàn thiện khung pháp lý và chính sách về đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu; Đề xuất áp dụng mô hình thành phố bọt biển; Xây dựng giá dịch vụ thoát nước và lộ trình thực hiện, hướng đến thu hồi chi phí; Xây dựng định hướng thoát nước và xử lý nước thải tại ĐBSCL theo Quyết định số 1055/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Áp dụng mô hình thoát nước mưa đô thị theo hướng bền vững và nghiên cứu khả thi công trình hạ tầng chống ngập úng…

Tại hội thảo, đại biểu của các địa phương, các chuyên gia phát triển đô thị trong và ngoài nước cũng đã cùng chia sẻ kinh nghiệm, các bài học thực tiễn, nhận diện một cách toàn diện hơn về các thách thức mới đối với đô thị từ BĐKH, thiên tai dịch bệnh và đóng góp ý kiến nhằm xây dựng, cải tạo, tái thiết đô thị Việt Nam với giải pháp đủ mạnh để chống chịu với các tác động của BĐKH, thiên tai, dịch bệnh, đặc biệt là đại dịch COVID- 19...

Ngày đô thị Việt Nam là sáng kiến của 03 cơ quan Bộ Xây dựng, Hiệp hội Các đô thị Việt Nam và Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Việt Nam, đồng trình và được Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1519/QĐ-TTg ngày 20/10/2008 công nhận ngày 8/11 hàng năm là Ngày Đô thị Việt Nam. 

Hưởng ứng Ngày Đô thị Việt Nam, hàng năm, Bộ Xây dựng tổ chức các hội thảo, hội nghị nhằm tôn vinh sự nghiệp phát triển đô thị cả nước; cùng nhìn nhận các vấn đề thực tại của đô thị Việt Nam cũng như tìm kiếm các giải pháp phát triển đô thị Việt Nam bền vững.  

Ngày 8/11 cũng là “Ngày Đô thị Thế giới”, được nhiều nước tổ chức chào mừng hàng năm để công nhận, tôn vinh vai trò đô thị hóa và quy hoạch, phát triển đô thị trên toàn cầu.

ThyThu