Rác thải điện tử - mối nguy hại cho sức khỏe của hàng triệu trẻ em

Một công nhân xử lý rác thải điện tử đang tháo rời các vật dụng ở Ghana. Ảnh: WHO/Abraham Thiga Mwaura

Ngày 16/6, WHO cho biết, việc xử lý bất hợp pháp các thiết bị điện hoặc điện tử đã qua sử dụng gây nguy hiểm cho sức khỏe của trẻ em, thanh thiếu niên và các bà mẹ tương lai trên toàn cầu. Điều này được nhấn mạnh trong một báo cáo mới của WHO mang tên “Trẻ em và Rác thải điện tử”. Đây là báo cáo mang tính bước ngoặt về mối đe dọa độc hại của rác thải điện tử.

Rác thải điện tử ngày càng tăng

WHO cho biết, rác thải điện tử (các thiết bị điện tử bị vứt bỏ) đã trở thành loại rác thải sinh hoạt phát triển nhanh nhất trên thế giới. Theo Đối tác thống kê chất thải điện tử toàn cầu (GESP), rác thải điện tử đã tăng 21% trong 5 năm tính đến năm 2019, với 53,6 triệu tấn được tạo ra trong năm đó. Theo dự báo, rác thải điện tử sẽ tiếp tục gia tăng khi việc sử dụng máy tính, điện thoại di động và các thiết bị điện tử khác ngày càng phát triển, cùng với sự lỗi thời nhanh chóng của chúng.

Ước tính mới đây nhất của GESP cho thấy, chỉ có 17,4% lượng rác thải điện tử được tạo ra trong năm 2019 được thu gom và tái chế phù hợp. Mặc dù, không biết rõ số phận của số rác thải điện tử còn lại nhưng dường như ít có khả năng chúng được quản lý và tái chế theo cách thân thiện với môi trường.

Việc thu gom và tái chế rác thải điện tử một cách thích hợp là chìa khóa để bảo vệ môi trường và giảm phát thải khí hậu. Hồi năm 2019, GESP chỉ ra rằng 17,4% rác thải điện tử được thu gom và tái chế một cách thích hợp đã ngăn chặn được 15 triệu tấn Carbon dioxide tương đương thải ra môi trường.

Mối nguy hại cho sức khỏe phụ nữ và trẻ em

Mặc dù, rác thải điện tử kết thúc vòng đời ở các bãi chôn lấp, nhưng một lượng rác điện tử đáng kể khác thường được vận chuyển bất hợp pháp đến các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, nơi những người lao động phi chính thức, trong đó, có cả trẻ em và thanh thiếu niên, sẽ nhặt, tháo dỡ hoặc sử dụng bể axit để chiết xuất kim loại và các vật liệu có giá trị từ loại rác thải này.

Theo WHO, các biện pháp không chính thức để tách vật liệu khỏi rác thải điện tử có liên quan đến một loạt các ảnh hưởng đến sức khỏe, nhất là ở trẻ em. WHO ước tính, khoảng 12,9 triệu phụ nữ làm việc trong lĩnh vực rác thải phi chính thức có thể bị phơi nhiễm với dư lượng chất độc hại cho chính họ và thai nhi. Ngoài ra, hơn 18 triệu thanh niên trên thế giới, một số trẻ mới 5 tuổi đã tham gia vào lĩnh vực công nghiệp rộng lớn hơn, trong đó, xử lý rác thải điện tử chỉ là một phần nhỏ.

Bên cạnh đó, tái chế rác thải điện tử ảnh hưởng lớn đến những người đang trong giai đoạn phát triển quan trọng về thể chất và thần kinh, trong đó, trẻ em, thanh thiếu niên và phụ nữ mang thai dễ bị tổn thương nhất.

Rác thải điện tử rất độc hại. Ảnh: WHO

Trẻ em tiếp xúc nhiều với rác thải điện tử rất dễ bị tổn thương bởi các hóa chất độc hại do các cơ quan ở trẻ chưa phát triển hoàn thiện, trong khi chúng có tốc độ tăng trưởng và phát triển nhanh. Trẻ sẽ hấp thụ nhiều chất ô nhiễm hơn so với kích thước của chúng và ít có khả năng chuyển hóa hoặc đào thải các chất độc hại ra khỏi cơ thể như người lớn.

“Trẻ em có bàn tay khéo léo hơn bàn tay của người lớn nên phụ huynh hoặc người chăm sóc thường cho các em tham gia vào việc tái chế rác thải điện tử. Trong khi đó, những đứa trẻ khác sinh sống, học tập và vui chơi gần các trung tâm tái chế rác thải điện tử, nơi có hàm lượng hóa chất độc hại cao, chủ yếu là chì và thủy ngân, gây hại cho trí tuệ của chúng”, WHO nhấn mạnh.

Theo bà Marie-Noel Brune Drisse, tác giả chính của báo cáo, việc quản lý rác thải điện tử không đúng cách là một mối đe doạ ngày càng lớn đối với sức khỏe mà nhiều quốc gia vẫn chưa nhận thức rõ. “Nếu không hành động ngay bây giờ, những tác động của rác thải điện tử sẽ gây ảnh hưởng tồi tệ đến sức khỏe của trẻ em và tạo gánh nặng cho ngành y tế trong những năm tới”, bà cho biết.

Xử lý rác thải điện tử thân thiện với môi trường

Báo cáo “Trẻ em và Rác thải điện tử” tập trung cụ thể vào nhiều vấn đề, trong đó chỉ rõ những hành động thiết thực mà ngành y tế và những bên liên quan có thể thực hiện để giải quyết nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn từ rác thải điện tử.

Đồng thời, báo cáo kêu gọi các hành động có ràng buộc của các nhà xuất khẩu, nhập khẩu và chính phủ để đảm bảo việc xử lý rác thải điện tử thân thiện với môi trường cũng như sức khỏe và sự an toàn của người lao động và cộng đồng.

Báo cáo cũng yêu cầu ngành Y tế giảm thiểu các tác động tiêu cực từ rác thải điện tử bằng cách tăng cường năng lực chẩn đoán, giám sát và ngăn ngừa phơi nhiễm chất độc. Ngoài ra, tiến hành thu thập dữ liệu và thực hiện các nghiên cứu sâu hơn về sức khỏe cũng như những rủi ro mà người lao động không chính thức phải đối mặt khi làm việc với rác thải điện tử.

Mai Đan