EVN nỗ lực điều độ hệ thống điện, giải tỏa công suất điện mặt trời

Bùng nổ điện mặt trời gây khó hạ tầng

Những năm trở lại đây, Chính phủ thể hiện quyết tâm khuyến khích phát triển điện mặt trời rõ nét thông qua các cơ chế hỗ trợ đặc biệt (các Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg ngày 11/4/2017 và Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg ngày 06/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ). Điều này mang lại sự phát triển bùng nổ đối với năng lượng tái tạo nói chung và điện mặt trời nói riêng ở Việt Nam.

Đến thời điểm hiện tại, tổng công suất lắp đặt về điện mặt trời trên cả nước đã đạt tới khoảng 19.400 MWp (trong đó có gần 9.300 MWp là điện mặt trời mái nhà), tương ứng khoảng 16.500 MW - chiếm khoảng 25% tổng công suất lắp đặt nguồn điện của hệ thống điện Quốc gia.

Theo số liệu thống kê, toàn bộ sản lượng điện phát từ điện mặt trời trên toàn quốc trong cả năm 2020 là 10,6 tỷ kWh (trong đó riêng điện mặt trời mái nhà là 1,16 tỷ kWh), chiếm khoảng 4,3% tổng sản lượng huy động nguồn toàn hệ thống điện quốc gia.

Công nhân kiểm tra lắp đặt điện mặt trời trên mái

Mặc dù có sự phát triển vượt bậc, nhưng với đặc điểm tự nhiên của điện mặt trời là phụ thuộc lớn vào thời gian nắng trong ngày, có nghĩa là nắng mạnh thì phát nhiều điện và tắt nắng thì không phát điện cũng đã bộc lộ những khó khăn, bất cập trong vận hành hệ thống điện.

Do đặc điểm thời tiết từ tháng 9 trở về cuối năm có xu hướng lạnh dần nên phụ tải hệ thống điện quốc gia chuyển sang mẫu điển hình của mùa lạnh. Trong tổng công suất điện mặt trời trên cả nước là 16.500 MW, có khoảng 40% phụ tải toàn quốc vào lúc thấp điểm buổi trưa khoảng từ 10h - 14h do lúc này phụ tải xuống thấp nhưng bức xạ mặt trời lại tốt nhất trong ngày, dẫn đến thừa công suất.

Mặt khác, vào giờ cao điểm tối (khoảng từ 17h30 - 18h30) là thời điểm mà nhu cầu tiêu thụ điện cao nhất trong ngày, hệ thống điện cần một lượng công suất phát điện khá lớn nhưng lúc này khả năng đáp ứng của hàng chục nghìn MW điện mặt trời hầu như không còn. Vì vậy, để đảm bảo cung cấp điện, hệ thống điện luôn cần phải duy trì sẵn sàng một số tổ máy phát điện truyền thống.

Bên cạnh hiện tượng chênh lệch về công suất phụ tải ở các thời điểm trong ngày, nhu cầu phụ tải giữa ngày làm việc và ngày nghỉ cũng có sự chênh lệch khá lớn - lên tới khoảng 5000 MW, nên vào những ngày nghỉ cuối tuần, Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia đã phải ngừng dự phòng nhiều tổ máy nhiệt điện than và tuabin khí trên cơ sở đảm bảo đủ số tổ máy nối lưới tối thiểu theo điều kiện kỹ thuật của hệ thống (đảm bảo khả dụng, chế độ điện áp, giới hạn truyền tải...).

Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), hiện nay, việc điều độ, huy động công suất các nhà máy điện trên hệ thống được thực hiện thông qua hệ thống AGC (Automatic Generation Control) là hệ thống thiết bị tự động điều chỉnh tăng giảm công suất phát điện nhằm duy trì vận hành ổn định toàn hệ thống. Hệ thống này sẽ tự động giám sát và tối ưu hóa điều chỉnh công suất phát của các nhà máy điện, trong đó bao gồm các nhà máy điện năng lượng tái tạo theo thời gian thực, đảm bảo tính công khai, minh bạch trong việc điều độ vận hành hệ thống điện quốc gia. Mặc dù vậy, công tác này đang gặp khó do các nguồn năng lượng tái tạo trong hệ thống điện gia tăng nhưng đi kèm lại là tính bất ổn định trong vận hành.

Nỗ lực giải tỏa công suất và minh bạch quá trình đấu nối

Do các nguồn điện NLTT được đưa vào vận hành đồng loạt trong thời gian ngắn, tập trung mật độ lớn tại các tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận nên xuất hiện tình trạng quá tải cục bộ lưới điện vào thời điểm các dự án điện mặt trời phát công suất cao đồng thời. Để khắc phục tình trạng này, EVN cùng các đơn vị thành viên thực hiện các giải pháp trong đầu tư xây dựng để đẩy nhanh tiến độ các công trình lưới điện phục vụ giải tỏa công suất các nguồn điện NLTT.

Thời gian qua, các đơn vị đã đưa vào vận hành 21 công trình lưới điện từ 110kV đến 500kV phục vụ giải tỏa các nguồn điện NLTT với tổng chiều dài đường dây trên 750km và các trạm biến áp tổng dung lượng 5.025MVA.

EVN nỗ lực điều độ hệ thống điện, giải tỏa công suất điện mặt trời

Trong đó, EVN đã hoàn thành vượt tiến độ một số công trình trọng điểm, như: nâng công suất các trạm 500kV Vĩnh Tân, Di Linh; nâng công suất các trạm 220kV Tháp Chàm, Hàm Tân; hoàn thành đưa vào vận hành các trạm 220kV mới như Ninh Phước, Phan Rí; đầu tư mới và cải tạo nâng cấp các tuyến đường dây 110kV trong khu vực...

Công tác đầu tư xây dựng gặp nhiều khó khăn do tác động của dịch Covid-19. Song đến nay, hạ tầng lưới điện truyền tải đã cơ bản đáp ứng giải toả hết công suất của 113 dự án điện mặt trời, điện gió đã đưa vào vận hành với tổng công suất trên 5.700MW (bao gồm cả các dự án vận hành trước 30/6/2019 và các dự án mới được đưa vào vận hành trong năm 2020).

Theo đại diện EVN, hiện còn nhiều dự án nguồn điện NLTT đã được bổ sung quy hoạch với tổng công suất hơn 17.000MW. Trong đó, có nhiều dự án đang được các CĐT gấp rút triển khai để được hưởng cơ chế giá điện FIT, áp dụng cho các dự án điện mặt trời đưa vào vận hành thương mại đến hết ngày 31/12/2020 và các dự án điện gió đưa vào vận hành thương mại trước tháng 11/2021. Dự kiến sẽ có nhiều dự án điện gió và điện mặt trời tiếp tục được đưa vào vận hành trong thời gian tới.

Để đáp ứng giải tỏa công suất các nguồn điện năng lượng tái tạo, EVN đã khẩn trương báo cáo các cấp có thẩm quyền để đề xuất điều chỉnh, bổ sung quy hoạch các công trình lưới điện truyền tải có liên quan tại các khu vực. Tuy nhiên, việc đầu tư xây dựng các công trình lưới điện mới này sẽ khó đáp ứng tiến độ đồng bộ với các công trình điện gió, mặt trời, đặc biệt là trường hợp các CĐT cố gắng đưa vào vận hành thương mại để được hưởng cơ chế giá điện FIT hiện hành.

Để tạo điều kiện tối đa cho các nguồn điện gió, điện mặt trời vào vận hành trong thời gian tới, tăng cường năng lực phát điện cho hệ thống điện quốc gia, EVN cho biết đang nỗ lực tối đa thực hiện đầu tư xây dựng, nâng cấp, cải tạo các công trình lưới điện để nâng cao năng lực, độ tin cậy lưới điện truyền tải. Đặc biệt, EVN luôn chủ động cung cấp các thông tin về khả năng vận hành, giải tỏa công suất lưới điện khu vực tới các chủ đầu tư nguồn điện NLTT, đảm bảo tính công khai, minh bạch trong quá trình đàm phán, thương thảo về thỏa thuận đấu nối và hợp đồng mua bán điện.

PV