“Nỗi đau” sông Chu

Vì đâu sông Chu tan hoang?

Theo chỉ dẫn của người dân, PV đến khu vực bờ sông Chu thuộc thôn Nguyên Thịnh, xã Thiệu Nguyên, huyện Thiệu Hóa. Tại đây, có tới 2 điểm sạt lở rất lớn và nghiêm trọng, vị trí sạt lở kéo dài hàng trăm mét, điểm giữa ăn sâu vào đất nông nghiệp, tạo thành vách dựng đứng nguy hiểm. Một người dân phàn nàn: “Các đối tượng hút cát trái phép làm sạt lở hết đất canh tác của người dân. Trước kia lòng sông hẹp, đất bờ ra tới gần giữa sông, nhưng từ khi có hoạt động khai thác cát tại đây, mỗi ngày đất lại sạt thêm một ít. Họ cho tàu áp sát bờ rồi cứ thế cắm vòi hút công khai, chúng tôi nhiều lần xua đuổi nhưng bị họ đe dọa, trả thù”.

Đoạn sạt lở kéo dài hàng trăm mét tại xã Thiệu Nguyên, huyện Thiệu Hóa

Cũng trong tình cảnh tương tự là khu vực bờ sông thôn Trấn Long, xã Thiệu Hợp, huyện Thiệu Hóa. Ghi nhận cho thấy, gần 100m đất ven sông bị sạt nham nhở với các vết sạt lở còn rất mới, đất bờ rạn nứt, nhiều vị trí tạo thành hàm ếch chờ trực trước “miệng hà bá”. Các điểm sạt lở tạo vách cao từ 3-5m, có dấu hiệu tiếp tục sạt lở.

Sạt lở khu vực bờ sông thuộc xã Thiệu Hợp

Ông Đỗ Viết Hạnh, Cán bộ Địa chính xã Thiệu Hợp cho biết: Đúng là hiện nay trên địa bàn xã Thiệu Hợp đang xảy ra tình trạng sạt lở vô cùng nghiêm trọng, đã có tới hàng ngàn khối đất cát bị cuốn trôi, nhiều diện tích đất nông nghiệp và đất bãi bồi ven sông do UBND xã quản lý bị biến mất. Nguyên nhân chủ yếu là do hoạt động khai thác cát trái phép trên dòng sông Chu, trong đó có nhiều cá nhân, đơn vị lợi dụng để hút trộm cát ngoài vị trí mỏ, gây ra tình trạng sạt lở này.

Tàu thuyền lợi dụng giáp ranh mỏ để khai thác cát trái phép trên sông Chu

Theo Báo cáo số 49/BC-UBND ngày 27/01/2021 của UBND xã Thiệu Hợp gửi UBND huyện Thiệu Hóa về tình hình quản lý khai thác, kinh doanh cát trên địa bàn xã cho thấy: Xã Thiệu Hợp có hơn 2,5km sông Chu chạy qua. Điểm đầu giáp xã Thiệu Duy, điểm cuối giáp xã Thiệu Thịnh. Xã Thiệu Hợp không có quy hoạch mỏ, nhưng bên địa phận xã Tân Châu và khu vực lân cận có quy hoạch 3 điểm mỏ là của Công ty Tuấn Minh, Công ty Thanh Tâm, Công ty Đức Thúy nên ngày nào cũng có số lượng lớn tàu thuyền bơm hút cát trên tuyến sông Chu đoạn từ trên cầu phao Vồm đến địa phận xã Thiệu Duy. Nhiều tàu thuyền lợi dụng vị trí giáp ranh mỏ nên thường lén hút trộm cát bên địa phận xã Thiệu Hợp. Đoạn dưới cầu phao Vồm 250m, tàu thuyền thường hút trộm vào ban đêm khoảng từ 03 đến 04 giờ sáng, đoạn giáp ranh với mỏ cát Công ty Tuấn Minh và Công ty Đức Thúy tàu thuyền thường hút vào 11 giờ trưa đến 01 giờ 30 chiều.

Cần siết chặt quản lý

Được biết, trên địa bàn huyện Thiệu Hóa hiện nay có các mỏ cát gồm: Mỏ cát số 02 chuyển đổi của Công ty Thanh Tâm; Mỏ cát số 04 của Công ty Minh Thịnh; Mỏ cát số 05 của Công ty CP Ngọc Tâm Bình; Mỏ cát số 08 của Công ty Phong Thủy; Mỏ cát số 62 của Công ty Vĩnh An; Mỏ cát số 66 của Công ty CP Tập đoàn XD Miền Trung và mỏ cát của Công ty Đức Thúy.

Người dân và chính quyền địa phương lo lắng về hoạt động khai thác cát gây sạt lở

Việc trên địa bàn huyện Thiệu Hóa được quy hoạch nhiều mỏ cát đang gây nên tình trạng mất an ninh, trật tự trên khu vực các tuyến sông được cấp mỏ, tạo áp lực lên chính quyền địa phương về vấn đề kiểm soát tàu thuyền, khó khăn trong công tác kiểm tra, giám sát các đơn vị khai thác cát sỏi đúng vị trí, đúng trữ lượng. Ngoài ra, người dân địa phương cũng vô cùng bức xúc về tình trạng một số đơn vị, cá nhân có hành vi lợi dụng điểm mỏ để khai thác cát trái phép tại khu vực giáp ranh (ngoài vị trí), gây sạt lở bờ sông, mất đất nông nghiệp.

Cán bộ địa chính xã Thiệu Hợp cùng PV khảo sát điểm sạt lở bờ sông do khai thác cát

Trong năm 2020, Tổ công tác liên ngành của UBND huyện Thiệu Hóa đã phát hiện và xử phạt 6 trường hợp vi phạm khai thác khoáng sản. Cụ thể, ngày 14/01/2020, kiểm tra phát hiện và xử phạt ông Trần Văn Thành 4 triệu đồng vì đã có hành vi khai thác cát trái phép. Ngày 31/03/2020 ông Nguyễn Văn Hào khai thác cát trái phép và bị xử phạt 15 triệu đồng. Ngày 06/04/2020, Công ty Vĩnh An bị xử phạt 30 triệu đồng về việc đưa hệ thống khai thác chưa được Cơ quan nhà nước cho phép. Ngày 10/04 và 1/7/2020, Công ty Thanh Tâm bị xử phạt 36 triệu đồng do thiếu các điểm khép góc khai thác và bổ nhiệm Giám đốc điều hành mỏ không đúng tiêu chuẩn. Ngày 15/05/2020, ông Trần Văn Đức bị xử phạt 25 triệu đồng do khai thác cát trái phép.

Trao đổi với PV Báo Tài nguyên và Môi trường, ông Lê Anh Thắng, Phó Trưởng Phòng TN&MT huyện Thiệu Hóa cho biết: UBND huyện Thiệu Hóa đã có văn bản gửi đến các địa phương và chủ mỏ về việc quản lý chấp hành các quy định trong khai thác khoáng sản. Tuy nhiên việc khai thác cát trái phép vẫn còn diễn ra trên các tuyến sông do lợi dụng giáp ranh giữa các mỏ. Trong năm qua, huyện thành lập đoàn kiểm tra, phát hiện và xử phạt nhiều đối tượng khai thác cát trái phép. Khu vực dọc bờ sông có sạt lở là do mưa lũ hàng năm và ảnh hưởng của việc khai thác cát.

Bài và ảnh: Tùng Minh - Hoàng Anh