Dự báo khí tượng thủy văn là hạt nhân của lực lượng phòng chống thiên tai

Tổng Cục trưởng Tổng cục KTTV Trần Hồng Thái phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị

Bước tiến vượt bậc

Nhìn lại năm 2020, ngay trong ngày đầu của năm âm lịch, mưa đá kèm theo dông, lốc tại khu vực Đồng bằng và miền núi phía Bắc báo hiệu một năm thiên tai bất thường và khó lường. Trong năm, đã có đến 13 cơn bão, 1 ATNĐ đã xuất hiện trên khu vực Biển Đông; trong đó có 7 cơn bão, 1 ATNĐ ảnh hưởng trực tiếp đến nước ta. Đặc biệt, cơn bão số 9 (Molave) là một trong hai cơn bão mạnh nhất trong 20 năm qua ảnh hưởng đến các tỉnh Trung Bộ.

Xâm nhập mặn xuất hiện sớm và gay gắt ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL); các tháng mùa khô, thiếu hụt nguồn nước nghiêm trọng ở Trung Bộ và ĐBSCL. Đáng chú ý, mùa lũ Trung Bộ, Tây Nguyên đã phải hứng chịu chuỗi đã thiên tai liên tiếp. Lũ lớn xảy ra trên hầu khắp các sông trên toàn quốc, đỉnh lũ phổ biến vượt mức báo động 3 từ 0,5 - 2,0m, nhiều sông đỉnh lũ đã vượt mức lịch sử; ngập lụt sâu diện rộng, kéo dài nhiều ngày. Sạt lở đất diễn ra nghiêm trọng ở miền Trung gây thiệt hại rất lớn về người và tài sản, ảnh hưởng nặng nề đến đời sống và sản xuất của hàng triệu người dân ở khu vực này.

Ông Vũ Đức Long, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia cho biết, trước tình hình thiên tai cực đoan, dị thường, Trung tâm đã chỉ đạo các phòng chuyên môn theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết thủy văn, thực hiện tốt công tác dự báo, cảnh báo KTTV, nguồn nước.

Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia phát biểu tại Hội nghị

Ngay từ đầu năm 2020, Trung tâm đã có bản tin đặc biệt nhận định sớm về khả năng diễn biến phức tạp của mùa mưa, bão, lũ năm 2020 gửi Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai. Bắt đầu từ giữa năm 2020, trong các bản tin dự báo mùa (phát hành tháng 5 và tháng 6/2020) của Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia đã bắt đầu đưa ra những nhận định đầu tiên về một mùa bão “dồn dập vào cuối năm”, “đặc biệt trong hai tháng 10 và 11/2020” và “tập trung ở khu vực Trung Bộ”. Trung tâm cũng phối hợp với Đài truyền hình Việt Nam và các phương tiện truyền thông khác đưa tin kịp thời, rộng rãi.

Bên cạnh dó, công tác dự báo phục vụ Quy trình liên hồ chứa cho 11 lưu vực sông trên toàn quốc được thực hiện đầy đủ. Cung cấp liên tục các bản tin dự báo phục vụ đổ ải vụ Đông Xuân năm 2019 - 2020. Các bản tin dự báo hạn vừa, hạn dài, dự báo nguồn nước được thực hiện đầy đủ, kịp thời cung cấp cho các cơ quan, tổ chức… góp phần tích cực vào công tác chủ động ứng phó, phòng chống thiên tai các cấp, từ trung ương tới địa phương.

Theo ông Long, cùng với dự báo, cảnh báo, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế phục vụ quản lý Nhà nước triển khai thi hành pháp luật về khí tượng thủy văn được đẩy mạnh. Trung tâm thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện các Quy trình, Quy phạm, Quy định chuyên môn dự báo KTTV do Tổng cục KTTV ban hành.

Về mặt nghiên cứu triển khai khoa học công nghệ, Trung tâm đã bước đầu triển khai trong nghiệp vụ hệ thống đồng hóa số liệu cập nhật toàn bộ các quan trắc bề mặt, trên cao của Việt Nam cho mô hình số trị phân giải cao và đã chia sẻ cho toàn bộ các Đài KTTV khu vực cùng khai thác. Bên cạnh đó, hoàn thành nghiệm thu cấp cơ sở 2 đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ; hoàn thành nội dung theo kinh phí được phê duyệt với 4 đề tài cấp Bộ và 1 đề tài cấp cơ sở, 2 dự án nhiệm vụ chuyên môn chuyển tiếp, tiếp tục hoàn thiện và trình phê duyệt các dự án mở mới.

Duy trì ổn định chất lượng dự báo, cảnh báo

Sự phức tạp, khó lường của diễn biến thời tiết, thiên tai đã gây nhiều thiệt hại về người và của cả trên đất liền và trên biển. Do vậy, ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia cho biết, trong năm 2021, Trung tâm xác định ưu tiên số một vẫn là tập trung theo dõi chặt chẽ tình hình thời tiết, thủy văn, hải văn trên phạm vi cả nước; cảnh báo, dự báo kịp thời các hiện tượng thời tiết, thuỷ văn, hải văn nguy hiểm như bão, ATNĐ, mưa lớn, lũ lớn, lũ quét, triều cường, sóng lớn... phục vụ hiệu quả công tác phòng, chống thiên tai.

Ông Vũ Đức Long, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia báo cáo kết quả công tác năm 2020

Để thực hiện, Trung tâm sẽ triển khai sâu rộng hệ thống Khí tượng thông minh (SmartMet) vào trong nghiệp vụ, đặc biệt là dự báo thời tiết điểm. Cải tiến nội dung và hình thức các bản tin dự báo KTTV, cụ thể hóa bản tin dự báo KTTV nguy hiểm theo hướng dự báo chi tiết hơn, dự báo tác động của các hiện tượng KTTV nguy hiểm đến các ngành, lĩnh vực.

Cùng với đó, triển khai các hình thức tương tác bản tin KTTV với người dùng mới như App điện thoại di động, Facebook, Youtube... Xây dựng mô hình số trị phân giải cao với hệ thống đồng hóa số liệu hoàn chỉnh cho Việt Nam có cập nhật đầy đủ số liệu từ thám không, radar, vệ tinh, quan trắc truyền thống và quan trắc tự động nhằm nâng cao chất lượng dự báo mưa định lượng. Triển khai xây dựng hệ thống giám sát và cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực cho các khu vực vùng núi, trung du trên toàn quốc.

Ghi nhận và biểu dương những nỗ lực của các cán bộ, công chức, viên chức và người lao động Trung tâm Dự báo KTTV trong năm 2020 cố gắng nỗ lực vượt qua nhiều khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ được giao, Tổng Cục trưởng Tổng cục KTTV Trần Hồng Thái khẳng định, dự báo quốc gia chính là hạt nhân của lực lượng phòng chống thiên tai, của Tổng cục Khí tượng thuỷ văn. Trong năm qua, lực lượng phòng chống thiên tai nói chung, toàn ngành KTTV nói riêng đã đóng góp to lớn vào sự phát triển đất nước, nâng vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế; trong đó, không thể không kể đến đóng góp của Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia.

Chia sẻ những khó khăn, thách thức mà cơ quan dự báo quốc gia còn phải đối mặt, Tổng Cục trưởng Trần Hồng Thái cho biết, năm 2021 là năm đầu triển khai Chiến lược phát triển ngành KTTV giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045; cũng là năm đầu triển khai thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm trong Chiến lược, mục tiêu của Bộ TN&MT giao. Do vậy, đề nghị Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia xác định rõ nét các định hướng; tiếp tục duy trì ổn định những nỗ lực trong năm qua, phát huy vai trò, trách nhiệm của người dự báo viên, thực hiện tốt hơn nữa những mục tiêu, kế hoạch đã đề ra.

Quang cảnh Hội nghị

Trong tình hình thời tiết còn nhiều biến động từ nay đến cuối năm, Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia cần cập nhật thường xuyên, kịp thời, giám sát, thông tin, cảnh báo để Ban Chỉ đạo Trung ương Phòng chống thiên tai, các địa phương, bà con chủ động ứng phó. Đồng thời, rà soát lại sự phối hợp trong hệ thống dự báo, mạng lưới quan trắc, thông tin dữ liệu từ Trung ương đến địa phương để tiếp tục phát hiện những tồn tại, thách thức và khẩn trương hoàn thiện. Tiếp tục ra bản tin khí hậu dự báo nước, hạn mặn; kiện toàn phương thức dự báo tác động.

Cùng với đó, chú trọng nâng cao chất lượng bản tin cảnh báo, dự báo thiên tai, trọng tâm là nâng cao chất lượng và thời gian dự báo bão, ATNĐ, lũ, lũ quét, sạt lở đất. Cảnh báo lũ quét, sạt lở thời gian thực chi tiết đến cấp huyện. Bên cạnh đó, cần chú trọng cải tiến bản tin dự báo, ngoài bản tin khung theo quy định cần đưa thông tin dự báo tác động của từng loại hình thiên tai đến cộng đồng.

Tổng Cục trưởng Trần Hồng Thái yêu cầu Trung tâm phối hợp với các đơn vị liên quan như Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, Viện Khoa học KTTV và Biến đổi khí hậu.... trong xây dựng công nghệ và phát tin dự báo, dự báo thiên tai khí tượng thủy văn. Duy trì hoạt động ổn định, hiệu quả của hệ thống mạng, Website của Trung ương và địa phương để đảm bảo truyền tin dự báo KTTV, đặc biệt là các bản tin dự báo, cảnh báo các hiện tượng thời tiết, thủy văn, hải văn nguy hiểm đến người sử dụng.

Tuyết Chinh