Ngành KTTV: Phát triển bền vững nguồn nhân lực chất lượng cao

Nguồn nhân lực phải tương xứng công nghệ

Từ đầu năm đến nay, thiên tai diễn biến phức tạp, bất thường trên nhiều vùng miền. Theo Ban Chỉ đạo trung ương về phòng chống thiên tai, cả nước đã xảy ra 16 loại hình thiên tai: 10 cơn bão trên biển Đông; 263 trận dông, lốc, mưa lớn trên 49 tỉnh/TP, trong đó 9 đợt trên diện rộng tại 21 tỉnh, TP Bắc Bộ và Trung Bộ; 101 trận lũ, lũ quét, sạt lở đất. Đặc biệt là đợt mưa lũ lớn lịch sử từ ngày 6-22/10 tại khu vực Trung Bộ, nhất là tại các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế; 82 trận động đất, trong đó có 2 trận động đất với RRTT cấp 4 (tại Mường Tè, Lai Châu ngày 16/6 với độ lớn 4.9; tại Mộc Châu, Sơn La ngày 27/7 với độ lớn 5.3); hạn hán, xâm nhập mặn nghiêm trọng, sạt lở bờ sông, bờ biển, sụt lún đê biển tại đồng bằng sông Cửu Long…

Chỉ riêng trong tháng 10/2020, thiên tai xảy ra dồn dập, liên tiếp với 4 cơn bão (số 6, 7, 8 và 9), 1 vùng áp thấp và 1 ATNĐ ảnh hưởng đến đất liền và 2 đợt mưa lũ lớn lịch sử, kéo dài tại khu vực miền Trung từ ngày 6-13/10 và từ ngày 16-20/10 đã làm 154 người chết, mất tích; 6.235 nhà sập đổ, hư hỏng, 576 km đường giao thông bị sạt lở, khoảng 1,56 triệu m3 đất, đá sạt lở… Thiên tai đã gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản. 

Các dự báo viên thức trắng đêm để theo dõi cơn bão số 9 năm 2020. Ảnh: VTC News

Thiên tai ngày càng diễn biến phức tạp, cực đoan, bất thường cho thấy vai trò hết sức quan trọng của công tác dự báo, cảnh báo và những thông tin KTTV trong đời sống. Những năm qua, khoa học công nghệ trong lĩnh vực KTTV ở Việt Nam đã từng bước được cải tiến, nâng cấp; công nghệ đo đạc được đầu tư tự động hoá, công nghệ dự báo số trị đã triển khai trong dự báo nghiệp vụ... Để ứng dụng và làm chủ được các công nghệ tiên tiến hiện nay, nguồn nhân lực của ngành KTTV cũng cần được phát triển tương xứng, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao.

Theo Tổng cục Khí tượng thủy văn, nguồn nhân lực của ngành hiện có khoảng gần 3.000 cán bộ đang làm việc, trong đó số nhân lực có trình độ đại học trở lên khoảng gần 60% (tiến sĩ: 0,85%, thạc sĩ: 9,47%; đại học: 45,4%). Ngành KTTV đã chú trọng đến công tác phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu vận hành trang thiết bị, công nghệ mới thông qua nhiều hình thức như: Các chương trình hợp tác quốc tế, các đề án, dự án, nhiệm vụ chuyên môn, sự chủ động của các đơn vị, cá nhân... Do đó, chất lượng nguồn nhân lực của ngành đã được nâng lên.

Nhiều cán bộ trong ngành được cử đi đào tạo ở các quốc gia tiên tiến trên thế giới như Mỹ, Đức, Anh, Hàn Quốc, Nhật Bản, Phần Lan, Australia, New Zealand..., qua đó đã tiếp cận được nhiều công nghệ, thiết bị hiện đại của thế giới áp dụng vào tác nghiệp tại các đơn vị của ngành, góp phần nâng cao chất lượng các sản phẩm KTTV.

Trong thời đại Cách mạng công nghiệp 4.0, để đưa ra những sản phẩm dự báo tin cậy và kịp thời, các cán bộ KTTV sẽ làm việc với hàng trăm nguồn dữ liệu thông tin khác nhau từ các trạm quan trắc, từ vệ tinh, từ radar, từ các nguồn chia sẻ của bạn bè quốc tế; sẽ cần giải bài toán xử lý số liệu lớn, phải nắm vững và làm chủ cơ sở dữ liệu lớn (big data) và các phương pháp đồng hóa xử lý số liệu, khai thác sử dụng số liệu (data mining) và ứng dụng của trí tuệ nhân tạo trong từng khâu của quy trình tác nghiệp…

Do vậy, GS.TS Trần Hồng Thái, Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV cho biết, Tổng cục luôn dành sự ưu tiên đầu tư vào con người, liên tục ưu tiên tuyển dụng cán bộ giỏi, có năng lực đồng thời tạo điều kiện tham gia các khóa học nâng cao, trao đổi kiến thức và công nghệ với các đối tác đào tạo.

Chú trọng đổi mới công tác đào tạo

Để phát huy hiệu quả nguồn nhân lực KTTV, GS.TS Trần Hồng Thái cho rằng, cần phải xác định được vị trí việc làm trong ngành KTTV phù hợp với thực tiễn hội nhập quốc tế, hiện đại hoá, tự động hoá. Các cán bộ của ngành cần được đào tạo thêm về kiến thức và kỹ năng công nghệ thông tin, viễn thông, bắt nhập nhanh với sự phát triển của khoa học công nghệ trong thời đại Cách mạng 4.0. Đồng thời, chú trọng phát triển nguồn nhân lực khối tư nhân trong xu thế tất yếu phát triển của dịch vụ thông tin KTTV, thị trường KTTV.

Các cán bộ KTTV sẽ làm việc với hàng trăm nguồn dữ liệu thông tin khác nhau từ các trạm quan trắc. Ảnh minh họa

Nhấn mạnh vấn đề đổi mới công tác đào tạo để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực KTTV, GS.TS Trần Hồng Thái cho rằng, đào tạo cán bộ kĩ thuật nên được triển khai dưới nhiều hình thức đào tạo để hoàn thành các mục tiêu chung của công tác xây dựng năng lực nhân sự KTTV và chuẩn bị đối mặt với những thách thức mới. Mỗi hình thức đào tạo có nhóm đối tượng và chủ đề đào tạo riêng. Trong đó, đào tạo nâng cao (tiến sĩ, thạc sĩ) sẽ ưu tiên các cán bộ KTTV phụ trách nghiên cứu khoa học, giáo dục - đào tạo, và hoạch định chính sách. Đào tạo tại chức dành cho các cán bộ kĩ thuật cần nâng cao trình độ học vấn cơ bản.

Các nội dung đào tạo bổ sung kỹ thuật và ngoài kỹ thuật nên được phát triển dựa trên nhu cầu đào tạo của cán bộ kĩ thuật để cung cấp kiến thức và kĩ năng cập nhật và để thích nghi với những thay đổi của hệ thống khí tượng thủy văn trong tương lai gần. Trong bối cảnh cán bộ KTTV làm việc ở các địa bàn xa xôi, có thể đào tạo trực tuyến, áp dụng với một số khóa đào tạo tại chức hoặc các khóa đào tạo bổ sung; chẳng hạn như: khóa học tiếng Anh, khóa học về bảo trì, xử lý sự cố và sửa chữa những lỗi thiết bị nhỏ…

Cùng với đó, chương trình đào tạo phải được phát triển phù hợp với các nhóm mục tiêu và tập trung vào cả lý thuyết cũng như thực hành (tập trung nhiều hơn vào thực hành). Nội dung đào tạo nên được cập nhật với các xu hướng phát triển công nghệ mới trong ngành KTTV.

Để phục vụ tốt nhất cho các hoạt động đào tạo, cần có hỗ trợ từ những tài liệu tham khảo. Nội dung đào tạo cần được điều chỉnh phù hợp cho từng nhóm mục tiêu và được hỗ trợ bởi các biểu đồ, sơ đồ và tranh ảnh phù hợp. Các hướng dẫn, tài liệu học tập phải được xây dựng tốt và ngắn gọn về nội dung. Các tài liệu đào tạo cũng nên có ở dạng số hóa và được cài đặt thống nhất trong máy tính của học viên. Đáng chú ý, các tài liệu nên được biên soạn thành các khóa đào tạo tại chức cho lớp cán bộ hiện đang công tác trong ngành để nâng cao trình độ học vấn.

Với sự đổi mới thực sự trong công tác đào tạo cùng ý thức, nỗ lực tự học hỏi, tự rèn luyện và trách nhiệm với công việc của mỗi cán bộ KTTV, ngành KTTV hướng tới mục tiêu đạt trình độ của các nước tiên tiến trong khu vực Châu Á. Toàn ngành KTTV phấn đấu đến năm 2025 - 2030 có hệ thống quan trắc hoàn chỉnh, tương đương các nước tiên tiến trong khu vực; công nghệ dự báo và hệ thống thông tin chuyên ngành được đầu tư chiều sâu với các bản tin dự báo KTTV có chất lượng cao, hướng tới dự báo, cảnh báo tác động, đáp ứng yêu cầu của xã hội, góp phần đảm bảo tăng trưởng bền vững của đất nước và giám sát biến đổi khí hậu.

Tuyết Chinh