Thừa Thiên Huế: Phát triển sản xuất cát nhân tạo từ nguồn vật liệu có sẵn thay thế

Phát biểu tại hội thảo, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế - Phan Thiên Định nhấn mạnh, cát tự nhiên là tài nguyên không tái tạo kịp và dần cạn kiệt khi khai thác, sử dụng quá mức, do vậy việc xác định lộ trình thực hiện ứng dụng khoa học công nghệ để sản xuất cát nghiền nhân tạo nhằm bổ sung, thay thế dần cát xây dựng tự nhiên là hết sức cần thiết. Việc sử dụng vật liệu thay thế cát tự nhiên nhằm bảo vệ môi trường, khắc phục tình trạng thiếu hụt nguồn cung cấp cát tự nhiên khai thác từ lòng sông như hiện nay, hướng đến chấm dứt khai thác cát trên tất cả các sông trên địa bàn tỉnh.

Khai thác cát trái phép tại Thừa Thiên Huế vẫn còn xảy ra

Thời gian gần đây tình hình khai thác cát trái phép trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế vẫn còn diễn ra ngày càng tinh vi và phức tạp, có nhiều hộ gia đình sử dụng thuyền nhỏ khai thác bằng phương thức lặn xúc, gàu xúc tay và sử dụng thiết bị cơ giới nhỏ. Ngoài ra, còn có một số cá nhân, tổ chức còn khai thác cát, sỏi bằng máy hút, tàu cuốc khai thác trên phạm vi sông Hương, sông Bồ vào đêm khuya đến rạng sáng và bất chấp sự ngăn cản của chính quyền và các ngành chức năng.

Với bối cảnh hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép như nêu trên và để kịp thời chấn chỉnh, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã có nhiều văn bản chỉ đạo quyết liệt, các sở ban ngành tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động khảo sát, thăm dò, khai thác cát, sỏi và nạo vét kết hợp tận thu cát, sỏi lòng sông. Qua đó, đã phát hiện và xử lý hơn 400 trường hợp vi phạm trong hoạt động khoáng sản (cát, sỏi) trên tuyến sông Hương và sông Bồ đoạn chảy qua địa phận các xã, phường Thủy Biều – TP. Huế; Hương Hồ, Hương Thọ, Hương Vân - thị xã Hương Trà; Dương Hòa, Thủy Bằng - thị xã Hương Thủy; Quảng Phú - huyện Quảng Điền; Phú Thanh - huyện Phú Vang.

Việc khai thác cát quá mức quy định dẫn đến sự khan hiếm nguồn khoáng sản tự nhiên này, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế cũng đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tham mưu triển khai áp dụng cát nhân tạo trong các công trình sử dụng vốn nhà nước. Đây không phải là vật liệu mới xuất hiện, mà đã được nghiên cứu và đưa vào xây dựng tại một số nước trên thế giới cách đây 40 năm.

Riêng tại Việt Nam, sự khan hiếm và đắt đỏ của cát thật khiến cát nhân tạo đang dần được quan tâm nhiều hơn. Hiện nay cả nước có khoảng 50 nhà máy sản xuất cát nhân tạo, đáp ứng thị trường 20 triệu tấn/năm nhưng người tiêu dùng Việt còn chưa thực sự hiểu rõ về ưu nhược điểm, nhà sản xuất và phân phối.

Nguồn cát, sỏi tại Huế đang khan hiếm

Tại tỉnh Thừa Thiên Huế, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1829/QĐ-UBND ngày 16/08/2017 phê duyệt Quy hoạch phát triển vật liệu xây dựng tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 thì nhu cầu sử dụng cát xây dựng của tỉnh đến năm 2020 là 1.650 - 1.660 nghìn m3/ năm. Năm 2015, năng lực khai thác cát trên địa bàn tỉnh chỉ đạt khoảng 160 ngàn m3/năm, so với nhu cầu dự báo về cát của tỉnh đến năm 2020 thì còn thiếu trên 1.500 nghìn m3/năm. Trong giai đoạn 2016 - 2020, tổng khối lượng khai thác cát dự báo là 7.992 nghìn m3, trung bình 1.598,4 nghìn m3/năm. Với khối lượng như vậy cơ bản đáp ứng nhu cầu xây dựng trên địa bàn tỉnh, còn thiếu một ít nhập từ các địa phương khác. Trong giai đoạn 2020-2030, nhu cầu cát cho xây dựng của tỉnh vượt quá năng lực khai thác cát. Như vậy, cần nghiên cứu, sử dụng các loại vật liệu thay thế.

Ngày 21/7/2020, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã ban hành Kế hoạch số 174/KH-UBND về việc triển khai sử dụng cát nghiền trong các công trình sử dụng vốn nhà nước do UBND tỉnh quản lý trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế.

Theo đó, giai đoạn năm 2020-2021 sẽ chấm dứt hoàn toàn việc sử dụng cát tự nhiên làm vật liệu san lấp. Từ năm 2020, không sử dụng cát tự nhiên làm vật liệu xử lý nền móng và sản xuất gạch không nung; Tập trung khuyến khích các cơ sở khai thác và chế biến đá làm vật liệu xây dựng đầu tư bổ sung dây chuyền sản xuất cát nghiền đảm bảo tiêu chuẩn, phù hợp với công suất được cấp phép khai thác; Đẩy mạnh việc sử dụng cát nghiền trong sản xuất bê tông thương phẩm, các cơ sở sản xuất bê tông cấu kiện; sản lượng đáp ứng và đưa vào sử dụng khoảng 20% nhu cầu trên địa bàn toàn tỉnh, tương đương khoảng 331.000m3 (thực hiện đưa vào sử dụng trong các công trình vốn ngân sách nhà nước do UBND tỉnh quản lý). Cuối năm 2021 sẽ tổ chức tổng kết, đánh giá để đề ra mục tiêu cụ thể cho giai đoạn tiếp theo. Giai đoạn từ năm 2022 đến 2023, tiếp tục đẩy mạnh việc sử dụng cát nghiền trong sản xuất bê tông thương phẩm, các cơ sở sản xuất bê tông cấu kiện; Phấn đấu sản lượng đáp ứng và đưa vào sử dụng khoảng 50% nhu cầu trên địa bàn toàn tỉnh, tương đương khoảng 828.000m3 (thực hiện đưa vào sử dụng trong các công trình vốn ngân sách nhà nước do UBND tỉnh quản lý).

Lãnh đạo Thừa Thiên Huế kiểm tra việc sản xuất cát nghiền ở một số đơn vị

Theo TS Hồ Thắng – Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, việc ứng dụng khoa học và công nghệ để sản xuất cát nghiền nhân tạo bảo đảm quy chuẩn, tiêu chuẩn quốc gia, công khai các thông tin về hợp chuẩn, hợp quy, nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa trên thị trường là cần thiết, qua đó hỗ trợ doanh nghiệp sản phẩm an toàn, đảm bảo chất lượng, môi trường và truy xuất nguồn gốc sản phẩm, nâng cao hiệu quả cạnh tranh và phát triển bền vững các sản phẩm chủ lực của địa phương.

Việc Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với Sở Xây dựng tổ chức hội thảo phát triển sản xuất cát nhân tạo từ nguồn vật liệu có sẵn thay thế cát lòng sông và công bố hợp quy sản phẩm vật liệu xây dựng trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế nhằm tạo nền tảng về thông tin, dữ liệu phục vụ xây dựng cơ chế và chính sách điều tiết thị trường, tăng cường kiểm tra nhà nước về chất lượng vật liệu xây dựng, hạn chế hàng hóa kém chất lượng, tăng khả năng tiêu thụ sản phẩm cát nhân tạo trên địa bàn tỉnh, góp phần bảo vệ môi trường và quyền lợi của người tiêu dùng. Hội thảo này cũng nhằm giải quyết bài toán đầu ra cho sản phẩm.

Tại Hội thảo, TS Nguyễn Đại Viên - Giám đốc Sở Xây dựng đã thông tin, đánh giá nguồn nguyên liệu làm vật liệu xây dựng thay thế cát lòng sông trên địa bàn và kế hoạch sử sụng cát nghiền trong các công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước do UBND tỉnh quản lý.

Bên cạnh đó, Hội thảo còn có nhiều báo cáo, tham luận của Sở TN&MT và các đơn vị, sản xuất kinh doanh vật liệu xây dựng địa phương nêu lên thực trạng khai thác, sản xuất nguồn vật liệu có sẵn thay thế cát lòng sông trên địa bàn (mỏ đá, vật liệu không nung…), giải pháp để phát triển nguồn nguyên liệu làm vật liệu xây dựng thay thế cát lòng sông; một số công nghệ và thiết bị trong sản xuất cát nhân tạo sử dụng làm vật liệu xây dựng thời gian gần đây mang lại hiệu quả kinh tế cao...

Văn Dinh