Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh: Nơi hội tụ tình cảm, khát vọng và niềm tin của đồng bào cả nước

Đóa sen Việt Nam giữa lòng Hà Nội

Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh là một công trình khoa học, là nơi yên nghỉ vĩnh hằng của Bác Hồ, nhưng không phải ai cũng biết Lăng được xây dựng từ bao giờ, có ý nghĩa chính trị đặc biệt gì đối với vận mệnh dân tộc? Trong quá trình khởi công xây dựng gặp trở ngại gì, nhất là khi đất nước đang trong thời kỳ ác liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước...

Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã ký quyết định lấy ngày 2/9/1973 là ngày khởi công và ngày 2/9/1975 là ngày hoàn thành, đưa công trình vào hoạt động. Ảnh: TL

Đem những câu hỏi này đến thỉnh Giáo sư Lê Văn Lan - vị giáo sư sử học có tầm sâu về trí tuệ, rộng về cách nhìn của Thủ đô Hà Nội được biết: “Việc xây dựng Lăng là một câu chuyện đặc biệt, với những con  người đặc biệt và xây dựng trong hoàn cảnh đặc biệt. Đây là công trình kỳ vĩ đặc biệt, vừa thể hiện trí tuệ và tâm hồn Việt, vừa mang đậm nét tình cảm biết ơn, tri ân, ngưỡng mộ tôn thờ của đồng bào chiến sĩ cả nước đối với Bác Hồ kính yêu. Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng là công trình văn hóa có ý nghĩa chính trị sâu sắc đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, Nhà nước, nhân dân ta, có giá trị thiết thực đối với việc giáo dục đạo đức, lối sống, nhân cách cho mỗi người dân Việt Nam”.

Sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, thể theo nguyện vọng thiết tha của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, ngày 29-11-1969, Bộ Chính trị quyết định: “Với tấm lòng kính yêu vô hạn và đời đời nhớ ơn Hồ Chủ tịch, chúng ta phải thực hiện đến mức tốt nhất nhiệm vụ giữ gìn lâu dài thi hài Hồ Chủ tịch và xây dựng Lăng của Người.” Nhiệm vụ thiêng liêng và trọng trách lớn lao đó được giao cho Quân đội mà trực tiếp là Bộ Tư lệnh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh

Một đợt sáng tác mẫu thiết kế Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh được phát động  ngay sau đó. Từ tháng 5 đến tháng 8-1970, Ban Tổ chức cuộc thi sáng tác đã nhận được hơn 200 phương án thiết kế của 16 đơn vị, ngành và nhiều cá nhân gửi tới. Sau khi xem xét kỹ lưỡng các mẫu thiết kế, Hội đồng sơ tuyển đã chọn được 24 phương án có nhiều ưu điểm nhất để triển lãm lấy ý kiến nhân dân.

Cuộc triển lãm kéo dài từ tháng 9 đến tháng 11-1970 tại 5 địa điểm: Hà Nội, Hải Phòng, Nghệ An, Thái Nguyên, Sơn La. Trong suốt thời gian triển lãm, có hàng vạn người người tham gia, góp ý, trong đó có nhiều nhà khoa học, kiến trúc sư các công trình tầm cỡ đến góp ý với tất cả lòng kính trọng Bác Hồ. Cuối cùng, mẫu hình Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh được chọn theo mẫu Lăng của Lê nin- lãnh tụ của nước bạn Nga Xô Viết.

Một bản “thiết kế sơ bộ” về Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được hoàn thiện tối ưu trong một thời gian ngắn. Với sự giúp đỡ của Liên Xô, ngày 9-2-1971, Chính phủ hai nước đã ký kết Hiệp định Liên Xô giúp đỡ kỹ thuật cho Việt Nam giữ gìn thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh và xây dựng Lăng của Người.

Không thể nào quên sáng 2-9-1973, trong khi miền Nam ruột thịt tiếng bom đạn cày xới trên bầu trời đánh giặc Mỹ vẫn râm ran khói lửa, thì ở Thủ đô Hà Nội Lễ khởi công xây dựng Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã diễn ra tại Quảng trường Ba Đình lịch sử. Lát cuốc đầu tiên bập vào lòng đất, tất cả mọi cán bộ lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, công nhân, kỹ sư, nhân dân đều nén lòng xúc động rưng rưng. Ai cũng mong công trình nhanh hoàn tất để đón Người về vĩnh hằng giữa lòng Hà Nội.

Để xây Lăng, hàng ngàn xí nghiệp xây dựng, hàng trăm nhà máy xi măng trong đó có nhà máy xi măng Hải Phòng đã sản xuất đêm ngày cho ra đời những tấn xi măng tốt nhất. Trên mỗi bao xi in đậm dòng chữ “Đời đời nhớ ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại”. Trong khi đó, hàng vạn người con ưu tú trên khắp ba miền Bắc - Trung - Nam, vượt qua mưa bom bão đạn; băng qua rừng sâu, vượt qua thác ngàn, đi bộ cả ngàn cây số đưa những vật liệu gỗ quí giá nhất về xây dựng Lăng Bác.

Đồng bào chiến sĩ cả nước vào lăng viếng Bác

Sau hai năm khẩn trương xây dựng, ngày 29-8-1975, công trình đặc biệt mang tên Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh hiện diện giữa Quảng trường Ba Đình lịch sử - nơi mà đúng 30 năm trước Bác Hồ đã đọc Bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Ngày khánh thành đón Bác về Lăng, các đồng chí Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, bộ đội, công nhân, kỹ sư và nhân dân cả nước bùi ngùi xúc động. Chen lẫn niềm vui sướng là những giọt nước mắt và lòng biết ơn vô hạn người Cha già kính yêu của dân tộc trọn đời tận hiến vì nước, vì dân.

Để bảo quản thi hài Bác tuyệt đối an toàn, lâu dài trong điều kiện đất nước vừa chấm dứt đạn bom, điều kiện kinh tế cực kỳ khó khăn quả là một điều kỳ diệu. Trước tình hình ấy, Đoàn 969 Bộ Quốc phòng được giao nhiệm vụ tổ chức lực lượng quản lý, vận hành các thiết bị kỹ thuật phục vụ công tác y tế đặc biệt giữ gìn thi hài lâu dài Bác; đồng thời bảo đảm an ninh khu vực, tổ chức gác tiêu binh danh dự và đón tiếp đồng bào và chiên sĩ cả nước đến viếng Bác mỗi ngày.

Kết thúc câu chuyện xây dựng Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, giáo sư Lê Văn Lan chia sẻ: “Ngoài những tên gọi như công trình đặc biệt, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Lăng Bác, còn có tên gọi khác là “Đóa sen Việt Nam giữa lòng Hà Nội”. Sở dĩ có tên gọi ấy là vì có sự liên tưởng đến nơi Bác sinh ra và lớn lên. Đó là Làng Sen Kim Liên của huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. “Đóa sen Việt Nam giữa lòng Hà Nội còn có ý nghĩa của sự thanh cao về phẩm giá con người, phẩm giá Việt Nam hội tụ trong trái tim, khối óc Bác. Cho nên khi Bác qua đời, cố Tổng Bí thư Lê Duẩn đã xúc động đọc điếu văn: “Dân tộc ta, nhân dân ta, non sông đất nước ta đã sinh ra Hồ Chủ tịch - Người Anh hùng dân tộc vĩ đại. Và chính Người đã làm rạng rỡ dân tộc ta, nhân dân ta, non sông đất nước ta”.

Bác còn sống mãi với non sông đất nước!

Kỷ niệm 75 năm Quốc khánh Nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, hơn 93 triệu đồng bào và chiến sĩ cả nước tưởng nhớ đến Người - vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc - danh nhân văn hóa thế giới. Năm nay, trong điều kiện đất nước đang có đại dịch Covid-19 hành hoành; việc tổ chức trọng thể Lễ kỷ niệm 75 năm Quốc khánh được diễn ra trong khuôn khổ trang trọng, an ninh, an toàn. Việc tổ chức đón đồng bào, chiến sĩ cả nước và kiều bào ở nước ngoài cùng các đoàn khách quốc tế vào Lăng thăm Người được vẫn diễn ra, chỉ khác là phải tuân thủ các biện pháp dịch tễ phòng dịch Covid-19.

“Vầng trăng Ba Đình” về đêm

 Hoà giữa dòng người lặng lẽ vào Lăng, khẽ bước chân lên những bậc thềm đá mát lạnh quanh linh cữu Người, tất cả đều dâng tràn cảm xúc. Chen lẫn niềm vui được vào Lăng viếng Bác, là những giọt nước mắt tri ân, cảm phục. Thầm cảm ơn Người đã dành trọn một đời tận hiến vì dân, vì nước quên thân.

Bác đã đi xa 51 mùa Thu

Nhưng còn sống mãi với non sông đất nước

Giọng Người vang vọng giữa Ba Đình thủa trước

75 năm, vĩnh cửu muôn đời

Nước Việt hôm nay tỏa sáng nơi nơi

Không còn đạn bom, không còn nô lệ

Người Việt uy danh trên trường quốc tế

Đất Việt hòa bình điểm đến muôn phương

Hôm nay đi giữa Quảng trường

Triệu người như một ân tường khắc ghi

Dấu chân Người - nước Việt đi

75 năm ấy, trường kỳ vinh quang. 

Lê Khanh