“Bẻ ghi” để tránh “vết xe” ô nhiễm không khí kéo dài: Những bằng chứng rõ ràng

Không khí được cải thiện nhờ cách ly xã hội

Tổng cục Môi trường (Bộ TN&MT) nhận định, chất lượng môi trường không khí luôn có sự biến động khi có những ảnh hưởng bởi các nguồn phát thải hoặc một số yếu tố khách quan như điều kiện thời tiết, khí hậu, địa hình… Trong những tháng đầu năm 2020, chất lượng không khí tại các đô thị ở miền Bắc có khá nhiều biến động do chịu ảnh hưởng của yếu tố thời tiết. Cùng với đó, những ảnh hưởng của đại dịch viêm đường hô hấp cấp Covid-19 khiến rất nhiều các hoạt động kinh tế - xã hội phải tạm dừng hoặc giảm thiểu (các trường học nghỉ, giảm hoạt động sản xuất, xây dựng, giao thông…), điều đó cũng có những tác động đáng kể đến diễn biến chất lượng không khí của nước ta.

Minh chứng cho điều này, kết quả quan trắc trong 3 tháng đầu năm cho thấy, Thủ đô Hà Nội có 43 ngày (chiếm tỷ lệ 47,3%) có giá trị PM2.5 trung bình 24 giờ vượt giới hạn quy chuẩn cho phép; Việt Trì và Hạ Long có 6 ngày (chiếm tỷ lệ 6,6%). Tại Hà Nội, có những ngày ô nhiễm ở mức khá cao (ngày 14/1, 2/2, 20/2 và 16/3), giá trị PM2.5 trung bình 24 giờ vượt từ 2 - 3,4 lần giới hạn cho phép của QCVN 05:2013/BTNMT. Tại các đô thị ở khu vực miền Trung và miền Nam, chất lượng không khí duy trì khá ổn định ở mức tốt và trung bình.

Theo dõi diễn biến trong khoảng thời gian từ 20/3 - 10/4, trong đó, có thời gian bắt đầu thực hiện cách ly xã hội, chất lượng không khí tại các khu vực đô thị tốt hơn so tháng 1 và tháng 2/2020. Điều này thể hiện khá rõ tại TP. Hồ Chí Minh - nơi ít chịu ảnh hưởng bởi sự biến động của yếu tố thời tiết. Giá trị trung bình 24 giờ thông số PM2.5 trong trong 2 tuần gần đây, thấp hơn hẳn những ngày trước đó. Tại Thủ đô Hà Nội, chất lượng không khí trong khoảng thời gian trên cũng có xu hướng tốt hơn thời gian trước, tuy vậy, do chịu cả tác động bởi thời tiết nên trong một số ngày vẫn có những sự biến động. “Một điều đáng chú ý, trong 2 ngày (8/4 - 9/4), qua theo dõi cho thấy, số lượng phương tiện giao thông đường bộ trong nội đô tăng hơn những ngày trước đó, giá trị PM2.5 trong 2 ngày này cũng bắt đầu có xu hướng tăng lên.

Bụi do khí thải của phương tiện giao thông là một phần cấu thành "màn sương bụi mịn" ở Hà Nội

“Điểm mặt” nguyên nhân do hoạt động sản xuất, giao thông

So sánh diễn biến chất lượng không khí từ ngày 1/1 - 10/4/2020 với cùng kỳ của những năm trước đó, Tổng cục Môi trường nhận xét, chất lượng không khí cũng có xu hướng được cải thiện hơn.Tuy vậy, trong thời gian từ tháng 1 đến nửa đầu tháng 3/2020, giá trị thông số PM2.5 có thấp hơn những năm trước đó nhưng không rõ rệt. Trong khi đó,từ thời gian nửa cuối tháng 3 cho đến nay, giá trị thông số PM2.5 thấp hơn hẳn thời gian cùng kỳ những năm trước đó. Điều này cho thấy, ảnh hưởng của các nguồn phát thải như giao thông và hoạt động sản xuất có tác động đáng kể đến chất lượng không khí đô thị.

Củng cố thêm nhận định này, Tổng cục Môi trường đã xem xét tới những thông số khác, trong đó, thông số CO - là thông số đặc trưng cho nguồn phát thải từ hoạt động giao thông tại các khu vực đô thị. Kết quả quan trắc cho thấy, giá trị CO trung bình 24 giờ trong khoảng thời gian nửa cuối tháng 3 và tuần đầu của tháng 4/2020 thấp hơn hẳn khoảng thời gian từ tháng 1 đến nửa đầu tháng 3/2020. So sánh diễn biến cùng kỳ giữa các năm cũng có thể thấy, giá trị CO trong nửa cuối tháng 3 và tuần đầu của tháng 4/2020 thấp hơn khoảng giá trị cùng kỳ của những năm trước đó.

Cùng với đó, theo dõi diễn biến giá trị CO trong ngày cho thấy, trong khoảng thời gian từ ngày 1/4 - 10/4 (thời gian thực hiện lệnh cách ly xã hội), giá trị CO giảm đáng kể vào các khung giờ cao điểm giao thông so với các tháng trước đó. “Có thể thấy rằng, hoạt động giao thông đường bộ giảm mạnh cũng đã làm giảm lượng phát thải CO vào môi trường không khí tại khu vực đô thị”, Tổng cục Môi trường cho biết.

Xét về chỉ số AQI giờ trong ngày tại các trạm của Hà Nội trong thời gian từ 1/1 - 9/4, Tổng cục phân tích, từ đầu tháng 1 đến nửa đầu tháng 3, có khá nhiều khoảng thời gian trong ngày, chất lượng không khí ở mức kém và xấu, thậm chí có những ngày chất lượng không khí ở mức xấu và rất xấu. Tuy vậy, từ khoảng ngày 22/3 đến 7/4, phần lớn thời gian trong ngày, chất lượng không khí duy trì ở mức tốt và trung bình. Riêng trong hai ngày 8/4 - 9/4, chất lượng không khí đã bị suy giảm, đa số các giờ trong ngày chất lượng không khí ở mức kém và xấu. Đây cũng là những ngày ghi nhận lượng phương tiện tham gia giao thông trong nội đô tăng cao hơn hẳn những ngày trước đó.

Thống kê tỷ lệ AQI ngay các trạm tại Hà Nội trong thời gian 3 tháng qua cho thấy, trong tháng 1 và tháng 2/2020, có khoảng 50% số ngày có chất lượng không khí ở mức kém đến rất xấu (AQI > 100), trong đó, riêng tháng 2 có khoảng 4% số ngày chất lượng không khí ở mức rất xấu (AQI > 200). Tuy vậy, đến tháng 3/2020, chất lượng không khí có sự cải thiện hơn, không có ngày nào chất lượng không khí ở mức rất xấu. Tỷ lệ ngày có chất lượng không khí ở mức xấu mặc dù vẫn chiếm khoảng 7% ở đa số các trạm nhưng trong nửa cuối tháng 3, đa số các ngày chất lượng không khí ở mức trung bình.

Tổng cục Môi trường khẳng định, khi các đô thị lớn của nước ta thực hiện lệnh cách ly xã hội, cùng với các hoạt động sản xuất, giao thông, xây dựng giảm hoặc dừng hoạt động đã khiến chất lượng không khí được cải thiện. Chúng ta cần nhìn nhận, chính sự thay đổi các hoạt động sản xuất, sinh hoạt của con người là nguyên nhân quan trọng làm thay đổi chất lượng không khí. Bên cạnh đó, chất lượng không khí còn chịu ảnh hưởng bởi một số yếu tố khách quan khác như thời tiết, khí hậu...

 

Yên Thi