Công cụ cảnh báo sớm giúp xác định điểm nóng xung đột nước

Theo công cụ dự báo, Mali là một trong những quốc gia sẽ đối mặt với xung đột về tình trạng khan hiếm nước vào năm 2020. Ảnh: Michele Cattani/AFP

Các nhà nghiên cứu từ 6 tổ chức đã xây dựng một hệ thống cảnh báo sớm để dự đoán các xung đột tiềm ẩn như bạo lực liên quan đến nước đang tăng vọt trên toàn cầu.

Công cụ cảnh báo sớm toàn cầu của Hiệp hội Nước, Hòa bình và An ninh (WPS) có trụ sở tại Hà Lan đã được trình lên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc trước khi chính thức ra mắt vào tháng trước, kết hợp các biến số môi trường như lượng mưa và mùa màng với các yếu tố chính trị, kinh tế và xã hội để dự đoán nguy cơ xung đột bạo lực liên quan đến nước trước một năm.

Đây là công cụ đầu tiên xem xét dữ liệu môi trường, như lượng mưa và hạn hán, bên cạnh các biến số kinh tế xã hội để dự đoán xung đột nước. Đây là công cụ trực tuyến cho mọi người sử dụng, nhưng nhằm mục đích cụ thể hơn là nâng cao nhận thức của các nhà hoạch định chính sách, người dân và các bên trong các khu vực căng thẳng về nước.

Công cụ này đã dự đoán các cuộc xung đột có khả năng xảy ra vào năm 2020 tại Iraq, Iran, Mali, Nigeria, Ấn Độ và Pakistan. Các nhà phát triển tuyên bố tỷ lệ thành công chiếm 86% trong việc xác định các khu vực xung đột với ít nhất 10 trường hợp tử vong có thể xảy ra. Công cụ này hiện tập trung vào xác định các điểm nóng trên khắp Châu Phi, Trung Đông và Đông Nam Á.

Nhu cầu nước ngày càng tăng trên toàn cầu đang tạo ra căng thẳng giữa các cộng đồng, nông dân và cư dân thành phố, người dân và chính phủ. Theo dự báo, căng thẳng sẽ tăng lên khi tình trạng khan hiếm nước trở thành hiện thực. Theo Liên Hợp Quốc, có tới 5 tỷ người có thể gặp phải tình trạng thiếu nước vào năm 2050.

Thống kê của Viện Nghiên cứu Thái Bình Dương ở California, Mỹ cho thấy bạo lực liên quan đến nước đã gia tăng đáng kể trong thập kỷ qua. Các vụ bao lực được ghi nhận đã tăng hơn gấp hai lần trong 10 năm qua so với các thập kỷ trước.

Charles Iceland, chuyên gia cấp cao của Viện Tài nguyên Thế giới, đồng thời là đối tác của WPS cho biết mô hình thiết bị được “lập trình” để xác định các điểm nóng dễ xảy ra xung đột. Thiết bị này sử dụng dữ liệu lịch sử về xung đột bạo lực và rủi ro chính trị, xã hội, kinh tế, nhân khẩu và nước.

“Thiết bị sẽ xem xét tất cả hơn 80 chỉ số từ dữ liệu trong khoảng 20 năm trở lại đây. Sau đó, máy sẽ hoạt động theo “lập trình” xác định mối tương quan giữa các biến này để dự đoán xung đột hoặc không có xung đột trong 12 tháng tới, với các điều kiện hiện tại”, ông Iceland cho biết thêm.

Jessica Hartog, chuyên gia về biến đổi khí hậu, cũng là đối tác của WPS đã nhấn mạnh Iraq và Mali là 2 quốc gia có nguy cơ xảy ra xung đột cao nhất.

Đông Ghouta, Syria từng được biết đến như là “trụ cột” của Damascus. Ảnh: Louai Beshara / AFP qua Getty Images

Các nông dân ở Malia, người chăn bò và ngư dân đã tranh cãi về việc giảm mực nước sông Niger. Trong khi đó, người dân ở Iraq đã xuống đường biểu tình vào năm ngoái sau khi hơn 120.000 người phải nhập viện vì uống nước ô nhiễm.

“Sự khan hiếm nước đã ảnh hưởng đến cả Iraq và Mali, phần lớn là do các dự án phát triển kinh tế làm giảm mực nước và dòng chảy trong các dòng sông. Tình hình trở nên tồi tệ hơn do biến đổi khí hậu và nhu cầu tăng cao do sự gia tăng dân số”, bà Hartog cho hay.

Bà Hartog cũng chia sẻ thêm: “Chúng tôi lo ngại về kế hoạch của Mali và các nước láng giềng về việc xây đập, mở rộng hơn nữa Văn phòng du Niger để giám sát các dự án quản lý nước và các kênh tưới tiêu liên quan. Điều này sẽ làm ảnh hưởng lớn đến nguồn nước ở vùng đồng bằng Nigeria và ảnh hưởng đến hơn 1 triệu nông dân, người chăn gia súc và ngư dân - những người hoàn toàn phụ thuộc vào vùng đồng bằng Nigeria”.

Tại Iraq, bà Hartog cho biết, việc không giải quyết được các mối lo ngại về nước và cải thiện các dịch vụ về nước đã đe dọa trực tiếp đến Iraq.

Trong khi đó, ở Syria, tình trạng khan hiếm nước và mất mùa đã tạo ra một cuộc di cư từ khu vực nông thôn đến các thành phố, làm trầm trọng thêm cuộc nội chiến. Ở Iran, cư dân ở Khorramshahr và Abadan đã biểu tình vì nước uống bị ô nhiễm.

Người cũng tham gia vào dự án WPS, Susanne Schmeier, giảng viên cao cấp về luật nước và ngoại giao tại Viện IHE Delft, Hà Lan nhấn mạnh rằng vấn đề nước không tạo ra xung đột hoặc chiến tranh, nhưng nó có thể trở thành “nhân tố đe dọa” khi kết hợp với những bất bình khác như nghèo đói và bất bình đẳng.

“Một khi xung đột leo thang, chúng khó giải quyết và có thể có tác động tiêu cực đến an ninh nguồn nước, tạo ra những vòng xoáy xung đột. Đây là lý do tại sao hành động kịp thời là rất quan trọng”, bà Hartog chia sẻ.

Theo chuyên gia về biến đổi khí hậu, hòa bình của Irắc đang bị đe dọa. Ảnh: Haidar Mohammed Ali / AFP / Getty Images

Bà Schmeier cho biết các cuộc xung đột dữ dội về tài nguyên nước đã xảy ra giữa các cộng đồng địa phương và giữa các tỉnh trong cùng một quốc gia. Bạo lực sau đó được tác động bởi các tổ chức phi nhà nước, thậm chí có thể là các tổ chức bất hợp pháp hoặc đại diện của một số lĩnh vực nhất định.

Những xung đột cục bộ như vậy khó kiểm soát hơn và có xu hướng leo thang nhanh chóng – một sự khác biệt chính so với cấp độ xuyên biên giới, nơi quan hệ giữa các quốc gia thường hạn chế sự leo thang của các xung đột liên quan đến nước.

Đan Ngân