Khủng hoảng khí hậu đang hiện hữu tại Châu Á - Thái Bình Dương

Sương mù độc hại bao trùm các siêu đô thị châu Á, hàng trăm người chết vì lũ lụt và lở đất, lốc xoáy đập vào bờ biển và cháy rừng, hạn hán và sóng nhiệt gây chết người dẫn đến các thị trấn và thành phố gần như cạn kiệt nước.

"Chuỗi thiên tai không ngừng" trong hai năm qua "vượt xa những gì khu vực đã trải qua hoặc có thể dự đoán trước", báo cáo của Ủy ban Kinh tế Xã hội châu Á Thái Bình Dương (ESCAP) của LHQ hồi tháng 8 cho biết.

Theo báo cáo này, đây là một dấu hiệu của những điều sẽ xuất hiện trong thực tế khí hậu mới.

Mặc dù nhiều người ở các quốc gia phát triển coi khủng hoảng khí hậu là một vấn đề cấp bách nhưng nghiêm trọng hơn, đối với hàng triệu người sống ở châu Á-Thái Bình Dương, vấn đề này đã chạm đến mọi phần của cuộc sống.

Châu Á chịu tác động nặng nề nhất từ khủng hoảng khí hậu

Khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nơi có 60% dân số thế giới, là một trong những khu vực dễ bị tổn thương nhất bởi khủng hoảng khí hậu.

Giải quyết vấn đề là sự đô thị hóa nhanh chóng ở nhiều quốc gia châu Á, với tốc độ phát triển thường vượt qua quy hoạch cơ sở hạ tầng thích hợp.

Sự bùng nổ dân số và sự di cư ồ ạt của người dân đến các thành phố để làm việc đang gây căng thẳng cho nguồn cung cấp nước và thực phẩm.

Nhiều thành phố lớn của châu Á, bao gồm Mumbai (Ấn Độ), Thượng Hải (Trung Quốc), Bangkok (Thái Lan), TP Hồ Chí Minh (Việt Nam) và Jakarta (Indonesia) nằm ở ven biển và vùng trũng nên dễ bị ngập lụt do nước biển dâng và các sự kiện thời tiết khắc nghiệt khác.

Những thập kỷ tới sẽ chứng kiến sự phát triển của các siêu đô thị khổng lồ khi dân số thế giới ngày càng di chuyển vào môi trường đô thị

Các nước châu Á đang phát triển nhanh, công nghiệp hóa và phụ thuộc vào than đang gây ra mức phát thải khí CO2 ngày càng tăng, bất chấp những nỗ lực của các quốc gia như Ấn Độ và Trung Quốc để hướng tới năng lượng sạch hơn.

Khi sự giàu có về vật chất tăng lên, thị trường tiêu dùng cũng như nhu cầu về các thiết bị sản xuất khí thải như điều hòa không khí, ô tô và hàng hóa dùng một lần cũng tăng theo.

Mặc dù các thành phố giàu có như Hồng Kông (Trung Quốc) có thể đủ khả năng chống lại thảm họa - ở một mức độ nào đó nhưng ở những nơi khác, dân số nghèo đói đang sống ở một số nơi bấp bênh nhất về môi trường trên Trái đất, nơi các sự kiện thời tiết khắc nghiệt có thể gây ra thảm họa cho cuộc sống, sản xuất lương thực, nguồn nước, kinh tế và cơ sở hạ tầng.

"Nếu chúng ta không có hành động khẩn cấp về khí hậu ngay bây giờ, chúng ta đang hướng tới sự gia tăng nhiệt độ hơn 3 độ C vào cuối thế kỷ này, với những tác động tiêu cực hơn đối với sức khỏe của con người. Chúng ta đang cách xa mục tiêu đáp ứng thoả thuận Paris", ông Petteri Taalas - Tổng thư ký Tổ chức Khí tượng thế giới cho biết.

Mực nước biển đang tăng

Đảo quốc nam Thái Bình Dương Tuvalu nằm ở vùng thấp đã được Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc xếp vào loại "cực kỳ dễ bị tổn thương" do BĐKH

Là một cư dân của đảo Samoa ở Thái Bình Dương, Tagaloa Cooper-Halo đã chịu ảnh hưởng trực tiếp từ BĐKH.

"Mực nước biển đang tăng tốc. Theo dự báo, mực nước biển dâng trong khoảng 20 năm sẽ cho thấy những thay đổi. Nhưng mực nước biển hiện đang gia tăng", Cooper-Halo, Giám đốc Khả năng phục hồi biến đổi khí hậu tại Ban Thư ký Chương trình Môi trường khu vực Thái Bình Dương (SPREP) cho biết.

Trong một báo cáo mang tính bước ngoặt trong năm nay, Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) của Liên Hợp Quốc đã xác nhận rằng mực nước biển toàn cầu đang tăng nhanh hơn dự báo.

Một nghiên cứu được công bố hồi tháng 5/2019 cho thấy phát thải khí nhà kính ngày càng tăng, nhiệt độ ấm lên, băng tan chảy và các tảng băng biến mất có thể khiến mực nước biển tăng hơn hai mét (6,6 feet) vào cuối thế kỷ này nếu phát thải tiếp tục không được kiểm soát.

Sự gia tăng hơn 2 mét sẽ khiến 187 triệu người phải sơ tán, chủ yếu đến từ châu Á và các thành phố lớn như Thượng Hải dễ bi ngập. Một nghiên cứu khác cho thấy ở Đông Nam Á, một phần của miền Nam Việt Nam và Bangkok (Thái Lan) có thể bị ngập lụt vào năm 2050.

Theo Chương trình phát triển của Liên Hợp Quốc, việc thích nghi với mực nước biển dâng sẽ là một thách thức chính đối với châu Á-Thái Bình Dương. Các biện pháp bao gồm bảo vệ bờ biển và cơ sở hạ tầng, khôi phục rừng ngập mặn và xác định các khu vực có nguy cơ bị lũ lụt.

Cooper-Halo cho biết các quốc gia Thái Bình Dương đã buộc phải thích nghi, lắp đặt các trạm quan trắc đo mực nước biển dâng và trồng nhiều cây thích ứng với nước mặn hơn.

Cooper-Halo cho rằng chế độ ăn đã thay đổi khi axit hóa đại dương và tẩy trắng san hô đã làm giảm lượng cá.

"Khi tài nguyên không còn dồi dào như trước đây, nó sẽ thay đổi sự phụ thuộc của bạn, bạn trở nên phụ thuộc nhiều hơn vào thực phẩm chế biến và do đó chúng ta phải nhập khẩu nhiều thực phẩm chế biến để thay đổi cách chúng ta ăn và do đó ảnh hưởng đến sức khỏe”, Cooper-Halo nói.

Bão ngày càng dữ dội

Một người dân đi qua đống đổ nát từ ngôi nhà bị phá hủy của cô sau khi cơn bão Kammuri tấn công thành phố Sorsogon, phía nam Manila, Philippines

Khoảng 2,4 tỷ người – tương đương khoảng một nửa dân số châu Á - sống ở những khu vực dễ bị tổn thương bởi các sự kiện thời tiết khắc nghiệt.

Năm nay, lũ lụt và lở đất xảy ra do những cơn mưa lớn vào mùa mưa, quét qua Ấn Độ, Nepal, Pakistan và Bangladesh, để lại sự tàn phá ở mỗi quốc gia và hàng trăm người chết.

Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Bản, Ấn Độ, Bangladesh, Hàn Quốc, Thái Lan, Sri Lanka và Philippines đều bị bão nhiệt đới và bão hoặc lốc xoáy tấn công vào năm 2019, khiến hàng chục người chết, hàng trăm ngàn người phải di dời và gây thiệt hại hàng triệu USD.

Cuộc khủng hoảng khí hậu theo dự báo sẽ tạo ra nước dâng do bão cao hơn, lượng mưa tăng và gió mạnh hơn.

Joanna Sustento vận động cho hành động khí hậu kể từ khi cơn bão Haiyan tàn phá nhà của cô ở Tacloban, Philippines vào năm 2013.

Sustento mất cả cha mẹ, anh trai, chị dâu và cháu trai nhỏ của cô trong cơn bão - một trong những thảm họa mạnh nhất từng được ghi nhận.

"Chúng tôi trải qua trung bình 20 cơn bão mỗi năm và chúng ngày càng trở nên thường xuyên và dữ dội hơn. Điều đó có nghĩa là nhà cửa và sinh kế bị hư hại, mất người thân, mất quyền tiếp cận thực phẩm và nước sạch, bị tước đoạt sự an toàn của chính bạn”, Sustento chia sẻ với CNN.

"Bất cứ khi nào một sự kiện thời tiết khắc nghiệt xảy ra, chúng ta sẽ mất quyền cơ bản của con người đối với cuộc sống an toàn” – Sustento nói.

Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới, 7 trong số 10 thảm họa gây thiệt hại kinh tế lớn nhất thế giới từ năm 1970-2019 là bão nhiệt đới.

Chi phí kinh tế cao do bão có thể làm tê liệt các nước nghèo.

Năm 2015, bão số 5 đã khiến đảo quốc Vanuatu thiệt hại tương đương 64% tổng sản phẩm quốc nội.

Tất cả các thành phố dễ bị bão tấn công đều chịu áp lực cải thiện cơ sở hạ tầng và lập kế hoạch đúng đắn cho sự phát triển trong tương lai. Việc đầu tư vào hệ thống cảnh báo sớm đã cứu được vô số sinh mạng.

Việc ứng phó với thời tiết khắc nghiệt hơn sẽ gây tốn kém chi phí và nhiều lời kêu gọi các quốc gia giàu có hỗ trợ tài chính và công nghệ cho các nước có nền kinh tế nhỏ hơn để phục hồi sau các tác động của khủng hoảng khí hậu.

Sustento cho biết các công ty nhiên liệu hóa thạch cũng cần thực hiện phần việc của mình - bằng cách tăng tốc độ chuyển đổi sang năng lượng tái tạo.

Tình trạng thiếu nước tồi tệ hơn

Khi khủng hoảng khí hậu làm cho lượng mưa và gió mùa hàng năm - rất quan trọng đối với nông nghiệp của khu vực - thất thường hơn, hạn hán và thiếu nước sẽ nghiêm trọng hơn.

5 năm qua là thời điểm nóng nhất trong các đợt nắng nóng kỷ lục và những đợt nắng nóng ở Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ, Pakistan và Úc trong năm nay đang dữ dội đến mức một nhóm các nhà nghiên cứu tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) ở Mỹ cho rằng một số nơi có thể trở nên quá nóng để cư trú.

Năm nay, Chennai, thành phố lớn thứ sáu của Ấn Độ gần như hết nước.

Bốn hồ chứa cung cấp cho thành phố gần 5 triệu dân này gần như cạn kiệt. Mọi người xếp hàng để lấy nước trên khắp thành phố và các bệnh viện không có nước để vận hành hoặc khử trùng thiết bị.

Trên khắp Ấn Độ, 600 triệu người đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nước cấp tính - và cuộc khủng hoảng dự kiến sẽ trở nên tồi tệ hơn khi các sông băng ở dãy Himalaya tan chảy và các giếng khoan của Ấn Độ có nguy cơ cạn kiệt.

Phụ nữ lấy nước từ một hố nước được người dân tạo ra tại một hồ nước khô ở Chennai, Ấn Độ vào ngày 11/6/2019

Jyoti Sharma, người sáng lập và là Chủ tịch của FORCE, một tổ chức phi chính phủ Ấn Độ cho biết: “Chúng ta có một nền kinh tế nơi có dân số ngày càng tăng và ngành công nghiệp đang phát triển. Vì vậy, cần thêm 40% nước cho ngành công nghiệp, cần nhiều nước hơn cho nhiều người hơn và cũng cần nhiều nước hơn cho mọi thứ”.

Một báo cáo mới trong tháng này cho biết một phần tư dân số thế giới đang sống ở những khu vực mà tài nguyên nước không đủ cho nhu cầu của người dân - với các cuộc khủng hoảng nước "không thể tưởng tượng" đang ngày càng phổ biến.

"Áp lực về nước là cuộc khủng hoảng lớn nhất mà không ai nói đến. Hậu quả của nó là rõ ràng ở dạng mất an ninh lương thực, xung đột và di cư và bất ổn tài chính", Chủ tịch và CEO của Viện Tài nguyên Thế giới Andrew Steer cho biết.

Theo Sharma, ở Ấn Độ, quy hoạch và phát triển đô thị đúng đắn sẽ là con đường phía trước.

"Càng xây dựng hệ thống nước hiệu quả hơn và lắp thêm vòi nước, hệ thống tưới sẽ càng hiệu quả hơn. Điều đó sẽ cứu chúng ta khỏi cuộc khủng hoảng phía trước”, Sharma cho biết.

Mười năm tới

Thế giới hiện đã ấm hơn 1,1 độ C so với thời điểm bắt đầu thời kỳ Cách mạng Công nghiệp và theo các kịch bản hiện tại, lượng khí thải carbon dioxide sẽ cần giảm 7,6% mỗi năm trong thập kỷ tới. Tuy nhiên, khí thải vẫn đang tăng lên.

Hồi đầu tháng, Hội nghị về Biến đổi Khí hậu của LHQ đã nhấn mạnh sự mất kết nối lớn giữa các quốc gia gây ô nhiễm lớn nhất thế giới và cộng đồng toàn cầu đang đòi hỏi sự thay đổi. Nhiều nhà quan sát, nhà khoa học và nhà hoạt động khí hậu gọi thỏa thuận kết quả này là một thất bại.

“Đầu hàng không phải là một lựa chọn. Ở khu vực Thái Bình Dương, công chúng đã thức tỉnh với thực tế này trong nhiều năm nay. Bây giờ, các quốc gia cần phải bắt kịp và bước lên”, Cooper-Halo nhấn mạnh.

Mai Đan