Quảng Ngãi: Di dời dân, cứu nhà máy xi măng Đại Việt - Dung Quất

Sống chung với khói, bụi.

Dự án nhà máy xi măng Đại Việt - Dung Quất thuộc khu Kinh tế Dung Quất, huyện Bình Sơn (tỉnh Quảng Ngãi), do công ty CP Xi măng miền Trung làm chủ đầu tư. Dự án được khởi công xây dựng vào năm 2000. Vị trí xây dựng nhà máy nằm trong khu quy hoạch sản xuất vật liệu xây dựng được phê duyệt từ năm 2007. Nhưng khổ nỗi, thời kỳ đó, người ta thực hiện "ngược đời".

Đó là, việc di dời gần 2.000 hộ dân xã Bình Đông đang sinh sống trong vùng lân cận chỉ mới thực hiện trên giấy thì nhà máy đã triển khai xây dựng ào ạt trên thực địa. Và rồi, người dân trước đó đã trong tâm lý chuẩn bị giải tỏa di dời, bỗng nhiên "sốc" vì hủy bỏ, phải sống chung với khói, bụi, tiếng ồn…

Được biết, năm 2012, khi nhà máy hoạt động, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến đời sống người dân trong khu vực, khiến hàng chục người dân đã tụ tập, dựng lều, lán trại trước cổng nhà máy, ngăn cản không cho phương tiện ra vào. Đến tháng 5/2015, nhà máy chính thức ngưng hoạt động để cải tạo, nâng cấp hệ thống thiết bị bảo vệ môi trường. Từ đó đến nay, nhà máy vẫn không được hoạt động trở lại vì nhiều lý do.

Hệ lụy không chỉ doanh nghiệp gánh chịu mà kéo theo "số phận" 2.000 hộ dân cũng khốn khổ theo.

Hệ lụy không chỉ doanh nghiệp gánh chịu, môi trường đầu tư địa phương nơi đó mà kéo theo "số phận" 2.000 hộ dân cũng "lơ lửng" theo nhà máy xi măng này.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, từ khi xảy ra sự việc đến nay, UBND tỉnh Quảng Ngãi từng đưa ra nhiều giải pháp giải quyết vấn đề này. Trong đó, có việc bố trí 36 tỷ đồng, di dời 107 hộ dân trong phạm vi 50m tính từ chân hàng rào nhà máy.

Năm 2017, UBND tỉnh Quãng Ngãi tiếp tục bố trí 14,7 tỷ đồng đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng dân sinh quanh khu vực.

Mới đây, khi nghe tin tỉnh có phương án di dời hết dân ra khỏi vùng ô nhiễm, rất nhiều hộ dân bày tỏ tâm tư và biểu lộ cảm xúc rất vui mừng.

Theo bà Nguyễn Thị Vân, khu vực thôn Sơn Trà đã được tỉnh quy hoạch là khu công nghiệp thì cần phải có phương án sớm di dời dân, để đời sống người dân được an cư, lập nghiệp.

"Hồi đó là nhà máy xi măng, nay lại thêm đại công trường thép gầm rú suốt đêm ngày. Nước giếng nhiễm mặn, mùi hôi của hóa chất nồng nặc, khói bụi bao trùm cả ngày đêm", bà Vân nói.

Nhà máy đứng bên bờ vực phá sản.

Về khía cạnh doanh nghiệp, ông Lưu Vũ Cầm, cán bộ quản lý nhà máy xi măng Đại Việt cho biết, ông cùng hàng trăm công nhân cũng khốn khổ như 2.000 hộ dân xã Bình Đông.

"Doanh nghiệp đã gửi đơn kêu cứu khẩn cấp đến Chính phủ, cơ quan chức năng và chính quyền tỉnh Quảng Ngãi, vì phải ngừng sản xuất từ hơn 4 năm nay, máy móc xuống cấp, hư hỏng, công nhân mất việc, nhà máy đứng bên bờ vực phá sản", ông Cầm nói.

Vì phải ngừng sản xuất từ hơn 4 năm nay, máy móc xuống cấp, hư hỏng.

Cũng theo ông Cầm, trước đây, nhà máy bị người dân phản ứng, doanh nghiệp đã nỗ lực khắc phục, cải tiến thiết bị, nâng cấp công nghệ xử lý môi trường đảm bảo Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về khí thải công nghiệp sản xuất xi măng QCVN 23: 2009/BTNMT và các quy định pháp luật có liên quan.

Từ năm 2018, nhiều đoàn chức năng kiểm tra xác nhận nhà máy đã hoàn thành các biện pháp khắc phục, cải tiến thiết bị, nâng cấp công nghệ xử lý môi trường.

Nhà máy lập kế hoạch vận hành thử nghiệm để hoàn thiện quan trắc môi trường, gửi báo cáo xin vận hành thử nghiệm đến các cơ quan chức năng liên quan, nhưng không nhận được phản hồi.

Theo sở TN&MT tỉnh Quảng Ngãi, đối với kế hoạch vận hành thử nghiệm, tổ chức quan trắc môi trường của nhà máy chưa thể thực hiện được.

Bởi, UBND tỉnh chưa có quyết định về phương án di dời các hộ dân và người dân thôn Tân Hy và Sơn Trà chưa có sự đồng thuận về việc nhà máy vận hành trở lại. Chính vì thế, ngành TN&MT đề nghị nhà máy không được tự ý vận hành thử nghiệm các công trình quản lý chất thải.

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, UBND tỉnh Quảng Ngãi có Báo cáo 171/BC-UBND ngày 29/7/2019 gửi Chính phủ, trình phương án di dời gần 2.000 hộ dân sống gần khu vực nhà máy.

UBND tỉnh Quảng Ngãi có Báo cáo gửi Chính phủ về phương án di dời dân sống gần khu vực nhà máy.

Theo đó, tỉnh Quảng Ngãi khảo sát, xây dựng lộ trình di dời 1.864 hộ dân trên diện tích 73ha trong phạm vi ảnh hưởng. Việc này chia làm 3 giai đoạn với tổng kinh phí khoảng 990 tỷ đồng (chưa tính chi phí đầu tư khu tái định cư).

Tuy nhiên, nguồn vốn quá lớn, UBND tỉnh Quảng Ngãi kiến nghị Thủ tướng Chính phủ bố trí 364 tỷ đồng từ ngân sách Trung ương để tỉnh lập phương án, lộ trình, kế hoạch di dời khoảng 800 hộ dân với diện tích khoảng 45ha (tức giai đoạn 1 và 2).

Đối với hơn 1.000 hộ dân và phần diện tích cần di dời còn lại (giai đoạn 3), trên cơ sở đất sạch của giai đoạn 1 và 2, UBND tỉnh Quảng Ngãi đề xuất phương án kêu gọi nhà đầu tư.

Võ Hà