Kho vũ khí khí hậu của châu Á là nhiên liệu sinh học?

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), năng lượng sinh học chiếm một nửa tổng tiêu thụ năng lượng tái tạo trong năm 2017 - gấp 4 lần năng lượng mặt trời và gió kết hợp - và có khả năng lớn chưa được khai thác.

Năng lượng sinh học từ nhiên liệu sinh học và khí sinh học lỏng sẽ tiếp tục dẫn đến tăng trưởng về tiêu thụ năng lượng tái tạo vào năm 2023 do sưởi ấm, vận chuyển và hàng không gia tăng.

Fatih Birol, Giám đốc điều hành của IEA cho biết: “Năng lượng sinh học hiện đại là thứ khổng lồ bị bỏ qua trong lĩnh vực năng lượng tái tạo”.

“Tỷ trọng của nó trong tổng tiêu thụ năng lượng tái tạo của thế giới là khoảng 50% ngày nay, nói cách khác tương đương với tổng tỷ trọng của thủy điện, gió, mặt trời và tất cả các năng lượng tái tạo khác cộng lại. Chúng tôi hy vọng năng lượng sinh học hiện đại sẽ tiếp tục dẫn đầu lĩnh vực này, và có triển vọng lớn cho sự phát triển hơn nữa. Nhưng các chính sách phù hợp và các quy định bền vững nghiêm ngặt sẽ là điều cần thiết để đáp ứng đầy đủ tiềm năng của nó” - Fatih Birol nhấn mạnh.

Bối cảnh chung

Theo EIA, năng lượng tái tạo sẽ chiếm gần một phần ba sản lượng điện thế giới vào năm 2023. Tuy nhiên, sự tăng trưởng chậm lại trong lĩnh vực giao thông và nhiệt, nơi mà các chính sách hỗ trợ của chính phủ các nước hiện đang rất cần thiết.

Cho đến nay, sự chú ý không cân xứng đã được đưa ra để phủ xanh cho ngành điện, chỉ chiếm khoảng 20% ​​tổng phát thải. Trận chiến thực sự chống lại biến đổi khí hậu hiện đang diễn ra trong quá trình sưởi ấm, vận chuyển và hàng không và các quy trình công nghiệp không bảo vệ môi trường.

Báo cáo của IEA cho biết đây là nơi năng lượng sinh học có thể đóng một phần thiết yếu.

Xi măng - một trong những vật liệu gây ô nhiễm nhất trên thế giới chiếm 5-8% lượng khí thải toàn cầu - có tiềm năng lớn nhất theo IEA, vì 2/3 năng lượng sinh học được sử dụng trong ngành này là từ chất thải. “Việc quản lý chất thải mạnh ở các nước sản xuất xi măng chủ yếu do đó có thể tăng gấp đôi tỷ lệ nhu cầu năng lượng được đáp ứng bởi năng lượng sinh học và chất thải đến 13% vào năm 2023”, báo cáo cho biết. Tại EU, năng lượng sinh học và chất thải đáp ứng một phần tư nhu cầu năng lượng của sản xuất xi măng. Tuy nhiên, hầu hết xi măng trên thế giới được sản xuất bên ngoài EU - ở Trung Quốc và hiện đang ngày càng tăng ở châu Á và đây là những quốc gia cần áp dụng các chính sách để thúc đẩy nhiên liệu sinh học cho ngành công nghiệp.

Nhiên liệu sinh học cũng đóng một vai trò quan trọng trong ngành hàng không xanh. Nhu cầu nhiên liệu sinh học trong ngành hàng không đang tăng lên, chủ yếu là do các sáng kiến ​​tự nguyện. Tuy nhiên, chi phí vẫn còn cao (cao hơn dầu khoảng 40%). Với các chính sách phù hợp, IEA ước tính nhiên liệu sinh học có thể chiếm 2% nhu cầu năng lượng của ngành vào năm 2025. Điều này cho thấy tiềm năng tăng quy mô sử dụng thương mại của nó và có thể nhân rộng thành công của năng lượng mặt trời PV.

“Chôn” một “điều tiếng”

10 năm trước, nhiên liệu sinh học được xem là chất thay thế carbon thấp lý tưởng cho nhiên liệu hóa thạch lỏng, cung cấp năng lượng cho phần lớn các hệ thống giao thông của thế giới. Tuy nhiên, mối lo ngại gia tăng bởi nhiên liệu sinh học thế hệ thứ nhất, được sản xuất từ cây lương thực (như dầu cọ, đậu tương, hạt cải dầu và hoa hướng dương) đã phá hủy rừng và đất nông nghiệp, làm tăng giá lương thực và thường gây ô nhiễm như nhiên liệu hóa thạch khi tất cả các yếu tố trong sản xuất được xem xét.

Những người ủng hộ nhiên liệu sinh học ngày nay cho rằng đó là sử dụng đúng loại nhiên liệu sinh học. Nhiều loại nhiên liệu sinh học thế hệ tiếp theo khác nhau, dựa vào việc sử dụng các sản phẩm chất thải từ nông nghiệp và công nghiệp. Ví dụ, sản xuất biomethane từ chất thải và dư lượng, sản xuất nhiệt cho mạng lưới sưởi ấm của khu vực, dầu diesel sinh học được làm từ dầu thải và mỡ động vật, hoặc ethanol xenluloza được sản xuất từ ​​cỏ, gỗ hoặc rơm. Một số chuyên gia cho rằng điều này có thể tạo ra nhiên liệu bền vững bằng cách giảm nhu cầu phân bón, đất trồng trọt và năng lượng chế biến.

Nhưng cho đến nay sự tiếp thu của các công nghệ mới này còn thấp - và một số vẫn chưa được phát triển đầy đủ hoặc thương mại hóa. Báo cáo của IEA cho thấy không có chính sách lớn thay đổi nhiên liệu sinh học tiên tiến mới – loại nhiên liệu chỉ chiếm 1% tổng sản lượng nhiên liệu sinh học vào năm 2023. Báo cáo kêu gọi các nước phát triển các chính sách cụ thể để hỗ trợ nghiên cứu, phát triển và triển khai nhiên liệu sinh học, bao gồm các cơ chế tài chính và thị trường sáng tạo.

Một câu chuyện châu Á

Theo dự báo, một phần hai tăng trưởng sản xuất toàn cầu sẽ xảy ra ở các nước châu Á, chủ yếu là Trung Quốc, Ấn Độ và Đông Nam Á, nơi nguồn thức ăn dồi dào và mong muốn tăng cường an ninh năng lượng đã dẫn đến hỗ trợ chính sách lớn hơn.

Cũng theo dự báo, các kế hoạch chính sách mới ở Ấn Độ và Trung Quốc sẽ thúc đẩy đáng kể thị trường nhiên liệu sinh học. Chẳng hạn, gần đây Ấn Độ đã công bố chính sách nhiên liệu sinh học quốc gia mới cho phép sản xuất ethanol từ chất thải nông nghiệp và dư lượng cây trồng như ngô, sắn và mía. Điều này có thể thúc đẩy thu nhập của nông dân và giúp giải quyết tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng xâm nhập Delhi và phần lớn miền Bắc Ấn Độ vào mỗi mùa đông do việc đốt rạ cây hàng năm nếu không thể chuyển thành năng lượng.

Hiện tại, năng xuất năng lượng sinh học của Trung Quốc chủ yếu sử dụng năng lượng từ chất thải và nhiên liệu nông nghiệp (rơm).

Mối quan tâm về đất đai kéo dài

Hai phần ba việc mở rộng nhiên liệu sinh học dự kiến ​​của EIA vẫn phụ thuộc vào các sản phẩm dựa trên thực phẩm và do đó mối quan tâm về đất đai và an ninh tốt sẽ càng gia tăng. Nghiên cứu mới từ Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) cảnh báo: “Năng lượng sinh học có thể cạnh tranh với các mục đích sử dụng đất khác và có thể tác động đáng kể đến hệ thống nông nghiệp và thực phẩm, đa dạng sinh học và các chức năng và dịch vụ hệ sinh thái khác. Cần quản trị hiệu quả để hạn chế những đánh đổi đó và đảm bảo loại bỏ carbon vĩnh viễn trong các hồ chứa trên cạn, địa chất và đại dương”.

Báo cáo của IPCC cảnh báo về những thay đổi cơ bản cần thiết cho cách chúng ta sản xuất năng lượng, thực phẩm và di chuyển xung quanh để hạn chế sự nóng lên toàn cầu đến 1,5 độ C và tránh biến đổi khí hậu thảm khốc.

“Chúng tôi hoàn toàn nhận thức được điều gây tranh cãi về năng lượng sinh học, đặc biệt là phá rừng rừng nhiệt đới và ưu tiên nhiên liệu về thực phẩm”, Paolo Frankl, người đứng đầu cơ quan năng lượng tái tạo của IEA cho biết.

Hầu hết các dự án mở rộng năng lượng sinh học xuất hiện từ việc sử dụng chất thải và dư lượng từ công nghiệp và nông nghiệp. “Họ không cho rằng việc sử dụng đất ngày càng tăng đối với nhiên liệu sinh học nhưng sử dụng cùng một lượng đất trong khi tăng năng suất”, Frankl giải thích. Thiết kế các chương trình chứng nhận và kiểm toán hiệu quả sẽ là yếu tố quan trọng để khuyến khích sản xuất năng lượng sinh học bền vững.

EIA tập trung vào Ấn Độ

Tăng trưởng tái tạo: Tại Ấn Độ, năng lượng sinh học để sưởi ấm và năng lượng mặt trời PV điện cùng nhau tạo nên phần lớn năng lượng tái tạo mở rộng trong giai đoạn dự báo (từ năm 2018-2023). Mặc dù tăng trưởng mạnh mẽ, theo dự báo, thị phần năng lượng tái tạo ​​sẽ chỉ tăng nhẹ do mở rộng tối thiểu năng lượng tái tạo trong lĩnh vực nhiệt vốn là lĩnh vực sử dụng năng lượng lớn nhất.

Năng xuất năng lượng tái tạo của Ấn Độ sẽ tăng gấp đôi trong giai đoạn 2018-2023, chủ yếu từ năng lượng mặt trời PV và gió ngoài khơi, mở rộng năng lượng tái tạo hàng đầu ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương (trừ Trung Quốc), với 107 GW dự kiến ​​sẽ đi vào hoạt động trong giai đoạn dự báo. Năng lượng mặt trời PV và gió cung cấp 89% tăng trưởng tái tạo của Ấn Độ, được thúc đẩy bởi các cuộc đấu giá cấp quốc gia và cấp nhà nước. Tuy nhiên, việc tích hợp lưới điện và tình trạng tài chính của các công ty phân phối tiếp tục cản trở việc triển khai, bất chấp những cải thiện trong năm qua.

Giao thông vận tải: Ở Ấn Độ, năng lượng tái tạo cung cấp chưa đến 1% nhu cầu nhiên liệu vận chuyển trong năm 2017, với những đóng góp tương tự trên diện rộng về lĩnh vực năng lượng từ đường sắt điện và nhiên liệu sinh học. Theo dự báo, sự đóng góp năng lượng của nhiên liệu sinh học ​​sẽ tăng trưởng hơn từ năm 2018-2023, chủ yếu do chương trình pha trộn của đất nước để đáp ứng nhiệm vụ 5% ethanol trong xăng và dầu diesel. Tiêu thụ năng lượng tái tạo trong ngành giao thông cũng tăng hơn gấp đôi vào năm 2023, với sự tăng trưởng từ cả đường sắt và đường EV. Tuy nhiên, do nhu cầu nhiên liệu hóa thạch ngày càng tăng, thị phần năng lượng tái tạo của Ấn Độ trong vận tải vẫn dưới 1,5% vào cuối giai đoạn dự báo.

Nhiên liệu sinh học: Ấn Độ đã thông qua một chính sách nhiên liệu sinh học quốc gia mới vào năm 2018 nhằm vạch ra một số biện pháp hỗ trợ sản xuất nhiên liệu sinh học tiên tiến, bao gồm ưu đãi thuế bổ sung, giá mua cao hơn so với nhiên liệu sinh học thông thường và hỗ trợ đầu tư 77 triệu USD trong vòng 6 năm. Tuy nhiên, hình thức tài trợ này hiện không xác định.

Ấn Độ thúc đẩy than: So với giai đoạn 6 năm trước, việc mở rộng sản xuất than và khí tự nhiên dự kiến ​​sẽ giảm đáng kể. Trên toàn cầu, máy phát điện từ các nhà máy điện khí tự nhiên bị siết chặt giữa than giá rẻ và công nghệ gió và năng lượng mặt trời PV mở rộng nhanh chóng. Tuy nhiên, sự phát triển máy phát điện than được dự báo sẽ xuất phát chủ yếu từ các nền kinh tế mới nổi trong khu vực ASEAN bên cạnh Ấn Độ và Trung Quốc. Trên thực tế, mặc dù tăng trưởng đáng kể trong máy phát điện dựa vào năng lượng tái tạo, nó được dự báo là thấp hơn than vốn là sản lượng điện toàn cầu lớn nhất theo dự báo của IEA.