Văn hóa Việt Bắc trên Tây Nguyên

(TN&MT) - Rằm tháng giêng (14-15 âm lịch) hàng năm là dịp Xã Ea Tam, huyện Krông Năng, Đắk Lắk, tổ chức lễ hội văn hóa dân gian Việt Bắc. Lễ hội do người đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Bắc di cư vào đây sinh sống gìn giữ và phát huy. Nhiều năm trở lại đây, Lễ hội không chỉ thu hút người dân tộc thiểu số Tây Bắc (chủ yếu là người Tày và Nùng) đang sinh sống trên khu vực Tây Nguyên mà còn có đông đảo du khách thập phương đến tham quan, tìm hiểu nét văn hóa đặc trưng này.

Người dân bày bán các món bánh đặc sản của người Tày và Nùng.

Lễ hội của sự đoàn kết.

Lễ hội dân gian Việt Bắc được tổ chức đều đặn mỗi năm một lần vào dịp rằm tháng giêng với phần lễ và phần hội rất long trọng. Phần lễ gồm: Lễ lòng tồng (Lễ xuống đồng), Cúng Thổ công, cầu mùa… Phần hội gồm: hội đàn Tính, Hát then, hội ném Còn, bắn Nỏ, các trò chơi dân gian: Đẩy gậy, kéo co, Lẩy cỏ.. hội thi ẩm thực, hội thi cắm trại … đã thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách từ các nơi đổ về xem hội.

Trong đó, hội thi ẩm thực thu hút đông đảo người tham gia khiến cho du khách rất thích thú gồm: Cách nấu cất rượu men lá, cách quay Heo với lá mắc mật (lá này được bà con mang từ Bắc vào), cách làm bánh Chưng, bánh Dày, bánh Khảo, bánh Tro bếp, nấu Xôi ngũ sắc, và xem điệu múa xòe của người Thái, nghe vài điệu hát then, lượn cùng cây đàn tính của người Tày, Nùng và xem những người đàn ông mặc áo chàm, ngồi quây quần uống rượu đàn hát làm say lòng người…

Ông Đinh Công Hưởng- Bí thư Đảng ủy xã, chủ tế cày luống cày đầu tiên.

Trong phần lễ trang nghiêm, ông Đinh Công Hưởng - Bí thư Đảng bộ xã là người chủ Tế đã thực hiện nghi lễ cúng thổ công cầu cho Quốc thái - dân an, mưa thuận gió hòa, nhân dân no ấm và thực hiện đường cày đầu tiên, các tổ chức đoàn thể, nhân dân cùng gieo hạt giống xuống luống cày. Tất cả cùng cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, người người sức khỏe, xóm làng yên vui, đồng thời cũng là dịp để nam thanh nữ tú gặp mặt, giao duyên và những mầm xanh mới lại bắt đầu...

Nhiều tiết mục văn nghệ đặc sắc nết văn hóa miền núi phía Bắc được cất lên làm đắm say lòng người. Các chàng trai thanh, nữ tú duyên dáng trong bộ áo chàm, cây đàn Tính trên tay, cất lên điệu Then mừng trẩy hội. Ngoài thăm quan tìm hiểu nét văn hóa Việt Bắc, du khách còn được thưởng thức các loại ẩm thực truyền thống như: uống ly rượu nấu tại lễ hội với 6 loại lá cây rừng, quay heo nhồi lá mắc mật, Bánh khẩu ri, bánh dầy, tro bếp, sừng bò, bánh trời… như hòa vào không gian văn hóa lễ hội trên quê hương Việt Bắc.

Biểu diễn văn nghệ đàn Tính

Ông Đinh Công Hoan- Chủ tịch UBND xã Ea Tam cho biết::  Ea Tam là xã thuần nông, với dân số khoảng 2.200 người, hội tụ rất nhiều dân tộc anh em cùng chung sống như: Người Kinh, Ê Đê, Mơ Nông, Tày, Nùng, Dao, Sán Dìu … Nhưng chủ yếu là người Tày, Nùng từ phía Bắc vào đây định cư. Bước đầu lễ hội mang tính tự phát của các dân tộc phía bắc, sau dần được UBND huyện Krông Năng chấp thuận cho tổ chức lễ hội hàng năm nhằm phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc, không để mai một, biến dạng các nét văn hóa bản sắc truyền thống. Lễ hội được tổ chức các hoạt động văn hóa nguyên vẹn bản sắc văn hóa, độc đáo của dân tộc Tày, Nùng, góp phần làm phong phú thêm cho nền văn hóa các dân tộc tại Đắk Lắk. Thông qua các hoạt động này, cộng đồng các dân tộc có dịp được giao lưu, khắc sâu tinh thần đoàn kết và giữ vững những nét văn hóa tín ngưỡng lành mạnh… ước tính lễ hội năm 2017 sẽ thu hút khoảng 10.000 người tham gia, có cả du khách nước ngoài về đây tham gia lễ hội.

Các thiếu nữ làm bánh Dày

Không gian Chợ Tình không chỉ riêng ai

Đồng bào các dân tộc Tây Bắc di cư vào Tây Nguyên lập nghiệp khá đông và sống rải rác ở khắp 5 tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng. Song việc gìn giữ và phát huy được bản sắc văn hóa Việt Bắc trên Tây Nguyên chỉ có duy nhất ở Ea Tam với quy mô vùng. Vì vậy những người Tày, Nùng trên khắp Tây Nguyên đều về đây tham dự các trò chơi và giao lưu văn hóa, nghệ thuật. Đến với không gian văn hóa chợ tình chủ yếu là các chàng trai chưa vợ, và cô gái chưa chồng. Tại đây, họ được thỏa mái trao duyên, làm quen, chuyện trò về công việc học tập, làm ăn. Nhiều cặp trai gái đã đến được với nhau, thành vợ thành chồng từ các trò chơi bắt đôi tung Còn chọn bạn, hát then, nhảy sập …

Trong không khí vui mừng của chợ tình, em Hoàng Thị Minh, người dân tộc Tày ở huyện Ea Hleo tâm sự: Năm 2012 em cũng đi lễ hội ở đây và đã gặp được một chàng trai khôi ngô, chúng em đã yêu nhau nên duyên chồng vợ và đã có một cháu trai, gia đình em sống rất hạnh phúc và no ấm, em cảm ơn Chợ tình này nên đã quay lại.

Em Hoàng Thị Nhung, người dân tộc Tày ở tại xã Ea Tam cũng vui mừng vì từ lễ hội này em lấy được người chồng dân tộc Nùng ở huyện Ea Hleo. Gia đình luôn luôn vui vẻ và hạnh phúc, rộn tiếng cười.

Hội thi ném Còn

Những lễ hội là để lưu giữ giá trị văn hóa đặc sắc của mỗi dân tộc nói riêng và của đại gia đình các dân tộc Việt nam nói riêng. Do đó, cần lưu tâm bảo tồn và phát huy trước sự du nhập của văn hóa ngoại lai. Việc tổ chức lễ hội văn hóa Việt Bắc trên đất Tây Nguyên đã góp phần không nhỏ trong việc giáo dục, khuyến khích người dân biết trân trọng, tự hào và giữ gìn những nét đẹp văn hoá truyền thống vốn có của dân tộc mình, đồng thời hòa vào dòng chảy văn hóa của các dân tộc anh em trên Tây Nguyên tươi đẹp.

Ông Đinh Công Hưởng cho biết thêm: “Về góc độ lễ hội, chúng tôi đặt là Lễ hội văn hóa dân gian Việt Bắc nhằm thể hiện đúng nghĩa việc tổ chức các hoạt động văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc phía bắc vào đây sinh sống lập nghiệp. Còn Chợ tình là không gian văn hóa không chỉ riêng ai, nó được dành cho mọi người cùng trao duyên tâm sự. Cái chính là từ lễ hội này họ đã có cơ hội để gặp nhau cùng trao duyên để rồi nên vợ nên chồng. Thực tế sau mỗi mùa lễ hội đã có rất nhiều đôi trai gái thành vợ chồng từ đây và sống rất hạnh phúc. Vì lẽ đó, dân gian thường gọi Chợ tình trên Tây Nguyên cũng có lý”.

Bài và ảnh: Đình Thắng