Sông Nhuệ ô nhiễm nặng, sản xuất nông nghiệp bị đe dọa

Ngày càng ô nhiễm

Hệ thống sông Nhuệ là hệ thống thủy lợi liên tỉnh bao gồm diện tích của 2 tỉnh, thành là Hà Nội và Hà Nam. Diện tích lưu vực toàn hệ thống là 107.530ha, trong đó Hà Nội 86.390ha, Hà Nam 21.140ha. Hiện hệ thống đang cấp nước cho nông nghiệp với diện tích sản xuất là 61.000ha. Cao trình đất đai trong hệ thống thay đổi từ +9,00m đến +1,00m.

Nước sông Nhuệ đen kịt tại thượng lưu đập Hà Đông, Hà Nội (Ảnh: PV)

Từ năm 2003 đến nay hầu như mực nước sông Hồng từ tháng 12 đến tháng 4 đều thấp hơn mực nước thiết kế của các công trình lấy nước từ sông Hồng vào sông Nhuệ như Đan Hoài, Liên Mạc, Hồng Vân (chỉ trừ một vài đợt xả nước của hồ thủy điện).

Thống kê trong 791 ngày từ 1/1/2007 đến 31/5/2010 thì chỉ có 175 ngày đạt mực nước thiết kế tại cống Liên Mạc (bình quân 44 ngày/năm). Do vậy việc lấy nước tưới hết sức khó khăn và hệ thống thường xuyên phải đóng cống trong nhiều ngày để trữ nước.

Việc không đảm bảo nguồn nước, đóng cống trong nhiều ngày cũng như có nhiều nguồn thải vào hệ thống đã góp phần gây nên ô nhiễm nghiêm trọng trên hệ thống thủy nông sông Nhuệ, ảnh hưởng tới sức khoẻ con người và sản xuất nông nghiệp.

Kết quả giám sát từ năm 2005 đến tháng 3/2016 của Viện Quy hoạch Thủy lợi (Bộ NN-PTNT) cho thấy từ cầu Diễn đến đập Đồng Quan, hàm lượng COD (nhu cầu hóa học), BOD5 (nhu cầu oxy sinh học) đều vượt quá giới hạn B2 của QCVN 08-MT: 2015/BTNMT (dùng cho mục đích tưới tiêu, thủy lợi hoặc các mục đích sử dụng khác có yêu cầu chất lượng nước tương tự) từ 2,2 đến 9 lần.

Đặc biệt, chỉ số DO (ôxy hòa tan trong nước) thấp, giảm mạnh trong những năm gần đây. Qua các đợt giám sát đều cho thấy chỉ số DO có giá trị <1 mg/l; hàm lượng NH4+ vượt quá giới hạn B2 từ 0,4 đến 11 lần; hàm lượng vi khuẩn Coliform vượt quá giới hạn B2 từ 1.5 ÷ 30 lần. Ô nhiễm trên hệ thống sông Nhuệ chủ yếu do các chất ô nhiễm hữu cơ nguồn gốc sinh hoạt và sản xuất.

Theo báo cáo quy hoạch bảo vệ môi trường lưu vực sông Nhuệ - Đáy đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020 (Bộ TN-MT lập) cho thấy nguồn nước ngầm bị ô nhiễm nghiêm trọng, theo các số liệu điều tra tại TP Hà Nội và Hà Nam là 2 tỉnh, thành phố bị ô nhiễm As (Asen - thạch tín) nặng nhất.

Tại TP Hà Nội có tới 11.455/39.648 mẫu phân tích hàm lượng As vượt quy chuẩn cho phép chiếm 28,9%. Tại Hà Nam có 12,167/24.733 mẫu phân tích As vượt quy chuẩn, chiếm 49,2%. Hàm lượng NH4+ (Amoni) ô nhiễm nặng vượt 20 - 30 lần mức cho phép.  

Ô nhiễm vì đâu?

Theo các số liệu điều tra, khảo sát của Tổng cục Thủy lợi (Bộ NN- PTNT) cho thấy, hệ thống thủy nông sông Nhuệ bị ô nhiễm chủ yếu bởi các nguồn thải từ sinh hoạt, công nghiệp, nông nghiệp và y tế với tổng lượng nước thải khoảng 800.000 m³/ngày đêm.

Trong đó nước thải sinh hoạt ước tính 550.000 m³/ngày đêm, nước thải công nghiệp tại Hà Nội khoảng 56.100 m³/ngày đêm chiếm 60% tổng lượng nước thải ra sông Nhuệ.

Nước thải từ các làng nghề (ước tính khoảng 450 làng nghề và hàng nghìn cơ sở sản xuất) thải ra khoảng 55.000 ÷ 65.000 m³/ngày đêm. Nước thải từ nông nghiệp ngày càng gia tăng trên lưu vực sông Nhuệ - Đáy từ năm 2008 đến 2015 lượng nước thải tăng từ 193 triệu m³/năm lên tới 206 triệu m³/năm, đến năm 2020 dự báo lên tới 269 triệu m³/năm (nước thải từ bệnh viện, các cơ sở y tế chưa có số liệu thống kê cụ thể).

Hạ lưu đập Nhật Tựu, Hà Nam (Ảnh: PV)

Còn theo các số liệu thống kê của Sở TN-MT Hà Nội cho thấy có hơn 1.300 điểm xả thải các loại ảnh hưởng đến chất lượng nước hệ thống thủy nông sông Nhuệ. Các điểm gây ra ô nhiễm chính trên sông Nhuệ gồm sông Đăm, sông Cầu Ngà, kênh Xuân La, kênh Phú Đô, kênh Trung Văn tại huyện Từ Liêm, đập Thanh Liệt tại huyện Thanh Trì, kênh La Khê tại quận Hà Đông.  

Ai chịu trách nhiệm?

Nghị định 201/2013/NĐ-CP ngày 27/11/2013 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Tài nguyên nước đã quy định rõ tại điều 28: Thẩm quyền cấp, gia hạn, điều chỉnh, đình chỉ hiệu lực, thu hồi và cấp lại giấy phép tài nguyên nước do Bộ TN-MT cấp. Tuy nhiên tình trạng ô nhiễm trên lưu vực sông Nhuệ vẫn diễn biến phức tạp và ngày càng ô nhiễm.

Do nguồn nước sông Nhuệ bị ô nhiễm nặng, vì vậy trên hệ thống sông Nhuệ hàng năm thường xuyên xảy ra các sự cố về môi trường điển hình như hiện tượng cá dọn bể chết hàng loạt từ ngày 1 đến ngày 15/3/2009 tại khu vực cầu Hà Đông là khu vực ô nhiễm nhất trên sông Nhuệ.

Từ ngày 4 đến 8/6/2010, ngày 16/10/2013 hiện tượng cá chết hàng loạt trên sông Châu Giang do nguồn nước ô nhiễm từ sông Nhuệ lan sang gây ra, từ ngày 15 đến 19/4/2016 tại khu vực cầu Hồng Phú, eo Tân Lang của huyện Kim Bảng cách ngã ba Hồng Phú khoảng 17 km trên sông Đáy cũng xảy ra hiện tượng cá chết hàng loạt.

Nhìn chung cho đến thời điểm hiện tại sông Nhuệ đoạn từ Cầu Diễn đến đập Đồng Quan nước không sử dụng được để cấp cho các hoạt động sản xuất.

Theo nongnghiep