Xuất khẩu xi măng: Lợi nhuận nhưng chưa bền vững

 

 

Bộ Công Thương cho biết, trong năm 2014 cả nước có 107 DN tham gia xuất khẩu xi măng, trong đó có 20 DN đạt kim ngạch xuất khẩu cao trên 10 triệu USD, chiếm tỷ trọng 10%. Giá trị xuất khẩu xi măng năm 2014 đạt cao hơn so với 2 năm trở lại đây, khi giá xuất bình quân hiện ở mức 43,155 USD/tấn. 

 

Với 912,44 triệu USD giá trị xuất khẩu mà ngành xi măng đạt được năm 2014, nguồn ngoại tệ từ xuất khẩu xi măng đã góp phần làm tăng kim ngạch xuất khẩu chung. Thế nhưng, giá trị kinh tế do xuất khẩu mang lại vẫn chưa làm hài lòng các nhà quản lý và doanh nghiệp xi măng. Bởi, thực tế chính sự "bấp bênh" của giá xuất khẩu đang tạo không ít khó khăn cho các DN. Đầu năm giá xuất khẩu từ dưới 38 USD/tấn, đã tăng dần tới đỉnh là 39,5 USD - 40 USD/tấn, nhưng sau đó đã giảm dần vào cuối năm 2014. Sự sụt giảm về giá kéo theo sự sụt giảm về sản lượng xuất khẩu đầu năm 2015. Nguyên nhân là do các DN xi măng phân tán nhỏ lẻ, trong khi xuất khẩu chỉ tập trung vào một số thị trường truyền thống. Hoạt động xuất khẩu lại bị phụ thuộc vào kênh trung gian, với 5 nhà nhập khẩu chính, chiếm tới 70% khối lượng xuất khẩu của Việt Nam nên xi măng bị ép giá.

 

Ông Lê Văn Tới - Vụ trưởng Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết: Trong thời gian vừa qua, tình trạng nguồn cung vượt cầu, các DN trong ngành xi măng đẩy mạnh tiêu thụ bằng xuất khẩu. Mặc dù DN đã nỗ lực để đàm phán ký hợp đồng trực tiếp với các nhà sản xuất có nhu cầu nhập khẩu, xây dựng và ký các cam kết khung trong việc hợp tác mua bán sản phẩm, nhằm giảm thiểu việc bán hàng qua khâu trung gian, nhưng do DN xuất khẩu xi măng còn tiềm ẩn nhiều bất lợi vì manh mún và chưa bền còn xảy ra tình trạng đua tranh xuất khẩu dẫn tới bị khách hàng ép giá.

 

Theo ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) phân tích: Thứ nhất, hầu hết các DN đều mới gia nhập thị trường thương mại quốc tế, nên chưa có nhiều kinh nghiệm trong buôn bán quốc tế, cạnh tranh thương trường, cũng như đáp ứng các quy định khắt khe của các nhà nhập khẩu, nên chưa ký được hợp đồng dài hạn mà phần lớn là những hợp đồng ngắn hạn. Với năng lực tài chính có hạn, các DN sản xuất dễ bị các đối tác ép giá bán khi gặp phải áp lực giải phóng hàng tồn kho. Thứ hai, do các DN xuất khẩu xi măng của Việt Nam còn phân tán nhỏ lẻ, quy mô và mức độ tập trung thấp nên việc khai thác tận gốc là chưa đạt được mà phải thông qua khâu trung gian.

 

 

Theo TS. Phạm Nguyên Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu thương mại, xuất khẩu xi măng vẫn chưa được các DN nhìn nhận đầy đủ là chiến lược kinh doanh lâu dài, khi xem đây là giải pháp tình thế khi tiêu thụ trong nước khó khăn. Thực tế với ba phần tư diện tích đồi núi, phần lớn là núi đá vôi, DN có dây chuyền và công nghệ hiện đại, đường bờ biển dài thì Việt Nam là một trong những nước có lợi thế phát triển xi măng. Dù vậy, ông Minh cho rằng không nên xuất khẩu xi măng bằng mọi giá mà phải chọn lọc và có lộ trình. Tăng cường liên kết giữa các DN xuất khẩu; đầu tư công nghệ hiện đại. Đặc biệt, có sự thống nhất giá giữa các nhà máy xi măng để tránh tình trạng bị ép giá, hướng tới phát triển bền vững cho ngành xuất khẩu này.

 

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh chỉ đạo: Đã nói đến hiệu quả trong xuất khẩu thì phải bảo đảm yếu tố bền vững trong tương lai chứ không phải chỉ đơn thuần là tính đến giá trị xuất khẩu đã đạt được trong năm 2014. Dẫu vậy, với tổng công suất thiết kế của ngành xi măng lớn, vượt nhu cầu nội địa, chưa kể còn một số dự án đang trong quá trình xây dựng thì xuất khẩu là giải pháp tiêu thụ cần thiết cho cả ngắn hạn lẫn dài hạn.

 

Còn đại diện Hiệp hội xi măng Việt Nam (VNCA) cho biết, cần giải quyết ngay vấn đề xuất khẩu phân tán, mạnh ai nấy làm, liên kết các DN thành đầu mối đủ mạnh, gia tăng tính cạnh tranh và lợi thế về giá cho xi măng xuất khẩu. Chỉ khi các DN liên kết và thống nhất cách làm thì mới gia tăng được sức mạnh, hạn chế được tình trạng manh mún, nhỏ lẻ và bị chèn ép giá tạo đà đẩy mành xi măng phát triển bền vững sang tầm cao mới.