Nỗ lực thoát “thẻ đỏ” của Ủy ban Châu Âu đối với thủy sản Việt Nam

Chiều ngày 26/4, tại TP. Hội An (tỉnh Quảng Nam), Tổng cục Thủy sản- Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã tổ chức Hội thảo với chuyên đề: “Bảo tồn biển gắn với chống khai thác thủy sản bất hợp pháp”. Ông Nguyễn Quang Hùng- Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản; đại diện lãnh đạo tỉnh Quảng Nam; các nhà nghiên cứu trong nước; các chuyên gia của tổ chức bảo tồn biển quốc tế, cùng đại diện các ngư dân xã đảo Cù Lao Chàm, TP. Hội An đã tham dự hội nghị.

PGS, TS Nguyễn Chu Hồi- Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng: Hiện nay, tình trạng đánh bắt thủy sản bất hợp pháp diễn ra ở hầu hết các vùng biển và đại dương trên thế giới, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nghề nghiệp và thu nhập của chính ngư dân và ảnh hưởng tới môi trường sinh thái. Nhiều phương thức khai thác theo kiểu tận diệt như: giã cào, dùng thuốc nổ, đánh bắt cả trong mùa sinh sản… ở vùng gần bờ, vùng khơi đã phá hủy các quần đàn hải sản, làm mất nguồn thu của các quốc gia. Do lợi nhuận cao, nên tình trạng đánh bắt thủy sản bất hợp pháp có chiều hướng gia tăng nhanh chóng, đặc biệt là ở khu vực biển Đông Nam Á, Biển Đông và vùng biển của Việt Nam.

Ông Phạm Ngọc Tuấn- Phó Vụ trưởng Vụ khai thác thủy sản (Bộ NN&PTNT) cho biết: EU hiện nay có quy định chống IUU tích cực nhất trong các khu vực nhập khẩu chính. Năm 2010, quy định của EU yêu cầu tất cả các sản phẩm thủy sản nhập khẩu vào EU phải có chứng nhận khai thác, có thông tin về các loài, vị trí khai thác, tàu cá, ngày khai thác và bất kỳ hoạt động trung chuyển. Trường hợp sản phẩm bị nghi ngờ là IUU, các quốc gia thành viên EU có thể từ chối nhập khẩu sẽ gây thiệt hại nặng nề đối với xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.

Trước đó, ngày (15 - 19/5/2017), Đoàn công tác của Tổng vụ các vấn đề Biển và Thủy sản (DG - MARE) của Ủy ban Châu Âu (EC) đã đến Việt Nam để đánh giá tình hình đáp ứng các quy định của EU về IUU. Kết thúc đợt đánh giá, Đoàn DG –MARE đã đưa ra 5 khuyến nghị để Việt Nam giải quyết, nếu không giải quyết được Việt Nam phải đối mặt với nguy cơ bị nhận “thẻ vàng” của EU. Ngày 23/10/2017, EC chính thức cảnh báo “thẻ vàng” đối với thủy sản của Việt Nam khi xuất khẩu sang thị trường EU vì chưa đáp ứng được yêu cầu trên. Đây là một thách thức lớn đối với ngành thủy sản của Việt Nam khi mà thị trường EU chiếm từ 16- 17% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.

Ông Nguyễn Quang Hùng- Phó Tổng cục trưởng Tổng cục thủy sản (Bộ NN&PTNT) cho biết: Trước những thách thức như vậy, Bộ NN&PTNT đã và đang tập trung triển khai quyết liệt 3 nhóm giải pháp để thực hiện các khuyến nghị của EC về khai thác IUU để sớm thoát khỏi “thẻ vàng” tránh nguy cơ thủy sản Việt nam phải nhận “thẻ đỏ”.

Theo đó, Việt Nam đang hoàn thiện thể chế để phù hợp với quy định của Quốc tế, trong đó có EU; rà soát các quy phạm pháp luật, tăng cường chế tài trong Luật Thủy sản sửa đổi (2017); các kế hoạch hành động của Chính phủ; Nâng cao năng lực thực thi  của hệ thống quản lý nhà nước và ngư dân, chấm dứt tình trạng tàu cá ngư dân khai thác bất hợp pháp trên vùng biển các nước khác. Nâng cao năng lực thực thi đối với các chủ tàu, ngư dân, doanh nghiệp, cảng cá và cơ quan quản lý nhà nước về thủy sản, các lực lượng thực thi pháp luật trên biển như: Cảnh sát biển, Bộ đội Biên phòng, lực lượng Kiểm ngư; có chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với những hành vi vi phạm; Tăng cường công tác tuyên truyền, thông tin, tập huấn, đào tạo nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về thủy sản.

Trong công tác bảo tồn biển, nhiều ý kiến phát biểu của các chuyên gia trong Hội thảo cho rằng: Trong những năm qua, Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm đã được bảo tồn tốt hơn các khu bảo tồn biển khác của Việt Nam do công tác quản lý hiệu quả và nhận thức của người dân cũng đã được nâng lên rõ nét. Tuy nhiên, cần phải tăng cường công tác quản lý chặt chẽ hơn nữa, đặc biệt là phát huy được vai trò của cộng đồng mà chủ thể chính là ngư dân.

Đại diện của tổ chức Bảo tồn biển quốc tế, bà Bùi Thị Thu Hiền đề nghị: Để chống việc xâm hại khu bảo tồn, Việt Nam cần phải mở rộng phạm vi khu vực cấm đánh bắt hải sản xung quanh khu vực bảo tồn biển (xác định phạm vi vùng quản lý nghiêm ngặt). Mở rộng phạm vi vùng cấm sẽ giúp hỗ trợ việc thực thi và tuân thủ quy định về khai tác đánh bắt thủy sản, được ngăn chặn từ xa. Bà Bùi Thị Thu Hiền cũng cho rằng, Việt Nam cũng cần thêm thời gian để thực hiện hiệu quả những quy định pháp luật mới và phải đưa ra những cam kết cụ thể đối với từng chủ tàu, ngư dân. Ngoài ra, tăng cường năng lực chuyên môn cho các nhà quản lý các khu bảo tồn là vấn đề bức thiết đặt ra hiện nay đối với Việt Nam.