Từng bước hiện thực hóa những kỳ vọng từ chương trình tái canh cây cà phê

Doanh nghiệp - doanh nhân - Ngày đăng : 10:05, 29/12/2018

(TN&MT) - Bụi đất đỏ cao nguyên từng lớp cuốn tung theo những vòng quay bánh xe đang lao đi vun vút giữa những vườn cà phê xanh um, mướt mắt. Ông Nguyễn Công Trị - Giám đốc Công ty Cà phê 52 xăm xắn dẫn chúng tôi đi thăm những vườn cà phê “đẹp như mơ” đúng như lời ông nói, quả thực, chúng tôi không khỏi choáng ngợp trước màu xanh bạt ngàn của những vườn cà phê đầy sức sống, thứ màu xanh đặc trưng riêng có của Tây Nguyên càng bừng lên mãnh liệt trong cái nắng vàng óng của Tây Nguyên những ngày tháng 11. 

Dường như không giấu được sự phấn chấn trước những diện tích cà phê tái canh thành công hứa hẹn cho những vụ mùa bội thu trong thời gian tới, ông Nguyễn Công Trị nhất định dẫn chúng tôi đi thăm cho bằng đủ cả 3 vườn cà phê tái canh theo từng năm khác nhau, loại tái canh được 3 năm, 2 năm và loại mới tái canh được 1 năm.  

 Tín hiệu vui từ chương trình tái canh cà phê

 Nhờ dòng vốn liên tục, dồi dào, Công ty Cà phê 52 đã hoàn thành tái canh 211 ha cà phê trong tổng số 230 ha cần tái canh. Đứng trước những luống cà phê mới trồng xen sầu riêng đều tăm tắp, Giám đốc Nguyễn Công Trị giới thiệu: Đây là những luống cà phê tái canh ba tuổi, đã bói quả, đằng kia là cà phê hai tuổi, một tuổi. Việc tái canh cây cà phê, phát triển sản xuất diễn ra thuận lợi do công ty được vay 18 tỷ đồng từ Agribank chi nhánh huyện Ea Kar (Đăk Lắk). Với cơ chế cho vay tái canh cây cà phê không phải trả lãi và gốc trong bốn năm đầu, nhiều nông dân và doanh nghiệp như Công ty Cà phê 52 đã vượt qua được tâm lý e dè, mạnh dạn triển khai và mở rộng diện tích tái canh cà phê và phát triển sản xuất kinh doanh.

1
Giám đốc Công ty Cà phê 52 Nguyễn Công Trị (bên phải) và cán bộ Agribank Đăk Lăk bên diện tích cà phê thực hiện tái canh thành công

Vẫn trong màu xanh ngút ngàn đầy sức sống, vườn cà phê gần 1 ha của bác nông dân Giang Văn Sử, thôn 7, xã Ea Kar, Đăk Lăk cho chúng tôi cảm nhận rõ nét sự chăm chút kỳ công của người chủ vườn cà phê. Bắt tay vào trồng cà phê từ năm 1985, đến nay do cà phê đã già cỗi, năng suất kém nên năm 2017, bác Giang Văn Sử quyết định tái canh lại vườn cà phê của gia đình. Với diện tích tái canh là 7.800 m, bác Giang Văn Sử là một trong những hộ dân được tiếp cận với nguồn vốn vay ưu đãi từ Agribank trong 8 năm để thực hiện tái canh cây cà phê. Chia sẻ về điều này, bác Sử cho biết Agribank cho gia đình bác vay số tiền 150 triệu/ 1ha để thực hiện tái canh, với số vốn đó cùng với thời gian ưu đãi 8 năm là hoàn toàn chấp nhận được và đủ cho việc cải tạo diện tích cà phê trong vườn nhà.    

2
Nông dân Giang Văn Sử chăm chút cho diện tích cà phê tái canh rộng 7.800m trong vườn nhà 

Ngoài bác Giang Văn Sử và Công ty Cà phê 52, nhiều hộ dân và các doanh nghiệp tại Đăk Lăk nhờ thuận lợi trong quá trình vay vốn hỗ trợ tái canh cà phê của Agribank đã tích cực triển khai việc tái canh cây cà phê, kết quả bước đầu là những vườn cà phê xanh tốt và đã sẵn sàng cho thu hoạch vào vụ mùa năm sau. Đây là tiền đề quan trọng để các hộ dân và doanh nghiệp kỳ vọng vào những thành công trong sản xuất kinh doanh cà phê thời gian tới. 

 Tính đến cuối tháng 10/2018, dư nợ cho vay tái canh cà phê tại 2 ngân hàng chủ lực là Agribank Đăk Lăk và Agribank Bắc Đăk Lăk đạt trên 117,6 tỷ đồng, với 221 khách hàng (196 khách hàng cá nhân, 25 khách hàng doanh nghiệp). Việc nhổ bỏ diện tích cà phê già cỗi, năng suất thấp, để thực hiện tái canh sẽ góp phần ổn định sản lượng cà phê, từng bước nâng cao chất lượng sản phẩm và mức sống của một bộ phận không nhỏ dân cư trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên. Đây là cơ sở thực hiện các chính sách công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn, tạo bước chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông thôn, góp phần thực hiện mục tiêu chương trình quốc gia về xây dựng nông thôn mới; giải quyết việc làm, ổn định đời sống người dân...

 Vốn tái canh đã sẵn sàng

Từ khi triển khai cho vay tái canh cà phê theo văn bản số 3227/NHNN-TD ngày 11/5/2015, chương trình đã đem lại hiệu quả nhất định: Từ dư nợ 434 tỷ đồng với 4.023 khách hàng năm 2014, năm 2015, sau khi triển khai chương trình, dư nợ đạt 730 tỷ đồng với 5.410 khách hàng, góp phần thực hiện Đề án tái canh cà phê tại các tỉnh vùng Tây Nguyên giai đoạn 2014-2020 được ban hành theo Quyết định số 4521/QĐ-BNN-TT ngày 21/10/2014 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

3
Sẵn sàng vốn cho tái canh cà phê, Agribank giúp các hộ dân và doanh nghiêp tiếp cận và sử dụng hiệu quả nguồn vốn hỗ trợ từ Chính phủ

Chia sẻ về kết quả của chương trình này, ông Nguyễn Khắc Thiện - Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Đăk Lăk cho biết hiện nay trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk đã thực hiện tái canh được 26.000 ha cây cà phê trên tổng số 41.000 ha cây cà phê theo đề án tái canh của tỉnh, đạt 64,4% kế hoạch. Kết quả tái canh mặc dù chưa đạt được 100% theo kế hoạch, tuy nhiên nhận thức của người nông dân đã thay đổi và trong tương lai theo đề án phát triển của tỉnh Đăk Lăk, cây cà phê sẽ phát triển bền vững hơn và năng suất, chất lượng cũng được nâng lên. Ông Thiện cũng khẳng định: Thuận lợi trong vấn đề tái canh cà phê hiện nay là ngành nông nghiệp Đăk Lăk đã có một đề án phát triển bền vững. Người nông dân chủ động được vấn đề tiến bộ khoa học kỹ thuật, sử dụng được giống mới và được tiếp cận vay vốn ưu đãi hơn, lãi suất thấp hơn. Agribank với vai trò là Ngân hàng duy nhất tham gia thực hiện chương trình này theo chỉ định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước đang thực hiện giải ngân gói 3.000 tỷ đồng dành cho tái canh cà phê, giúp người dân, các hộ sản xuất, doanh nghiêp tiếp cận và sử dụng hiệu quả nguồn vốn hỗ trợ từ Chính phủ. 

Đến nay, nguồn vốn tái canh cà phê của Agribank đã hỗ trợ người trồng cà phê trên địa bàn Tây Nguyên thực hiện tái canh tổng số 10.159 ha cà phê, đạt 81,8% tổng diện tích cà phê cam kết thực hiện. Tổng dư nợ cho vay tái canh cà phê của khu vực Tây Nguyên đạt 620.329 triệu đồng. Doanh số cho vay từ đầu chương trình của các chi nhánh khu vực Tây Nguyên đạt 970.936 triệu đồng, đạt tỷ lệ 79,6% tổng số tiền cam kết cho vay. Nợ xấu của các khoản vay tái canh cà phê đến 28/02/2018 là 2.320 triệu đồng, với 12 khoản vay, tỷ lệ nợ xấu cho vay tái canh cà phê tương đối thấp (0,37%). Nguyên nhân chuyển nợ xấu chủ yếu là do cây cà phê bị bệnh (ấu trùng ve sầu hại rễ...), kỹ thuật trồng tái canh cà phê của khách hàng là dân tộc thiểu số còn hạn chế.

 Với vai trò và trách nhiệm là Ngân hàng tài trợ vốn, trong 3 năm qua, Agribank đã nghiêm túc chỉ đạo các chi nhánh trên địa bàn Tây Nguyên triển khai thực hiện cho vay tái canh cây cà phê với tinh thần “vốn tái canh đã sẵn sàng”. 

 Nỗ lực gỡ khó cho cây cà phê

 Trở lại với câu chuyện khó khăn trong vấn đề tái canh cây cà phê được chia sẻ trong thời gian qua, thực tế từ đầu năm 2017, dư nợ cho vay tái canh cà phê có xu hướng giảm, từ 738 tỷ đồng với 5.716 khách hàng, đến tháng 02/2018, dư nợ còn 620 tỷ đồng với 4.525 khách hàng, nguyên nhân xuất phát từ những khó khăn cụ thể trong quá trình cho vay. Mặc dù đã có sự ủng hộ tích cực của Đảng, Chính phủ, NHNN cũng như chính quyền địa phương các cấp để tuyên truyền, phổ biến đến người dân về các chương trình cho vay hỗ trợ phát triển cây cà phê nhưng chưa có sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, các ngành. Người dân chưa mặn mà, tin tưởng vào chương trình tái canh. Như tại Đăk Lăk, nguồn lực tài chính của hộ sản xuất là có hạn, trong khi diện tích cà phê chủ yếu nằm trong các HSX (ước khoảng 85% diện tích cà phê trên địa bàn, tương đương 172.000 ha). Trong khi chi phí cho tái canh là rất lớn (từ 100 đến 150 triệu đồng/ha), phần tín dụng ngân hàng tham gia tối đa 80%, phần còn lại là vốn tự có của hộ sản xuất (từ 20 đến 30 triệu đồng/ha là chi phí HSX phải bỏ ra), ngoài ra còn chi phí trả lãi vay. Việc áp dụng quy trình trồng tái canh vẫn tồn tại nhiều vướng mắc, cụ thể: từ trước tới nay việc thay thế cây cà phê già cỗi, năng suất thấp chỉ thực hiện một cách tự phát ở HSX, theo các hình thức trồng dặm, phá bỏ, trồng mới ở diện tích nhỏ lẻ và chỉ 1 - 2 năm sau cây cà phê bị bệnh do việc cải tạo đất chưa thực hiện đúng quy trình. Việc thực hiện tái canh cà phê trên diện rộng, quy mô lớn đối với HSX là chưa có tiền lệ, nên còn tâm lý đắn đo, cân nhắc… Bên cạnh đó, công tác thu hoạch chưa gắn với chế biến, người trồng cà phê còn bị các thương lái, các doanh nghiệp thu mua trong nước ép giá khi vào vụ thu hoạch. Lãi suất cho vay đầu tư tái canh cây cà phê còn cao so với tính chất của đối tượng đầu tư (hiện đang áp dụng 6,5%/năm). Hiện tại, Agribank đang tự cân đối nguồn vốn để cho vay, chưa có chính sách hỗ trợ từ nguồn tái cấp vốn của Ngân hàng Nhà nước, cũng như chính sách cấp bù lãi suất từ nguồn Ngân sách.

 Tái canh cà phê ngoài nguồn vốn đầu tư của Ngân hàng, còn là tổng thể các giải pháp, bao gồm cây giống, kỹ thuật, công nghệ, quy hoạch và cả sự quyết tâm của nhiều ngành, nhiều cấp. Trong đó HSX, doanh nghiệp là động lực chính, quyết định sự thành công của chương trình tái canh cây cà phê. Về tổng thể toàn ngành cà phê, nếu tái canh theo lộ trình đã đặt ra thì sản lượng cà phê sẽ giảm đáng kể do diện tích tái canh là rất lớn (riêng Đăk Lăk có trên 13% diện tích cà phê có nhu cầu tái canh trong những năm 2014 - 2020). Điều này cũng cần được cân nhắc giữa lợi ích trước mắt và lâu dài.

 Tích cực triển khai chương trình từ những ngày đầu, Agribank xác định đây là nhiệm vụ chính trị của ngành Ngân hàng đối với chính sách “Tam nông” của Đảng. Với ưu thế vượt trội về nguồn lực tài chính, mạng lưới, nguồn nhân lực và kinh nghiệm tích lũy được về đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn, Agribank luôn khẳng định vai trò chủ đạo trong đầu tư cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn; góp phần phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội trên địa bàn các tỉnh trong cả nước. Tại các tỉnh Tây Nguyên, nhằm gỡ khó cho bà con nông dân, Agribank đẩy mạnh cho vay tái canh cà phê theo Nghị định 55/2015/NĐ-CP ngày 09/6/2015 của Chính phủ dựa trên những thuận lợi mà Nghị định này mang lại như: nhiều ưu đãi cho các cá nhân, tổ chức sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp nông thôn với lãi suất ưu đãi, linh hoạt qua từng thời kỳ và mức cho vay không bảo đảm bằng tài sản ưu đãi cho từng đối tượng. Đối với người trồng tái canh cà phê, lựa chọn cho vay theo Nghị định số 55/2015/NĐ-CP, bên cạnh hưởng lãi suất ưu đãi và mức cho vay không có tài sản bảo đảm, người trồng tái canh không bị hạn chế định mức vay trên 1 ha như quy định tại văn bản số 3227/NHNN-TD ngày 11/5/2015. 

4
 Khơi thông nguồn vốn cho vay tái canh cây cà phê, Agribank góp phần ổn định sản lượng cà phê, nâng cao chất lượng sản phẩm và mức sống của một bộ phận không nhỏ dân cư trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên

Tuy nhiên, chương trình cho vay theo văn bản số 3227/NHNN-TD là một chương trình cho vay xây dựng hướng tới đặc thù của tái canh cà phê, với thời gian ân hạn gốc và lãi dài phù hợp với thời gian kiến thiết của cây cà phê, 04 năm đối với phương pháp trồng tái canh và 02 năm đối với phương pháp canh tác. Trong khi đó, Nghị định số 55/2015/NĐ-CP không có quy định này, do đó, trường hợp kết thúc chương trình cho vay tái canh cà phê theo văn bản số 3227/NHNN-TD ngày 11/5/2015, người trồng cà phê không được hưởng thời gian ân hạn gốc và lãi phù hợp với thời gian kiến thiết của cây trồng, tạo thêm tâm lý e dè khi tham gia chương trình tái canh cà phê.

 Vì vậy, Agribank đã đề nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nghiên cứu, xem xét, trình Chính phủ bổ sung Nghị định số 55/2015/NĐ-CP quy định thực hiện ân hạn gốc và lãi phù hợp với thời gian kiến thiết của cây trồng. Để đảm bảo quyền lợi của người trồng tái canh cà phê tham gia chương trình, Agribank cũng đề nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam tiếp tục thực hiện ưu đãi về lãi suất và các thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng đã ký kết với khách hàng theo quy định tại văn bản số 3227/NHNN-TD ngày 11/5/2015 của NHNN Việt Nam. Đồng thời, để giảm gánh nặng về tài chính cho ngân hàng nơi cho vay, đề nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thực hiện tái cấp vốn theo đúng quy định.

 Ngày 07/9/2018, Chính phủ ban hành Nghị định 116/2018/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 55 với nhiều đột phá trong tình hình mới như nâng mức cho vay không có tài sản sản bảo đảm; Cơ chế xử lý tháo gỡ khi gặp khó khăn, rủi ro; Hành lang pháp lý cho vay theo chuỗi liên kết, nông nghiệp sạch, là một tín hiệu đáng mừng với kỳ vọng những điểm mới phù hợp thực tiễn trong quy định sẽ tạo cú hích trong đầu tư, phát triển nông nghiệp nói chung và cởi bỏ rào cản để người dân “khơi thông” được vấn đề nguồn vốn trong cho vay thực hiện tái canh cây cà phê nói riêng.

 Kể từ 01/01/2019, Agribank chuyển cho vay tái canh cà phê sang áp dụng cơ chế cho vay phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn; cân đối đủ nguồn vốn cho vay và tăng cường thông tin, tuyên truyền giải thích cho khách hàng về chính sách tín dụng phục vụ nông nghiệp, nông thôn trong đó có cho vay tái canh cà phê theo quy định tại Nghị định số 55/2015/NĐ-CP, Nghị định số 116/2018/NĐ-CP của Chính phủ, đảm bảo tiếp tục triển khai hiệu quả Đề án tái canh cà phê tại các tỉnh khu vực Tây Nguyên giai đoạn 2014 - 2020.

 Thực tế, đa phần người dân và các doanh nghiệp đều tin tưởng và đặt nhiều kỳ vọng vào tính hiệu quả của chương trình này, nhất là khi những nút thắt được gỡ bỏ, việc hiện thực hóa những kỳ vọng từ chương trình tái canh cây cà phê là hoàn toàn có cơ sở, được minh chứng bởi hình ảnh của chính những vườn cà phê tái canh trên cao nguyên đất đỏ đang từng ngày vươn lên xanh tốt và hứa hẹn những mùa vàng bội thu...